Verzet en verbinding (viering in corona-tijden…)

           

           Dominicus Gent

Viering van zondag 21 juni 2020

Verzet en verbinding

(derde viering in een reeks over verzet – viering in corona-tijden)

            

Goede morgen. Hartelijk welkom op deze langste dag van het jaar in de derde en laatste zondagviering van de reeks rond verzet. De evangelist Mattheus inspireert ons. De eerste week riep op om de kiem van doodslag te herkennen in tendentieus spreken en ons daartegen te verzetten. Vorige week hoorden we inspirerende voorbeelden van geweldloos verzet in de lijn van het Mattheus’ vers ‘Ik ben niet de vrede komen brengen maar het zwaard’.

Vandaag focussen we op verzet en verbinding. Je kan je op je eentje verzetten, maar echt verzet komt maar in beeld als het samen met vele anderen is.

Moge Gods licht over ons samenzijn schijnen, moge Licht ons met elkaar verbinden.

Spreek, God van leven,

Gij die ons voor het licht gemaakt hebt,

Wees hier aanwezig

 

1  Over verbond-genootschap…


Kort beeldfragment over breken van verzet:
makkelijk met een takje,
heel wat moeilijker -zelfs onmogelijk-
met een takkenbos.

Om verzet om te buigen naar duurzame verandering is ‘massa’ nodig die in beeld komt.

Bij verzet aansluiten lijkt makkelijker dan ooit met de multimediale mogelijkheden. Met 1000-den, 100.000-den …. betogen tegen racisme, klimaatverandering of kernwapens, hartverwarmende bijeenkomsten van Hart boven Hard meemaken, Avaaz-petities en Amnesty-oproepen met elkaar delen en tekenen…

Daaraan meedoen vergroot het geloof dat ons verzet niet gebroken wordt maar gehoord zal worden en tot duurzame transitie zal leiden.

Er bestaat echter geen succesformule die ervoor zorgt dat dit effectief gebeurt. Nu en dan hoor je zelfs dat een verandering nog nooit zonder revolutie en geweld tot stand gekomen is.

Daar willen en kunnen we ons als christen niet bij neerleggen.

Hoe kan vreedzaam verzet in duurzame verandering uitmonden?

Enkele kenmerken liggen voor de hand: de geloofwaardigheid van wie in beeld komt, wanneer en hoe en het volhouden van het verzet.

  1. Er gaat kracht uit de authenticiteit en het charisma van de ‘verzet-starters’: van het sober leven van Ghandi, het begenadigd spreken van Jeanne De Vos en Martin Luther King, maar evengoed van de consequente antiheld Greta Thunberg.
  2. Het momentum heb je niet in de hand. Een stralende nazomerdag lokt meer klimaatstappers naar Brussel dan stormweer. Soms wordt klein verzet opgepikt omdat het komkommertijd is. Maar sinds Covid-19 het scherm vult, verdwijnt ander verzet van de radar. Denk maar aan de uitzichtloze en mensonwaardige behandeling van mensen op de vlucht waar de Wereldvluchtelingendag van gisteren ons attent op maakte.
  3. Ook de vorm van verzet is belangrijk om mensen te raken: een goed gekozen beeld of getuigenis, een creatieve slogan of aanpak.
  4. Naast het charisma van de starter, het goede moment en een aansprekende vorm is volharding en netwerking nodig: onrecht blijvend op de agenda zetten om duurzame verandering te realiseren. 11.11.11 bv. bundelt de krachten van verschillende NGO’s en lobbyt -zoals bedrijven dat doen- om verzet tegen armoede, honger en onrecht te laten horen op politieke en maatschappelijke platforms, lokaal en internationaal samen met gelijksoortige koepelorganisaties. En dat werkt: wereldwijd is kindersterfte teruggedrongen, is arbeidsveiligheid voor veel meer mensen een feit, krijgen meer en meer meisjes en vrouwen vormingskansen, enz.


Kan het evangelie iets toevoegen opdat verzet in duurzame verandering zou uitmonden?
We luisteren naar een passage uit de Bergrede bij Mattheus

 

Mt 5, 43-48

43Jullie hebben gehoord dat er gezegd is: U zult uw naaste liefhebben en uw vijand haten.  44Maar Ik zeg jullie: heb je vijanden lief en bid voor wie je vervolgen,  45dan zullen jullie kinderen worden van je Vader in de hemel, want die laat zijn zon opgaan over slechten en goeden, en Hij laat het regenen over rechtvaardigen en onrechtvaardigen.  46Want als je liefhebt wie jou liefheeft, welk loon verdien je dan? Doen de tollenaars dat ook niet?  47Als je alleen je broeders groet, wat voor bijzonders doe je dan? Doen de heidenen dat ook niet?  48Jullie zullen dus onverdeeld goed zijn, zoals jullie hemelse Vader onverdeeld goed is.

