Dominicus Gent
Viering van zondag 3 juni 2018

Welke God wordt hier beleden?

Godsverlangen (2) 

Welkom aan iedereen op deze zondagvoormiddag in juni. Dank dat u gekomen bent. Want geef toe: het is toch heel anders samen het grote bijbelse visioen te vieren dan dat alleen te moeten doen. Mensen kunnen niet zonder visioen, dat weten we. Of het nu een klein visioen is (dat Club Brugge weer eens kampioen zou spelen…) of een groot. Het bijbelse visioen is een heel groot visioen: een wereld van gerechtigheid. Gerechtigheid zoals Ignace het hier omschreef, enkele weken geleden: een surplus aan rechtvaardigheid, een waarlijk goed leven voor iedereen. Daarnaar uitkijken, daarover zingen en mediteren, dat moeten we dus samen doen. Dat draagt veel meer. Dat kan veel meer. Vandaar mijn dank.

Dit is de tweede viering in een reeks die we genoemd hebben: Godsverlangen. Om maar onmiddellijk de overgang te maken: de bijbel heeft zijn visioen gelegd in een relatie. Een relatie met degene die zij de Ene noemen, degene die niet vastgelegd kan worden in woorden, die niemands bezit is, die alles overstijgt en toch zo nabij is als de belofte: ik zal er zijn. Dat is toch alleen maar de belofte van een vriend, van een geliefde?

Wie is dan die God die hier beleden wordt? Daarover wilden we het vandaag hebben. Maar eigenlijk is het dwaasheid van onze kant. Er zijn al hele bibliotheken volgeschreven over de Godsfiguur, wat zouden wij daar nog aan toe kunnen voegen. Vandaar: we zullen het klein houden, dicht bij onze ervaring, in de hoop dat u er inspiratie uit kan putten voor uw eigen godsverlangen.

Want dat we naar die Ene verlangen, dat is duidelijk. Ieder mens verlangt naar de liefde die haar geschapen heeft. Ieder mens verlangt naar een gedeelde goede wereld. Ieder mens wil bouwen, en meehelpen te bouwen, een steen aanbrengen, een tekening maken om de muur te versieren. Maar er zijn er ook die bezeten zijn door het kapot maken, die de razernij in zich dragen van vernietigen…

Laten we daarom bidden:

Gij Ene,
Wij noemen uw naam
en door uw naam te noemen
trekken we de wereld open
opent zich voor ons een weg
Gij Ene,
Wij ontsteken de paaskaars
en noemen u bevrijdend licht
omdat wij weten dat een beetje licht
sterker is dan zelfs de grootste duisternis
en dat u toespreken
een daad is van liefde

 

1 God die we “doen” in de oude rituelen…

Elke vrijdagavond komen joodse families samen om het begin van de sabbat te vieren.
Het eten is klaar, de tafel staat gedekt en wanneer er drie sterren aan de hemel te zien zijn steekt de vrouw des huizes twee kaarsen aan en spreekt ze een gebed uit.
Een eeuwenoud ritueel, dat wordt doorgegeven van generatie op generatie. Dezelfde voorbereiding, dezelfde woorden van het gebed, dezelfde handelingen.

Als kind werd ik door mijn ouders meegenomen naar de Dominikanenkerk in de Holstraat voor de mis. Vaak heb ik er voor spek en bonen bijgezeten of heb ik mij er lelijk verveeld. Maar de woorden, klanken en handelingen hebben hun sporen nagelaten. Ergens was ik gebeten door de mystiek van de rituelen die daar vooraan de kerk werden overgedaan.
Het was makkelijk, je moest niet nadenken want het hele gebeuren verliep volgens een vast patroon. Je kon het letterlijk ondergaan, je werd ondergedompeld in oude woorden en handelingen. De diepere betekenis was er voor mij toen nog niet, maar de warmte van de mensen die er aanwezig waren en de ‘donderpreken’ van de paters bleven lang nazinderen. Later ging ik ernaar toe met mijn lief. Om hem te zien natuurlijk, maar de kiem van het vieren en de zondag als de dag ‘des Heren‘ te vieren is altijd gebleven. De twijfel aan de traditionele katholieke kerk is na een zekere tijd opgedoken en toen heb mij niet meer zo geëngageerd om elke zondag terug te keren naar de kerk.
Gelukkig ben ik later terecht gekomen in deze gemeenschap en heb de betekenis en de schoonheid van rituelen terug leren ontdekken en appreciëren.

