Dominicus Gent
Viering van zondag 17 april 2021
Wat zeggen we als we God zeggen? (2)
Dit is de tweede viering in een reeks van drie over “God zeggen”. Als we God zeggen, wat zeggen we dan eigenlijk? Voor een gemeenschap die al zoveel jaar gevoelig is voor de betekenissen van woorden, is dat een serieuze vraag. Misschien een moeilijke vraag, gezien het feit dat dat woord God een van de meest gekaapte, bezette, mishandelde woorden is die we kennen. Maar toch een vraag die we ernstig moeten nemen.
Nu spreek ik tegen jullie, en jullie luisteren. Maar als ik overschakel en aan een gebed begin, tot wie spreek ik dan? En wordt er dan ook geluisterd? Sommigen onder jullie doen dat regelmatig, God aanspreken. Ze halen er voedsel voor hun leven uit. Het zal je opgevallen zijn dat in onze vieringen God wel toegesproken en toegezongen wordt, maar dan eerder voorzichtig: Gij Ene, Gij groot mysterie van liefde… En dat we ons hoeden om God uitsluitend mannelijk te maken…
Dus: geen makkelijk woord, dat woord God. Vandaar dat we willen kijken naar de man die wij hier elke week gedenken: Jezus. Hoe keek hij naar God? Hoe beleefde hij die relatie? Kunnen wij iets zeggen over zijn Godsvertrouwen?
Symbolen helpen ons om uit te drukken wat we willen zeggen. Laten we Paaskaars ontsteken, als getuige dat mensen kunnen ontsnappen aan dood en vernietiging…
Een lied op de drempel
Groeten wij eerst de Naam die ons geschapen heeft
dag Vader, Moeder, levensbron,
dag vraag die ons omgeeft
Zegenen wij de Mens die trouw bleef tot de dood
dag kwetsbaar beeld van God met ons
met al wie leeft in nood
Vlug Adem, blaas ons aan, breek open wie verstart
dag warme straling, nieuw begin,
maak zacht wie is verhard
(T B.deCock/GuidoVanhercke – M Eric Thiman)
Godsvertrouwen
Jezus spreekt heel weinig over God. Hij verkondigt het Rijk van God, het Rijk der hemelen. Het is heel duidelijk dat hij het daarover heeft en dat de concrete realisatie van dat rijk Gods hem beweegt met de inzet van heel zijn leven.
Of er god of niet-god is, stond niet ter discussie, was niet aan de orde. Hij noemt God Abba en drukt hiermee een warme tedere relatie uit.
Dat Jezus zichzelf zo direct en onbemiddeld in relatie stelt tot een werkelijkheid die hem transcendeert, hem overtreft en die hij sowieso niet kan bevatten, dat fascineert mij.
Voor de thuisloze Jezus lijkt God wel een thuiskomen, de veiligste plek. Het is de ultieme relatie, in de vele betekenissen van dit begrip: de meest wezenlijke, de fundamentele, de uiteindelijke, de eerste en de laatste. Die relatie is het verband dat betekenis geeft, het verbond dat een richting aanwijst.
Zich in vertrouwen aan zo’n relatie overgeven is een risico. Je doet het niet omdat het de gemakkelijkste weg is die alles mooi oplost. Zo wordt dat wel eens gedacht. Het is adembenemend en benauwend en gebeurt niet vanzelf. Je doet het omdat het leven geeft, alleen weet je dat nooit vooraf.
Met een zeker voorbehoud en schroom vertel ik hier over de ervaringen die mijn leven ingrijpend veranderd hebben en voor mij te maken hebben met godsvertrouwen.
De eerste keer is meer dan 30 jaar geleden maar ik herinner het me heel precies.
Enkele weken na de wiegendood van het eerste kindje in onze familie kreeg ik overweldigende angsten. Ze gingen stilaan heel mijn leven domineren. En wanneer ik ze niet had, was ik bang voor het moment dat ze terug zouden komen. Dit heeft jaren geduurd. Ik heb een paar keer hulp gezocht maar niet echt gevonden. Ik sprak er niet over, want ik was toch niet degene die een kind verloren had. Mijn zus en schoonbroer, zij waren pas echt getroffen. Ik bleef heel die tijd wel functioneren. Ik werkte en nam mijn engagementen gewoon op, dat lukte en zolang ik druk doende was, was de angst beheersbaar. Maar de paniek was nooit helemaal weg. Op een avond dacht ik, ik word gek, ik word gek. Ik was verlamd van angst, niet in staat te bewegen en toen dacht ik ineens: het zij zo. Dan word ik maar gek en dan moeten ‘ze’ maar voor mij zorgen.
