Dominicus Gent
Viering van zondag 11 oktober 2020
17 oktober, dag van verzet tegen armoede
Goede morgen. Van harte welkom in deze zondagsviering.
De voorbije zondagen vierden we rond het thema bemoediging en de zachte krachten. Volgende zondag starten we met een nieuwe reeks rond identiteit.
En vandaag ?
Vandaag willen we nadenken over armoede n.a.v. 17 oktober, werelddag van verzet tegen armoede. Sabine Burgelman werkte vele jaren bij de Zuidpoort (vereniging waar armen het woord nemen) en is er nog steeds een geëngageerde vrijwilliger. Ze geeft ons stof tot nadenken over de vele aspecten van armoede.
Hier wordt het land gezocht
Hier wordt het land gezocht waar wij gelijken zijn,
niemand apart en geen kleuren die minder zijn,
niemand apart en geen kleuren die minder zijn.
Hier wordt de tijd verhaast dat wij elkaar verstaan,
handen die wenken en ogen die open gaan,
handen die wenken en ogen die open gaan.
Hier wordt de Stem gehoord die nog klinken mag,
mensen die hopen op ooit hun bevrijdingsdag,
mensen die hopen op ooit hun bevrijdingsdag.
Hier is het woord van Hem die ons geschapen heeft:
“Waar is je zuster, je broer die hier met jou leeft?
Waar is je zuster, je broer die hier met jou leeft?”
Hier staat een tafel waaraan ons wordt voorgedaan,
hoe wij genezen van heersen en misverstaan,
hoe wij genezen van heersen en misverstaan.
Naardense Bijbel, Jesaja 42, 1-4
Zie mijn dienaar, ik ondersteun hem, mijn uitverkorene,
in hem heeft mijn ziel behagen;
geven zal ik mijn geest over hem,
recht zal hij doen uitgaan naar de volkeren.
Hij zal niet schreeuwen,
zal geen ophef maken,
zijn stem niet laten horen op straat.
Het gekrookte riet zal hij niet breken,
een verflauwende vlaspit niet doven,
naar zijn trouw zal hij recht doen uitgaan.
Hij zal niet verflauwen,
niet geknakt worden
voordat hij op aarde recht heeft gebracht,
en op zijn onderricht
wachten de verste kusten.
De beelden van het gekrookte of geknakte riet en van de verflauwende of kwijnende vlaspit hebben zich reeds op jonge leeftijd in mijn bewustzijn genesteld. Zij hebben mij steeds geïnspireerd in mijn omgang met mensen die zich niet konden waarmaken in onze samenleving. Het klinkt mij al een oproep tot mededogen en respect in de oren. Tot de intentie om te zien en niet te vergeten, wie er in onze samenleving niet echt toe doet.
Ik wist wel helemaal niet meer waar in de bijbel deze woorden stonden. Enkele jaren geleden heb ik het opgezocht. Er staat meer in die enkele verzen dan alleen die beelden. Jesaja laat de Ene, JHWH, beschrijven wie de dienaar is die Hij zal zenden. Iemand die heel anders is dan de gezagsdragers van die tijd, iemand die niet luid roept, maar werkelijk verandering teweeg brengt. In de Naardense bijbel wordt het heel mooi vertaald: “naar zijn trouw zal Hij recht doen uitgaan”. Het stopt niet bij mededogen, hij zal niet rusten tot er recht wordt gedaan. Woorden die roepen om beter begrepen te worden, die licht kunnen werpen op wat ons te doen staat, in welke tijd of op welke plaats we ook leven.
Daarom wil ik met u nadenken over de Wereldverzetdag tegen armoede, hier en nu. Armoede heeft vele aspecten, waarvan inkomen er een essentiële is. Dit aspect is dan ook het thema van 17 oktober dit jaar.
Maar, misschien ben je net als ik en anderen, wel eens terechtgekomen in het gevoel dat die herdenking op 17 oktober een sleur wordt, dat datzelfde klacht blijft terugkomen, hoewel er toch al zoveel gedaan wordt voor mensen in armoede. In deze coronatijd was het ook de vraag of de herdenking, en alle activiteiten daarrond, dit jaar wel konden doorgaan. In De Zuidpoort, vereniging waar armen het woord nemen in Gent, is er maandelijks een inspraakvergadering, ‘ons parlement’. Begin september werd daar afgetoetst of een sterk gereduceerde herdenking voor de aanwezige mensen in armoede nog wel de moeite zou zijn. Daar kwam een overtuigend positieve respons op. En ook teleurstelling omdat de stoet met toeters en bellen van de schaapstal naar het Sint Pietersplein niet kan doorgaan. Bij doorvragen bleek dit niets te maken te hebben met verlangen naar het plezier van de actie zelf. Wel alles met het gevoel nog steeds niet gehoord te worden.
