VIERING: SPREKEN MET KWADE TONG // SCHEPPEND SPREKEN

Dominicus Gent
Viering van zondag 21 mei 2023 

Spreken met kwade tong en scheppend spreken…

 

We leven in een cultuur waar grove taal in de pers en de sociale media, gangbaar is. Er is uitlach-televisie, er zijn politici die niet aarzelen om te liegen en de tegenpartij te kleineren. Ook in kleine kring, op sociale media en in gesloten whatsappgroepen gebeurt het: geroddel en racistische of seksistische taal.
Dit noemt de bijbel ‘de zonden van de kwade tong’ (bvb: niet liegen, zweer niet ijdel; Leviticus 19,16: het verbod op laster; Leviticus 13,46; het verhaal over Jozes en zijn broers (Genesis 37,2): effecten van roddel op de communicatie in de familiegroep).

De lezing van vandaag gaat hierover. Dit verhaal speelt zich af in de woestijn. Mozes is getrouwd met Sippora, een Kusitische, een vreemde. Het is opvallend hoezeer de steun van haar familie Mozes goed heeft gedaan. Zij hebben hem hartelijk ontvangen, zijn schoonvader helpt Mozes met zinvolle raad. Maar toch heeft Mozes het moeilijk.
Na de euforie van de bevrijding, moet het volk thora leren en thora leren doen: dat is in vrijheid en verantwoordelijkheid leren leven. Dat is lastige leerschool. Dat is woestijntijd. Een groep begint te klagen, terwijl Mozes en God het zo goed voor hen hebben geregeld. Ze hebben manna, ze hebben water, ze hebben zelfs vlees. Maar iedere dag manna, altijd datzelfde eten, altijd opnieuw leren delen en thora leren doen. Er groeit frustratie, en die richt zich tegen Mozes. En dan roddelen ze nog over hem.

Luisteren we naar het verhaal uit het boek Numeri, 12.

1Tijdens hun verblijf te Chaserot, keerden Mirjam en Aäron zich tegen Mozes, omdat hij een Kusitische vrouw had genomen: hij was inderdaad met een Kusitische gehuwd.  2Zij zeiden: `Heeft Jahwe alleen maar door Mozes gesproken? Heeft hij ook door ons niet gesproken?’ Jahwe hoorde dat  3en omdat Mozes een zeer bescheiden man was, de bescheidenste van alle mensen op aarde,  4zei Jahwe terstond tot Mozes, Aäron en Mirjam: `Ga met u drieën naar de tent van de samenkomst.’ Zij gingen er met hun drieën heen.  5Nu daalde Jahwe in een wolkkolom neer, nam plaats bij de ingang van de tent en riep Aäron en Mirjam, die beiden naar voren traden.  6Hij zei: `Luister naar wat Ik te zeggen heb. Aan uw profeten maak Ik mij in visioenen bekend en Ik spreek tot hen in dromen.  7Met mijn dienaar Mozes doe Ik dat niet. Hij is mijn vertrouweling, in heel mijn huis.  8Met hem spreek Ik van mond tot mond, duidelijk en niet in raadsels. Hij aanschouwt de gestalte van Jahwe. Hoe hebt gij u tegen mijn dienaar Mozes durven keren?’  9Toornig ging Jahwe van hen heen.  10De wolk was nog niet van de tent van de samenkomst geweken, of Mirjam zat vol uitslag; het leek wel sneeuw. Toen Aäron zich naar Mirjam keerde, stond daar een melaatse.  11Aäron zei tot Mozes: `Ach heer, laat ons toch niet lijden voor de zonde die wij in onze dwaasheid begaan hebben.  12Laat Mirjam toch niet zijn als een doodgeboren kind dat half vergaan uit de moederschoot komt.’  13Mozes riep tot Jahwe: `O God, maak haar weer gezond!’  14Jahwe zei tot Mozes: `Als haar vader haar in het gezicht gespuwd had, zou zij dan niet zeven dagen geschandvlekt zijn? Zij moet dus zeven dagen buiten het kamp gesloten worden. Daarna mag zij er weer in.’  15Mirjam werd zeven dagen buiten het kamp gesloten. Het volk ging niet verder, voordat Mirjam weer was toegelaten.  16Daarna vertrok het volk uit Chaserot en sloeg zijn kamp op in de woestijn Paran.  