Waarvandaan zo’n idee? Nooit eerder had ik zoiets gedacht.
Heel simpel, heel kort, dan word ik maar gek.
Voor de buitenwereld was er niets veranderd, alles ging door zoals voorheen maar die angsten zijn nooit teruggekeerd.
Achteraf lijkt het alsof ik de regie voor mijn leven helemaal uit handen gaf, alles losliet en blind vertrouwen stelde in het feit dat er wel voor mij zou gezorgd worden.
En dat precieze moment was het keerpunt dat mij vrij heeft gemaakt, niet alleen vrij van die afschuwelijke angsten maar ook vrij om de werkelijkheid op een andere manier te beleven.
Ik heb dat moment als bijzonder genadevol ervaren. Zoiets programmeer je niet, schrijf je niemand voor, het is geen recept voor herstel of genezing. Ik heb het gekregen. Ik heb mogen ervaren dat mijn autonomie en zelfredzaamheid lang niet het laatste woord over mijn leven hebben en dat ik mij mag toeverlaten op een veel ruimere, nog altijd ongekende maar toch betrouwbare werkelijkheid.
Nadien heb ik nog drie keer, in totaal andere contexten, een gelijkaardige ervaring gehad. Soms ook heftig en pijnlijk. Voornamelijk kwam het hier op neer : laat los, laat de illusie je leven in eigen regie te hebben los, stop dat zelfhandhaven. Ga open voor dat vreemde onbekende leven dat op je inbeukt en aan je trekt en waarin je toch geborgen blijft.
Het bizarre gevoel: ik werd verslagen en … het is goed zo.
Zo concreet en zo abstract, zo onbevattelijk maar heel wezenlijk is godsvertrouwen voor mij. Alles wat ik zie en meemaak krijgt een nieuwe gloed, een andere glans. Want leven is dan niet langer louter ongevraagd in het leven geworpen zijn en aan ons eigen kunnen en onvermogen overgeleverd om er iets zinnigs van te maken. Doe maar! Dat is jarenlang de grondkleur van mijn levensgevoel geweest.
Het wordt steeds meer een aanbod, een ongelooflijk geschenk, een uitnodiging tot een uniek leerproces dat nooit af is maar dat gedragen wordt en ingebed ligt.
Jezus en zijn God doen mij op een andere manier kijken, op een andere manier luisteren. In zekere zin wordt de hele wereld een sacrale ruimte, doortrokken van een mysterie-volle aanwezigheid. Ook daar waar en misschien vooràl daar waar de heiligheid van mensen geschonden wordt.
De toewending naar God gaat niet richting tempel of zorgvuldige naleving van afbakenende overtuigingen. De toewending tot God gebeurt in overgave, middenin de chaos, aan het onoverzienbare, richting mensen. Die verschuiving in blikrichting zorgt voor een oneindige waardering van het triviale dagelijkse dat daardoor nooit meer banaal is.
Levende liefde
blijvende trouw
toevlucht en toekomst
NAAM, ons te boven en zo nabij
Stormwind en stilte
vuurvlam en zon,
adem en hartslag
NAAM, ons te boven en zo nabij
Oorsprong en stilte
bron en begin
eerste en laatste
NAAM, ons te boven en zo nabij
(T Sytze de Vries M Willem Vogel)
In het gesprek met Nikodemus leert Jezus ons dat deze manier van luisteren en kijken om een nieuwe geboorte vraagt. Een geboorte dat is een proces van loslaten, totaal hulpeloos overgeleverd zijn en leven vinden.
Evangelie Johannes 3:1-17
1Zo was er een farizeeër, één van de Joodse leiders, met de naam Nikodemus. 2Hij kwam in de nacht naar Jezus toe. ‘Rabbi,’ zei hij, ‘wij weten dat u een leraar bent die van God gekomen is, want alleen met Gods hulp kan iemand de wondertekenen doen die u verricht.’ 3Jezus zei: ‘Waarachtig, ik verzeker u: alleen wie opnieuw wordt geboren, kan het koninkrijk van God zien.’ 4‘Hoe kan iemand geboren worden als hij al oud is?’ vroeg Nikodemus. ‘Hij kan toch niet voor de tweede keer de moederschoot ingaan en weer geboren worden?’