Enkele uitspraken:
“Ze geloven nog steeds niet dat (onze) armoede bestaat”
“Ze zouden het zelf eens moeten meemaken”
“Ze zeggen dat ze al zoveel doen, maar wij voelen het verschil niet, integendeel! Onze huishuur gaat ieder jaar omhoog, maar ons vervangingsinkomen blijft gelijk!”
“Door Corona is het nog eens zoveel duurder geworden voor ons (met voorbeelden!)”, “Werk! Als het erop aankomt wordt er altijd een ander gekozen!”
“We moeten blijven laten horen dat wij ook bestaan!”
Je kan je afvragen: is dit een verongelijkte houding waarin mensen vastgeroest zitten? We leven toch in een stad die het vrij goed doet op het gebied van armoedebestrijding. De schepen komt ieder jaar het armoedeplan toelichten. Er wordt belang gehecht aan participatie in het beleid van mensen in armoede.
Maar laten we het eens van meerdere kanten bekijken. Worden mensen in armoede werkelijk vergeten door het beleid? Neemt armoede misschien in zulke mate toe, dat het beleid en de welzijnssector het niet meer kunnen volgen?
Op het moment dat ik deze vragen formuleerde verscheen er een uitgebreid interview met corona-experte Erika Vlieghe in De Standaard, naar aanleiding van het Celeval-rapport. Een klein stukje raakte me extra. Ik citeer: “Maar er staan in het rapport ook stukken die ik heb geschreven en die ik zeer belangrijk vind. Bijvoorbeeld over mensen in kwetsbare omstandigheden en hoe die bereiken. Helaas kwam dat thema zelfs niet op tafel. Het gaat veel over de horeca en de economie, maar niet over de brandhaarden waar de epidemie nu woedt. De arme wijken in Brussel of in Antwerpen.”
De woorden ‘helaas kwam dat thema zelfs niet op tafel’ sluiten wonderwel aan bij de boodschap van mensen in armoede.
Als we de schijnwerpers richten naar daar waar er hard gewerkt wordt om armoede draaglijk te maken en mensen uit de armoede te laten ontstijgen, merken we hoe complex het allemaal is. Dus hoeveel kritische geest en doorzettingsvermogen het vraagt om recht te doen uitgaan naar hen die geen deelhebben aan het goede leven…
Dakloosheid is een voorbeeld, maar één. Maar ik heb toevallig nader kennis gemaakt met enkele dakloze mensen. En met hulpverleners die zich vrij onmachtig voelen. De leefsituatie van daklozen is zo schrijnend en vaak uitzichtloos… Het kan jaren duren dat iemand nooit zeker is waar hij of zij de volgende nacht of de volgende week zal slapen. Dakloze mensen worden het best begrepen door wie ook arm is en weet wat het betekent. Zo gaan zij leunen op mensen die het ook moeilijk hebben, die hun woning kunnen verliezen omdat het niet mag, die hun inkomen zien dalen, die in ieder geval in een situatie zitten dat het ‘in den duik’ moet gebeuren. Het aantal bedden in de nachtopvang te Gent is zeker toegenomen, en dat zal in de nabije toekomst nog verbeteren met een nieuwe en grote locatie die in de maak is. Maar mensen zijn ongelukkig in de nachtopvang, al krijgen ze een bed, een ontbijt en douchegelegenheid. Ze voelen zich er niet veilig, zeker de meisjes niet. Een man durfde niet slapen, omdat hij de hele tijd zijn bril en gsm wou vasthouden. Er wordt gestolen, er is geen mogelijkheid om je spullen veilig op te bergen. Mensen willen een eigen plek om te wonen. Dan nog liever een garagebox, donker, koud en zonder water, hoorde ik meermaals…
Er komt nog bij dat het befaamde ‘aanzuigeffect’ reëel is. Gent staat, buiten Gent dan, bekend als een goede plek voor daklozen. Dus komen ze van overal hier aankloppen. Zelfs OCMW ’s van andere gemeenten, van kustgemeenten bijvoorbeeld, betalen mensen desnoods een ticket naar Gent, en dan verder niets…
Een deel van de dakloze mensen geraakt zonder inkomen, ook al hadden ze een uitkering als werkloze, bv als invalide. Of ze hebben nooit papieren gehad, en dus geen recht op een uitkering. Als ze zekere tijd zonder domicilie leven worden ze geschrapt uit het rijksregister. Dat betekent dat hun uitkering niet meer betaald wordt, dat ze bv geen arbeidscontract kunnen tekenen… De reglementering voorziet een uitweg: je kan aan je OCMW een referentieadres vragen. Eenmaal je dat hebt kan je inkomen weer aankomen. Maar als je nergens woont, welk is dan jouw OCMW? Ik bespaar u de pingpong, die heel lang kan duren… Mensen worden zo lang aan het lijntje gehouden dat ze het niet meer zien zitten en de gevraagde stappen niet meer doen! En dat terwijl Stad Gent een schitterend project heeft voor daklozen: ‘housing first’. Voor wie er in kan stappen werkt het! Maar het is maar voor een heel beperkt aantal, niet in verhouding tot de nood!