 

Een meerderheid van evangelieteksten lijkt ons op een wij-zij denken terug te werpen: rijken tegen armen, Jezusvolgers tegen farizeeërs, romeinen tegen joden, de goeden tegen de slechten, …. Niets verbindt een groep zozeer als een gemeenschappelijke vijand, denk maar aan de groepsdynamica bij pesten, aan burensolidariteit tegen een overheid die volkstuintjes of windmolens plant.

Dat stemt tot nadenken.

We leerden ooit wel dat we ons niet tegen mensen verzetten maar tegen wat sommige mensen zeggen en doen… Maar in praktijk worden beide vaak op één hoop gegooid.

Ze zijn natuurlijk niet zomaar los te maken: het onrecht – ook het structurele onrecht- wordt immers door concrete mensen uitgevoerd. In het verlengde die ander als vijand zien, ligt dus voor de hand.

Toch zien we dat een groeiende groep mensen moeite heeft met of moe wordt van verzet tégen iemand, maar zich wél aangesproken weet wanneer verzet vertaald wordt in een opkomen vóór iets of iemand. Hart boven Hard dankt haar succes zeker aan die aanpak. Ook het gedegen studie- en lobbywerk van de netwerkorganisatie 11.11.11 overstijgt de polarisering.

Evangelisch gezien zouden we nog méér kunnen investeren in actief bondgenootschap, in verbindend spreken en handelen. Zo kunnen we in het verzet tegen onrecht mede-stappers in plaats van tegen-standers worden.

Dit soort ver-bondgenootschap kan een actuele vertaling zijn van ‘de vijand liefhebben’.

 

We maken het met twee voorbeelden concreter: verzet tegen polarisering (gebaseerd op kruispuntdenken) en verzet tegen klimaatverandering (vanuit KlimaatContact).

  1. Kruispuntdenken nodigt uit om over onze privileges na te denken, om te herkennen waar wij aan deze of gene kant van ‘macht’ staan.

Het is een open deur intrappen dat je als witte, werkende, getrouwde, hetero man begiftigd bent met voorrechten die een zwarte alleengaande werkzoekende lesbische vrouw moet missen. Heel wat moeilijker is het om als christelijke niet-zwarte gezonde vrouw te onderkennen dat ik veel meer voorrechten heb dan een invalide mannelijke moslim ingenieur uit Syrië met onzeker verblijfsstatuut.

In de samenleving zijn polarisering- en oppositiedenken vaak dominant: hetero – homo, man – vrouw, moslim – christen, zwart – wit, enz.  Kruispuntdenken daarentegen reduceert onszelf en de ander niet tot één persoonlijkheidskenmerk, maar beschouwt eenieder als een kruispunt van veel identiteiten. Die veelheid in beeld houden stelt ons wij-zij denken in vraag en werkt verbindend. Kruispuntdenken helpt om ons gemeenschappelijk mens-zijn te zien doorheen de verschillen en maakt ons samen sterk tegen machtsmisbruik. We verzetten ons niet zozeer tegen een ‘vijand’, maar onrecht op zich is de gemeenschappelijke vijand.

  1. Het vormingsprogramma KlimaatContact onderzoekt hoe we onze ecologische voetafdruk verder kunnen verkleinen. Dat gebeurt door 101 kleine stapjes uit te wisselen waarbij de groepsleden elkaar ondersteunen. Maar tegelijk wordt er aan de handdruk gewerkt: hoe winnen we huisgenoten, vrienden en familie voor ons verhaal? Hoe maken we hen enthousiast? Hoe betrekken we hen bij verzet tegen klimaatverandering. Die aanpak vind ik heel verfrissend. Wat mij –als grootouder voor het klimaat- leek te vervreemden van sommige familieleden en vrienden wordt een uitdaging die –hopelijk- leidt tot een gezamenlijke creatieve maar vooral zeer dringende zoektocht naar een klimaatvriendelijkere levenshouding.

 

Laat ons de krachten bundelen opdat de minste tot haar recht komt en we zo een stukje schepping -een zweem van Gods Rijk- afmaken, telkens wanneer een man wordt opgericht, een vrouw tot vrede komt, meer mensen samengaan….

Zo’n verzet, zo’n takkenbos krijgt men niet kapot.

 

2 Over het verbindende samenzingen…


Ik krijg de kans om deze verhelderende en actuele reeks vieringen over verzet af te ronden .

Daarom wil ik proberen dit met mooie tonen te doen zodanig dat ze blijven nazinderen. In onze gemeenschap moeten we al 3 maanden  het verbindende samenzingen missen. Dit geldt ook voor al de koren waarin velen van ons actief zijn .