 

1 Over boosaardig en over scheppend spreken

Mirjam roddelt over haar broer Mozes, omdat hij met een Kusitische vrouw getrouwd is. Is dit racistisch bedoeld? Wat heeft zij tegen haar schoonzus?
In ieder geval is duidelijk dat Mirjam jaloers is op de rol die Mozes heeft. Mozes moet zich niets inbeelden, hij matigt zich iets aan, vindt ze. Zij en haar broer leiden toch ook dit volk? In plaats van haar broer te steunen maakt Mirjam haar broer door haar geroddel nog eenzamer dan hij al is.

Geroddel valt, net als leugenachtig getuigen in de rechtbank, onder de ‘ zonde van de kwade tong’. Geroddel is erg, stelt de bijbel. Zo erg, dat God Mirjam straft met een witte huiduitslag.
Deze aandoening wordt meestal vertaald door ‘melaatsheid’, maar dat is fout. Het gaat niet om een ziekte, zoals psoriasus of lepra. Het is van een andere orde: God maakt de boosaardigheid, de leugens, het geniepige geroddel publiek. Eerst komt er witte schimmel op de muren van een huis van de roddelende persoon, dan op de meubels en kleding, tenslotte op het lichaam. Zo wordt dit asociale roddelgedrag zichtbaar gemaakt. De persoon moet zich afzonderen, tot inkeer komen, totdat deze onreinheid overgaat.

Geroddel is des mensen, maar boosaardige roddel zaait onrust en onenigheid. Ze ondermijnt het vertrouwen waarop families en groepen steunen. Dergelijke woorden beschadigen, en gaan soms dieper dan lichamelijke verwondingen. Mirjam moet dit door scha en schande leren. Maar ook Mozes heeft dit moeten leren: zijn gebrek aan vertrouwen in God, leidt bij hemzelf op eveneens tot ‘een witte hand’.

Onder de ‘zonde van de valse tong ‘ valt ook een bepaalde vorm van spreken, waarbij mensen wel de waarheid spreken. Het gaat hier niet over profetisch spreken, over terechte kritiek op onrecht. Het gaat hier over mensen die de waarheid als een natte dweil in andermans gezicht slaan, terwijl ze menen dat zij dit mogen doen, want je spreekt toch de waarheid? Waarom zou dat fout zijn? Onze cultuur leert kinderen assertief zijn, leert dat zij hun waarheid mogen zeggen, ook al is die waarheid onaangenaam voor de andere. Die andere moet daar maar tegen kunnen.
Dit verhaal waarschuwt : woorden van mensen, ook al zijn ze waar, hebben altijd een effect : ze kunnen kwetsen, relaties vergiftigen en de ene persoon opzetten tegen de ander. Zo zijn ze destructief voor individuen én voor de groep.
Vrijheid van meningsuiting is een kostbare zaak. Waarheid is een kostbaar goed. Maar ook de waardigheid van de andere blijft kostbaar. Wij hebben een tong gekregen om te spreken, maar ook lippen en tanden om het schadelijke tegen te houden.

Spreken met de valse tong staat in de bijbel tegenover scheppend spreken. God openbaart zich in woorden. God schept ons tot luisterende en sprekende mensen. Taal is het fundament van de schepping. Taal is de lucht die wij inademen als sociale wezens. Taal is heilig. In woorden eren wij mensen en eren wij God.
Daarom zijn de zonden van de kwade tong heiligschennend. Wanneer we roddelen of minachtend spreken, kleineren we de ander en verlagen we onszelf. We verloochenen niet alleen de andere mensen, maar we verloochenen ook God.
Op het einde van het verhaal, als Aaron en Mozes deze straf zien bij hun zus, klinkt het kortste gebed: “God, heel haar! “ (Kyrie Elysion). En God geneest. In het evangelie zal deze genezende kracht van God op Jezus zelf worden toegepast. Jezus raakt de mensen met huiduitslag aan, verklaart hen rein en herstelt hun band met de gemeenschap. Dat scheppend woord wordt aan ons gegeven als mogelijkheid.

 

2 Over woorden als kostbare en kwetsbare geschenken

Het woord dat ons gegeven wordt is het doen van de Thora. Het is meewerken aan een wereld waar het goed om leven is voor allen en alles. Voor de zwaksten van de mensen en alle levende wezens.
Het woord, in de betekenis van ons vermogen om te spreken, te denken, in dialoog te gaan en ons te verbinden, is een kostbaar en kwetsbaar geschenk. Het is een aspect van God zelf dat we als een menselijke gave ontvangen hebben.
Woorden kunnen schoonheid, goedheid en waarheid creëren. Kunnen wijsheid en kennis overdragen, gedachten leren vormen, tot lied worden, samenwerking tot stand brengen, een levendige dialoog worden.
Met onze woorden kunnen we zegenen maar ook heel veel kapot maken. Roddelen, zoals we hoorden in de lezing, schaadt het vertrouwen in iemand heel diep. Dit roddelen en kwaad spreken gebeurt ook continu in sociale media:

In het tijdschrift Mo schrijft Bieke Purnelle in haar blog over een rapport dat ze net gelezen heeft:
“Het rapport ging over cybergeweld; wat in feite gewoon digitale haat is. De haat was er altijd al. Alleen neemt ze tegenwoordig de virtuele snelweg in plaats van het wandelpad.
Vrouwen – niet-witte vrouwen in het bijzonder – krijgen disproportioneel vaak te maken met (online) seksistische en/of racistische haatboodschappen. In 60% van de gevallen van online intimidatiepraktijken gaat het om een mannelijke dader en een vrouwelijk slachtoffer. Ook de aard van cybergeweld verschilt: onderzoek toont aan dat mannen doorgaans met mildere vormen van online intimidatie geconfronteerd worden terwijl vrouwen agressievere en vaak fysieke en seksuele bedreigingen ontvangen.
Verschillende studies bevestigen dat vrouwen die een publieke rol vertolken, zich als opiniemaker in het publieke debat mengen of zich expliciet identificeren als feminist de grootste risicogroep vormen op vlak van online intimidatie en cybergeweld. Ik vraag me af waar mensen dat soort onbeschoftheid leren, of er speciale gratis cursussen voor bestaan.
Niet dat je liever beleefd aangevallen wordt. Misschien is dit zelfs minder erg dan het geraffineerde vernietigen dat men hanteert in sommige politieke middens. Je geloofwaardigheid aanvreten, je neerzetten als ongeschikt, graven in je verleden tot men ergens een jeugdige faux-pas, een onachtzaamheid, een domme fout of een krasse uitspraak vindt.”

Tegenover roddelen staan goede leven-gevende woorden. Woorden van wijze zorgzame leraren die hun leerlingen kennen en een hart onder de riem steken. Velen van ons herinneren zich een uitspraak van een leraar die ons inspireerde of iets helemaal duidelijk uitlegde en inzicht bracht.
Woorden van oprechte vrienden kunnen op een moeilijk moment herinneren wat er wel goed gaat en ons moed geven om door te gaan.
Goed spreken is een leerproces. De woorden die wij spraken gaan nooit meer weg. Toch is dit geen reden om te zwijgen of verzwijgen, maar een ongelooflijk boeiende weg naar meer mensworden. Kahlil Gibran: Tussen wat gezegd wordt en niet bedoeld en bedoeld wordt en niet gezegd, gaat de meeste liefde verloren.

Ik ervaar het ook bij Waardige Uitvaart. Mensen in stad Gent die geen begrafenis kunnen betalen, krijgen een stadsbegrafenis. Waardige Uitvaart heeft bekomen dat elk ziekenhuis voor een afscheidsmoment zorgt volgens de keuze van de persoon zelf of familie, vrienden of hulpverleners. Onlangs was er een Katholiek afscheid in het St. Lucas ziekenhuis voor Gaby, door de pastorale werker Marieke. Het was een warme, betekenisvolle verzorgde viering in een mooie ruimte.
Ook op het kerkhof of bij de uitstrooiing zijn er vrijwilligers die nog een gedicht of gebed lezen en de naam noemen van de overledene. Woorden spreken op dit laatste moment, ook al is er soms maar één of enkele mensen, het is betekenisvol, al hebben we de overledene niet gekend. De aanwezigen condoleren en nog even tijd maken voor hun verhaal kan deugd doen. Zo was er deze week een man die graag op zee uitgestrooid was, maar dat kan alleen door familie gevraagd worden, en die was er niet. Eén van de vrienden had enkele schelpjes, zand en water mee, en door daar nog te staan en te praten, kwam hij ertoe die tevoorschijn te halen en ze bij de bloemen te leggen en voelde hij zich opgelucht een beetje van de zee bij zijn overleden vriend te brengen.

 

Blijf verbonden met de gemeenschap van Dominicus Gent:
via de nieuwsbrieven: https://www.dominicusgent.be/nieuwsbrief/
via Facebook ( https://www.facebook.com/Dominicus-Gent-324436994242688/)
Abonneer u nu op ons nieuw online platformhttp://Bijlichten.be 
Ga er in gesprek met de auteurs van de filmpjes!

Indien u meent dat voor een bepaald object het auteursrecht van de auteur of zijn/haar erfgenamen, of het recht op afbeelding geschonden werd, neem dan contact op met ons zodat de situatie kan worden rechtgezet.