Zo zie je dat de solidariteit breder moet gaan, veel breder. Eén stap: de gemeenten moeten zodanig samenwerken, dat die brede mazen in het net helemaal gedicht worden…
Dan gaat het nog steeds maar over leefbaar maken van een leven in armoede, in ons kleine land! Dan pas begint de structurele armoede bestrijding. We zullen daar straks op ingaan.
Ik hoop echter dat mijn verhaal wat licht werpt op hoe en waarom mensen in armoede zich vergeten voelen…
”Naar zijn trouw zal hij recht doen uitgaan. Hij zal niet verflauwen, niet geknakt worden voordat hij op aarde recht heeft gebracht”.
Deze boodschap vinden we ook terug in het lied ‘Psalm van David’
Zing mee in je hart, of zelfs in je masker…
Sabine
Psalm van David
Ik zal in mijn huis niet wonen,
ik zal op mijn bed niet slapen,
ik zal mijn ogen niet dichtdoen,
ik zal niet rusten geen ogenblik
voordat ik heb gevonden:
een plek waar hij wonen kan
een plaats om te rusten
voor hem die God is, de enige ware.
Ik zal in mijn huis niet wonen,
ik zal mijn ogen niet dichtdoen,
ik zal niet rusten geen ogenblik
ik mag versmachten van dorst
tot ik gevonden heb:
een plek waar de doden leven
de plaats waar recht wordt gedaan
aan de verworpenen der aarde.
Huub Oosterhuis
Een lied, psalm van David, met een heel bijzonder en straf programma
Oosterhuis maakte een vrije bewerking van psalm 132, een bedevaartlied. Eén van de liederen die werd meegenomen op bedevaart naar Jeruzalem. Dit lied bezingt de belofte van David: hij zal een tempel bouwen voor God. De pelgrim, op weg naar Jeruzalem, denkt terug aan het verleden onder koning David. Toen was het land nog onverdeeld was en welvarend. Jeruzalem als de stad waar God woont, stad van vrede. In de herinnering aan een goed leven (of minstens de belofte aan … ) hoort de pelgrim iets over zijn/haar eigen leven: heeft of krijgt God een plaats in mijn leven? En wat mag dat dan wel betekenen? De plek waar God kan leven: dat kan alleen een plek zijn waar recht wordt gedaan, waar de verworpenen der aarde – de arme, de kleinste, de minste – waar de rechteloze gezien en gehoord wordt. Het is niet de plaats om zomaar in slaap te vallen, om te rusten. Neen, integendeel. De plek waar God kan wonen is daar waar de woorden van de Schrift worden gedaan, waar Thora wordt geleefd. Het is een plek waar nieuw leven kan ontstaan, waar goed leven mogelijk gemaakt wordt.
Vandaag, in het thema van deze viering, kunnen we ons de vraag stellen hoe het – in godsnaam – mogelijk is dat hier in het rijke westen armoede nog steeds kan bestaan of zelfs kan toenemen. De cijfers rond bv armoede bij kinderen zijn alarmerend. En de uitspraken van mensen in armoede die we net hoorden, getuigen van weinig vooruitgang in de armoedeproblematiek.
Tuur Ghys, wetenschappelijk onderzoeker en auteur, stelt dat we de weg zijn kwijtgeraakt naar structurele armoedebestrijding. De strijd tegen armoede is vaak slechts armoedemanagement. Hij zegt dat veel initiatieven ‘zweven ergens tussen liefdadigheid aan de ene kant en aansporing tot zelfhulp aan de andere kant’. Een uitspraak die kan tellen. Want heel veel initiatieven worden gedragen door mensen en groepen die zich 200 % inzetten om noden te lenigen van mensen in armoede. Denk maar aan de voedselhulp – de honderden voedselpakketten die dagelijks bedeeld worden hier in Gent en in vele andere steden. Verenigingen zoals de Zuidpoort, waar mensen in armoede gehoord en gezien worden. Er gebeurt heel veel. En de initiatieven zijn broodnodig. Maar de vraag naar structurele armoedebestrijding moet blijvend gesteld worden. Dan gaat het concreet over herverdeling, over sociale economie, over een sterker sociaal vangnet. Tuur Ghys beschrijft de nood aan de-commodificatie van sociale noden. Commodificatie: alles wordt ontmenselijkt en voorgesteld als koopwaar – dus ook menselijke verhoudingen, grote begrippen en emoties. Het gevolg is dat alle relaties gedefinieerd kunnen worden in termen van vraag en aanbod. Op alle aspecten van ons leven wordt een bedrag gekleefd. Alles is te koop. En bijgevolg kan een grote groep mensen zich veel dingen niet veroorloven. Je kunt vrije tijd en ontspanning kopen, ‘beleving’ aanschaffen, … enz. Veel zaken ook waarvan ik denk dat we best wel zonder kunnen. Maar wat we met ons allen wél nodig hebben, wat basisbehoefte is voor iedereen, is een dak boven ons hoofd. Een woning, een huis. En liefst een woonst waar het veilig is om wonen, waar je gezondheid niet aangetast wordt, waar je kinderen kunnen spelen en huiswerk maken, waar je aansluiting (en vervoer !) vindt voor sociale activiteiten, … Kortom waar je kunt ‘thuis’ komen.