Straks lezen we een stukje voor uit Marcus over een arme weduwe. Zij is een oude vrouw die telkens opnieuw verlangt om het ritueel : naar de tempel komen en haar offerbijdrage brengen wil voltrekken. Ze bezit heel weinig maar wil dat weinige ook delen ,zoals haar joodse traditie het vraagt. In tegenstelling tot de anderen die offerden en een deel van hun overvloed in de offerkist gooiden, gooide zij er van haar armoede alles in. Jezus geeft duidelijk te kennen dat hij deze vrouw bewondert ,haar godsverlangen is heel groot.

Een arme weduwe Marcus 12, 41 – 44

Gezeten tegenover de offerkist, bekeek Hij hoe de menigte kopergeld in de offerkist gooide. Veel rijken gooiden er veel in. Er kwam een arme weduwe, die er twee muntjes in gooide, ter waarde van een quadrans, de kleinste griekse munt. Hij riep zijn leerlingen bij zich en zei tegen hen:’Ik verzeker jullie, die arme weduwe gooide meer in de offerkist dan alle anderen. Want allen gooiden er iets in van hun overvloed, maar zij gooide er van haar armoede alles in wat ze had, heel haar levensonderhoud.

Onze ganse samenleving bulkt van de rituelen, vaak heel eenvoudig maar met betekenis. Denken we maar aan elkaar goede dag toezeggen. In Oostenrijk wordt elke passant begroet met ‘Gruss Gott‘. Twee woorden maar zo ontroerend. Want in de mens die je tegenkomt begroet je eigenlijk het beeld van God.

Klokken hebben vroeger ons ritme van het leven geregeld (indeling van de tijd, angelus, overlijden, feest). Elk luiden had zijn betekenis en ook hier worden we naar deze plek geroepen om samen te komen en krijgt een feestdag meer geluidskleur.

Steken wij niet elke zondag de Paaskaars aan om de aanwezigheid van de ‘Ene‘ te bevestigen, alsook het solidariteitskaarsje, de kaarsjes om onze dierbare overledenen te gedenken ?

Rituelen zijn niet altijd ingewikkeld, in kleine dingen kan je herinnerd worden aan een beeld dat emoties oproept : met vrienden aan tafel gaan, samen zingen .

Herinneren jullie nog de gregoriaanse liederen. Gezang uit de hemel : je verstaat de woorden niet maar de muziek heeft een schoonheid in zich, ze draagt je, je wordt opgenomen in een groter geheel. Je mag tot rust komen in het mooie. Het schone is een weg naar God, net zoals het ware en het goede. We hopen dat jullie kunnen aansluiten bij het stukje Gregoriaanse muziek na de Communie.

Elke week mogen we met elkaar brood en wijn delen in vrede en vriendschap en de weldaad ondervinden van dit ritueel dat ons godsverlangen voedt. Elke zondag met jullie vieren, brood en wijn delen is voor mij als een feest. In een tekst van Kris Gelaude heb ik dit goed aangevoeld.

Feestvieren is
Als een grote zonnebloem met een vol hart
Uitkijken boven de tuin van alle dag.
En blij verrast de kleurenrijkdom zien
Van heel gewone dingen.

Feestvieren is
De ander tegemoet gaan, de ruiker,
De omhelzing en het warm gebaar,
Als onverwacht geschenk.
Zomaar aangeboden.

Feestvieren is
Gast worden in andermans verhaal.
En daarom toasten op het leven
Om bij het afscheid eensgezind te zeggen :
Dat moeten wij opnieuw doen.

 

2 Het visioen van een gerechtigde wereld

De God van de profeten was voor mij een ontdekking: via de zondagsvieringen ontdekte ik het bijbelse visioen van een gerechtigde wereld. En dat grote uitzicht heeft me sindsdien nooit meer losgelaten. Vooral niet omdat het geen kwestie is van politiek of ideologie. Nee, voor de profeten was het criterium heel concreet: de weduwen, de wezen en de vreemdelingen. Dat is een criterium dat veel en veel verder gaat dan onze gebruikelijke vorm van rechtvaardigheid vandaag. Dat elke burger gelijk is voor de wet bijvoorbeeld, dat kunnen we vandaag afdwingen door de media, door naar de rechter te stappen, daarvoor kunnen we de politie bellen. Maar de profeten meten hun gerechtigheid af aan de zwaksten, die komen eerst. Een weduwe is in een mannenmaatschappij totaal onbeschermd. Een wees verliest elk steunpunt in de wereld, net als de mens die zijn land moest verlaten. Aan dat bijbelse niveau van medemenselijkheid zijn wij nog lang niet toe. De wachtlijsten voor de mensen met een beperking zijn maar één voorbeeld.

In psalm 68 staat:

Zingt God ter eer, psalmzingt zijn naam.
Hij die vader is van de verweesden,
hij die het pleit voert voor de vrouw die haar man mist,
voor hen is hij God.
Hij is de God die vereenzaamden een thuis geeft
en gevangenen doet uitgaan in voorspoed.