10‘Begrijpt u dit niet,’ zei Jezus, ‘terwijl u een leraar van Israël bent? 14De Mensenzoon moet hoog verheven worden, zoals Mozes in de woestijn de slang omhoog geheven heeft, 15opdat iedereen die gelooft, in hem eeuwig leven heeft. 16Want God had de wereld zo lief dat hij zijn enige Zoon heeft gegeven, opdat iedereen die in hem gelooft niet verloren gaat, maar eeuwig leven heeft. 17God heeft zijn Zoon niet naar de wereld gestuurd om een oordeel over haar te vellen, maar om de wereld door hem te redden.
Overal zijt Gij
Overal zijt Gij onzichtbaar gegeven,
sprekend nabij, de stilte verwacht U,
mensen bestaan U, zien en beleven U.
Mensen van vlees, van licht en gesteente,
hard en van bloed, een vloed niet te stelpen,
mensen uw volk, uw stad hier op aarde.
Aarde is al wat wij zijn, wat wij maken,
Adem ons open, maak ons uw aarde,
Uw nieuwe hemel, vrede op aarde.
(T Huub Oosterhuis M Bernard Huijbers)
Jezus: de luisterende, de innerlijk vrije…
Als ik de evangelies lees, dan blijf ik heel vaak met grote ogen achter en denk dan: maar hoe deed Jezus dat? Hoe hield hij het vol, gewoon fysiek en mentaal? Rondtrekken is op zichzelf al lastig, je weet je in de gaten gehouden door zoveel kritische ogen, en, vooral, er zijn al die mensen die iets van je willen, onophoudelijk. En elke keer, aan elke nieuwe ontmoeting geeft hij zich totaal, dat is nog het meest straffe. Hij is omringd door allerlei mensen, maar voelt de vrouw die onzichtbaar aan zijn kleed trekt. En onmiddellijk verdwijnt alles rondom hem voor het verhaal van die ene vrouw. Dat is meer dan een babbeltje, dat gesprek is niet op vijf minuten gedaan. Je merkt het ook, de leerlingen worden er soms hypernerveus van, maar ze hebben het wel zo onthouden dat ze het doorverteld hebben.
Waar haalde Jezus die kracht, die overtuiging om te doen wat hij deed? Hij sprak niet veel over God, en als hij er iets over zei, drukte hij er iets beschermend-dankbaars mee uit: Abba, vader. Iets onvoorwaardelijks ook. Wel heeft hij diepe mystieke ervaringen van liefde gehad, bijvoorbeeld bij zijn doopsel, en de gedaanteverandering op de berg. Die moeten hem helemaal gegrepen hebben, een ervaring die je voor altijd meedraagt, die een bron is geworden in je, en waar je anderen van laat drinken.
Jezus, de luisterende. Luisteren kan echt genezen, dat heeft iedereen ervaren die zich ooit diep en lang beluisterd heeft gevoeld. Zelf dreig je te barsten, het wordt teveel, maar iemand maakt ruimte, veel ruimte, en daarin kan je overlopen, zoals een wilde, te volle rivier kalmeert door over te lopen in ruimte errond. Antoinette noemt het een bepalend genade-moment.
Wie heeft Jezus zo diep beluisterd, dat hij besefte wat luisteren tussen mensen doet? Ik denk dan aan die mystieke ervaringen van hem, maar bijvoorbeeld ook aan de mensen bij wie hij opgroeide. Ik vermoed dat zijn vader en moeder hier een veel belangrijker rol hebben gespeeld dan wij kunnen beseffen. Ik probeer mij de wijsheid, het warme hart, de trouwe aanwezigheid, de steun van zijn ouders voor te stellen, ze hebben van hem een schoon mens gemaakt…
Jezus openbaart mij iets van het grote Luisteren dat mensen, dat iedere mens nooit in de steek wil laten. De middeleeuwse mysticus Angelus Silezius schreef ooit dat er een stille schrei over de wereld gaat. Een stille schrei… Geen luid geroep, maar verborgen in hoofden, in ogen, in verhalen binnenin weggestopt. Jezus hoorde de stille schrei, de voorzichtige aanraking van de vrouw die 12 jaar aan bloedvloeiingen leed. Twaalf jaar, en haar schrei elk jaar stiller, want er was toch niemand die hielp, of kon helpen.