(Klik hier voor de tekst van Tuur Ghys: https://lavamedia.be/de-lange-weg-naar-werkelijk-structurele-armoedebestrijding/
Structurele maatregelen zorgen ook voor tewerkstelling, en het onontbeerlijke vangnet daar waar daar geen werk voor handen is. Om wat voor reden ook.
Jeruzalem, de plek waar God kan leven, waar de woorden van de Schrift handen en voeten krijgen. Het zal een droom zijn … Maar vandaag, meer dan ooit, schrijven we ons als christenen in in die belofte. We weten dat er armoede is – we zien het met eigen ogen gebeuren. En veel kleine en grote initiatieven zetten zich daadwerkelijk in voor de armsten en de kleinsten, de ‘rechtelozen’. Het is vaak dweilen met de kraan open (cfr. Het verhaal van daklozen – de zoektocht naar huisvesting voor mensen onderaan de sociale ladder).
Jeruzalem, de plek waar goed leven ons is aangezegd. Het is een appél om de oorzaken van armoede te benoemen en op de politieke agenda te zetten. Het is een oproep om de stem van mensen in armoede luid te laten klinken en te ondersteunen. Niet rusten maar waken.
‘Dat wij als wachters op de muren zijn, geroepen om het zwijgen te verbreken,
een klein begin van opstanding, een teken.’
Refrein van een lied dat we hier graag en vaak zingen én dat eveneens gebaseerd is op een tekst van Jesaja (62,6). We startten deze overweging al met Jesaja:
“Hij zal niet verflauwen, niet geknakt worden voordat hij op aarde recht heeft gebracht”
Als wachters op de muren … alvast een vraag voor de inbreng straks:
Dat wij als wachters op de muren
Dat wij als wachters op de muren zijn,
geroepen om het zwijgen te verbreken,
een klein begin van opstanding, een teken.
Nog heerst verhuld de slavernij
van man en macht: een maatschappij
die in haar schild het onrecht voert
van leven dat wordt ingesnoerd.
Maak, God, om Christus’ wil ons vrij. Refrein
Nog duurt een ongelijk gevecht:
de sterke die zijn wil oplegt
aan de verliezer – op dood spoor
gaat hij verarmd de dagen door.
God, wie verschaft de zwakke recht? Refrein.
Nog wordt het gouden kalf vereerd
van nooit genoeg en altijd meer.
Maar schrijnend is het tegendeel:
de rekening voor ons teveel.
God, zegen wie het onrecht keert. Refrein.
Nog heerst het drogbeeld van de staat:
er is een vijand die men haat,
nooit is een wapen sterk genoeg.
o God, bevrijd ons van de vloek
die eens geen leven overlaat. Refrein.
Zie nog de mens die wordt bespot,
al is hij beelddrager van God,
zijn bondgenoot. Samaritaan,
ontrechte mens, leer ons verstaan
wat liefde is naar zijn gebod. Refrein.
Nog zucht de schepping doodsbenauwd,
aan onze zorgen toevertrouwd.
Het spansel rond de aarde barst,
door mensenhanden aangetast.
Bekeer ons, God, tot haar behoud. Refrein.
Nog houdt de kerk uw naam verdeeld:
wij maken ons van U een beeld,
gesneden uit ons eigen hout,
wij zoeken in onszelf behoud.
o God, geef dat uw Geest ons heelt. Refrein.
Tekst, René van Loenen
Blijf verbonden met de gemeenschap van Dominicus Gent:
via de nieuwsbrieven: https://www.dominicusgent.be/nieuwsbrief/
via Facebook ( https://www.facebook.com/Dominicus-Gent-324436994242688/)
Abonneer u nu op ons Youtube-kanaal ( https://www.youtube.com/channel/UCBCXMCRb0cNw8Dd3tMc9elQ)
*
Indien u meent dat voor een bepaald object het auteursrecht van de auteur of zijn/haar erfgenamen, of het recht op afbeelding geschonden werd, neem dan contact op met ons zodat de situatie kan worden rechtgezet.