Zou je voor zo’n visioen niet zingen?

En u kent allemaal de beroemde verzen van Jesaja:

Zij zullen hun zwaarden omsmeden tot ploegijzers
en hun speren tot snoeimessen.
Geen volk zal nog het zwaard trekken tegen een ander volk,
geen mens zal meer weten wat oorlog is.

Dit zijn woorden die pijn doen, in een tijd dat we de verwoesting zien in oorlogslanden, en weten van het leed in de verzwegen kleinere conflicten…

Nog een laatste citaat, van Jeremias. Hij zegt het klaar en duidelijk: enkel de macht die rekening houdt met de zwaksten, is die macht waard, anders niet…

Dit zegt Jahweh: oordeel rechtvaardig en eerlijk. Bevrijd de verdrukte uit de macht der verdrukker, doe vreemdelingen, wezen en weduwen niet te kort, zorg dat hen geen onrecht geschiedt. Vergiet geen onschuldig bloed. Als gij dit werkelijk doet, dan kunnen de koningen op Davids troon blijven zitten, kunnen ze de poorten van het paleis in en uit gaan. Maar als gij naar deze woorden niet luistert, dan zweer ik bij mezelf, dat dit paleis een puinhoop wordt.

 

3 De God van eenheid en liefde…

Mag ik nog een ander Godsbeeld even aanraken? God is liefde, zegt Johannes. God is eenheid, zegt de dominicaan Meester Eckhart. De mensen kunnen verdeeld zijn, maar God is en blijft die kracht die verbindt, die samenbrengt, die eenheid schept, die gewoon altijd schept. Zoals in Genesis gebeurt: uit de chaos weer orde vinden, structuur aanbrengen die rust geeft, en zelfs overvloed. Antoinette sprak hier een tijd geleden in de viering over de vele vormen van overvloed in de evangelies. Sindsdien is overvloed voor mij ook een woord dat een beeld van God oproept.

Goede overvloed natuurlijk, niet de immense rijkdom van sommigen, maar overvloed die ontstaat door te delen, en iedereen zijn deel geeft, zoals in de broodvermenigvuldiging.

In die liefde, in die goedheid onder mensen wil ik geloven. Ik wil geloven dat de vele vormen van goedheid uiteindelijk sterker zijn dan het vele kwade. Dat ze een kracht uitmaken die de wereld in een bepaalde richting duwt. En dat geen individueel of collectief kwaad die beweging kan tegenhouden. Ik weet het, het is een credo dat ik hier uitspreek. Ik kan niet zwart op wit bewijzen dat de wereld beter wordt, dat de goedheid van de mens sterker is dan al de vernietiging die hij ook in zich draagt. Ik weet dat het een geloof is, dat ik hier uitspreek. Maar ik wil doen zoals in de psalm: zingen van Gods goedheid. Zingen als ik iemand opgericht zie worden. Zingen als ik trouw en zorgzaamheid zie tussen mensen, als kinderen beschermd worden en kansen krijgen, als mensen hun krachten bij elkaar leggen om samen oplossingen te bedenken, als ik burgerzin zie, en de grote kunst van het samenleven, en zorg voor schoonheid, en zorg voor al wat we kregen als mensen…

Het is niet alleen een geloof dat ik hier belijd, het is ook dankbaarheid. Ik wil een godsbeeld koesteren waarin je niet anders kan dan dankbaar zijn. Die dankbaarheid is ook een vorm van bewust leven: elk moment mij bewust zijn van die grote aanraking die mij is gedaan, en die mijn leven is. Maar die ook nog zoveel meer heeft uitgedeeld: kinderen, geliefden, vrienden, de mens die ik ontmoet op straat. Ook zij koesteren hun leven, kunnen zingen om dat leven of kunnen wenen. Vragen om hulp, of willen gewoon even erover vertellen. Een mens draagt in zijn lichaam nog een veel groter lichaam, van zoveel anderen, van landschappen en bomen en vogels, van een taal, van verhalen en herinneringen. Laten we ons bewust zijn van die overvloed, laten we er dankbaar voor zijn, en laten we er goed voor zijn…

4 Drie godsbeelden…

We hebben vandaag drie godsbeelden even aangeraakt: de god die we hopen te ontmoeten door het doen van oude rituelen; dan de god die ons het visioen van een gerechtigde wereld voorhoudt; en tenslotte de god van eenheid tussen mensen, van liefde die alles draagt en stuwt.

Het eerste godsbeeld doen we door hier elke week eucharistie te vieren.

Voor het twee en derde godsbeeld is het goed ons te herinneren wat Elly Hillisum ooit schreef: dat ze zich steeds meer bewust werd dat niet God haar moest helpen, maar dat zij God moest helpen…