Ook ‘Allez, chantez’, een Gents concept dat aan ieder Gentenaar de mogelijkheid biedt om op een laagdrempelige manier te zingen, deelt in de brokken.  Allez Chantez creëert een positieve hefboom die een maatschappelijke dynamiek in gang zet. Elke zangavond is een bad vol positieve energie en verbondenheid. In de kille lockdown tijden hadden we meer dan ooit behoefte aan menselijke warmte, een houvast en vooral een lach. Veel muzikanten zetten zich in om alle thuiszitters op te vrolijken. En dan moet ik zeker ook denken aan de muzikale applausmomenten om 20u die zoveel buren en buurten bij elkaar brachten en verbindend plezier gaven. Dit alles zijn creatieve vormen van solidariteit  of noem het verzet tegen vereenzaming, tegen ontmenselijking in onze maatschappij.

Voor mij is zingen met zovelen over de hele wereld de weg voorbij mijn denken naar verbinding met wat waar is, met wat van ons allen is, naar de grond onder onze voeten. Naar de Essentie wellicht. Dat raakt voor mij aan het religieuze … aan het samen in positief verzet komen tegen alles wat de mens onrecht aan doet, vanuit een gelovige houding.

Op die manier kwam ik, ruim dertig jaar geleden, in het Kuc  in contact met een theologie die mij enorm aansprak en nog aanspreekt: de bevrijdingstheologie. Die theologie van de bevrijding is het antwoord van katholieke theologen op de sociale onrechtvaardigheid die Latijns-Amerika al eeuwen in zijn greep houdt. Kenmerkend daarbij is de overtuiging dat de Kerk van Jezus Christus radicaal voor de armen moet kiezen en zich moet verzetten tegen onrechtvaardige sociale structuren. De Peruaanse bevrijdingstheoloog en Dominicaan Gustavo Guttiérez is één van de vele voorvechters. Hij schreef o.a. het boek ‘Teologia de liberación‘ en was in 2015 de keynote-speaker op de algemene vergadering van Caritas Internationalis in Rome.

In de lijn van de bevrijdingstheologie staan op de dag van vandaag nog steeds mensen op om op een heel geëigende manier in verzet te komen tegen sociaal onrechtvaardige structuren.

Zo ook Marta Gomez, een Colombiaanse singer-songwriter. Zij componeert en zingt om haar pijn en verdriet en dat van haar volk af te weren. Zij leerde zingen voor de ziel. Kunstenaarsvrienden nodigt ze uit om voor het leven te zingen. In haar stem zingt de wind, soms lacht een rivier en soms zelfs is het gefluister van de aarde te horen. Marta probeert de bittere geschiedenis van haar geboorteland om te toveren in zoete muziek. Dit is haar manier om mee te werken aan de bevrijding van haar volk .

Ik koos voor jullie het lied ‘Manos de mujeres ‘ omdat het zingt over de kracht en de schoonheid van vrouwenhanden. Zo brengt Marta aan vrouwen over de hele wereld de boodschap: ‘Ooit zal er vrede komen als we samen blijven opkomen voor de waardering van de dagelijkse inzet van vrouwen in al hun gemeenschappen‘

De tekst van het lied is eerder een gedicht en dus niet letterlijk te vertalen . Ik probeer het voor jullie.

 

Vrouwenhanden

Stevige hand die veegt en hout op het vuur legt
Overtuigde hand die een liefdesbrief schrijft

Handen die knopen leggen terwijl ze weven
Handen die bidden, handen die geven 

Handen die om toekomst vragen om niet in eenzaamheid te sterven
Oude vrouwenhanden die verder werken, die nog weven

Slavenhand die leert haar vrijheid te dansen
Handen die kneden om zo de honger te lenigen met wat de aarde geeft

Handen die de hoop omarmen van een kind dat weggaat
Vrouwenhanden die de waarheid hebben gebaard

Handen in allerlei kleuren die applaudisseren voor gezang
Bevende en zwetende handen

Handen van grond, maïs en zout
Handen die raken terwijl ze de ziel laten spreken
Handen van bloed, wind en zee

https://www.youtube.com/watch?v=84N-OS0PFGs

 

 

Foto Marta Gomez: Handelsbeurs Gent & laura Barizonsi APV

Blijf verbonden met de gemeenschap van Dominicus Gent:
via de nieuwsbrieven: https://www.dominicusgent.be/nieuwsbrief/
via Facebook ( https://www.facebook.com/Dominicus-Gent-324436994242688/)
Abonneer u nu op ons Youtube-kanaal ( https://www.youtube.com/channel/UCBCXMCRb0cNw8Dd3tMc9elQ)

Indien u meent dat voor een bepaald object het auteursrecht van de auteur of zijn/haar erfgenamen, of het recht op afbeelding geschonden werd, neem dan contact op met ons zodat de situatie kan worden rechtgezet.