Als ik hier kom meevieren, elke week, dan is dat ook om die stille schrei te blijven horen…
Jezus, de luisterende. Maar hij is voor mij meer dan dat. Hij is ook de innerlijk vrije. Ik denk aan een van die verhalen die mij blijft verbazen en inspireren. Je herkent het ongetwijfeld: Jezus uitgenodigd bij farizeeën, allemaal mannen, en dan die vrouw die durft binnenkomen en bij hem ongelooflijk begint te wenen. Het verdriet van een een heel leven, lijkt het wel. Stel je even de situatie voor. Al die blikken op die vrouw, dat gesnik, zij die met dure parfum zijn voeten masseert: is er een meer gênante situatie denkbaar? Maar Jezus staat niet op, neemt haar niet mee naar buiten. Nee, zij staat nu centraal, waarom zou hij haar wegleiden, dat gebeurt al constant in haar leven, daarom schreit ze ook. Nee, hij zwijgt en zwijgt en laat haar. En als het geroddel begint, en de welgedane mannen denken dat ze gestoord zijn en daar iets over mogen zeggen, zoals ze altijd en overal iets over willen zeggen, neemt Jezus de verdediging van die vrouw op. Klaar en duidelijk. Hij spaart zijn woorden niet. Terwijl hij eigenlijk wel weet dat hij zich daarmee in nesten werkt.
Jezus, de innerlijk meest vrije mens die ik ken. Zijn God is de vrijmakende, die niemand vergeet, zegt de psalm. Jezus theoretiseert er niet over, hij laat het leven op hem afkomen en doet dan wat moet. Hoogstens geeft hij een klein helder voorbeeld, dat blijft hangen, zoals spreekwoorden dat ook doen. Maar waar heeft hij die innerlijke vrijheid geleerd? Thuis wellicht? Misschien, als hij het over Abba heeft, dat hij dan het echt ook over zijn dierbare vader en moeder heeft?
Wat zeggen we als we God zeggen? Als ik Jezus bezig zie, dan vertrouw ik: er is in de wereld een groot Luisteren, dat die stille schrei hoort en blijft horen. Ik zou zeggen: laten we niet teveel spreken over God, laten we proberen zo goed mogelijk mee te luisteren…
Die mij getrokken uit de schoot,
Mij mens genoemd hebt en geëigend,
Mijn ogen wende aan het licht,
Mijn voeten zette dat ik stond,
Mij hebt doen weten dat ik gaan kon,
Dat ik zou komen waar Gij zijt.
Die als ik neerzit aan de kant
Van weg en omweg, moe en dorstig,
Mij overschaduwt met uw Naam.
Die toen ik neerlag in het stof
Mij hebt omgeven met uw duister
Dat geen gedierte mij verslond.
Die ongezien mij trekt tot U,
U zal ik ongezien vertrouwen
Laat mij niet over aan mijzelf.
(H. Oosterhuis- Oomen)
TAFELDIENST
Vredeswens
Gij levende, eerste en laatste
moeder, vader, God onbespreekbaar
boven onze woorden uit:
zegen uw mensen die hier nu zijn
en al uw mensen waar ook ter wereld
doe lichten over ons uw Aangezicht
en geef ons vrede
*
Foto’s Guido Vanhercke
Blijf verbonden met de gemeenschap van Dominicus Gent:
via de nieuwsbrieven: https://www.dominicusgent.be/nieuwsbrief/
via Facebook ( https://www.facebook.com/Dominicus-Gent-324436994242688/)
Abonneer u nu op ons Youtube-kanaal ( https://www.youtube.com/channel/UCBCXMCRb0cNw8Dd3tMc9elQ)
Indien u meent dat voor een bepaald object het auteursrecht van de auteur of zijn/haar erfgenamen, of het recht op afbeelding geschonden werd, neem dan contact op met ons zodat de situatie kan worden rechtgezet.