Dominicus Gent

Viering van zondag 14 augustus 2016

Rond geweldloze weerbaarheid

 

Hartelijk welkom in deze zondagsviering. Nog steeds in vakantiesfeer, nog even diep en grondig ademhalen vooraleer het nieuwe werkjaar zich aandient.

Ook nu willen we samenkomen. Ieder van u vanuit zijn plek, zijn omgeving, vanuit zijn vakantieplek, maar ook u die in deze vakantieperiode voort moet werken: een zorgberoep, of een knelpuntberoep. Ook u die altijd voortdoet gewoonweg omdat mensen u nodig hebben.

Samen gemeenschap vormen om uit te treden uit wat gewoon is, om ontvankelijk te worden voor het grote mysterie dat ons en de wereld omgeeft. Om adem en vuur aan de dromen die wij koesteren…

En wij bidden:
Gij, adem en licht,
Gij verscholen in alle leven en in alles wat ons gegeven is,
kom ons nabij in het woord dat wij spreken
in elk gebaar dat wij stellen,
in het gegeven dat wij hier samen zijn:
zoekers en zieners, zangers en zeggers, doeners en denkers.

 

Eventjes ter inleiding
Niettegenstaande we morgen de feestdag vieren van Onze-Lieve Vrouwhemelvaart kozen we er voor om in deze viering stil te staan bij de lezing uit het lezingenrooster van vandaag. Straks willen wij op dit feest nog even terugkomen.

Lezing: Lc 12, 49-53

Vuur ben Ik op aarde komen brengen, en hoe verlang Ik dat het reeds oplaait ! Ik moet een doopsel ondergaan, en hoe beklemd voel Ik Mij totdat het volbracht is. Meent gij, dat Ik op aarde vrede ben komen brengen ? Neen, zeg Ik u, juist verdeeldheid. Want van nu af zullen er vijf in één huis verdeeld zijn; drie zullen er staan tegenover twee en twee tegenover drie; de vader tegenover de zoon en de zoon tegenover de vader; de moeder tegenover de dochter en de dochter tegenover de moeder, de schoonmoeder tegenover haar schoondochter en de schoondochter tegenover de schoonmoeder.

Er zijn van die lezingen die je liefst niet zou willen becommentariëren, zou willen weglaten. De lezing van daarnet is zo’n passage. Een worsteling eerlijk gezegd. Omdat ze moeilijk te vatten zijn… misschien, maar vooral omdat ze scherp snijden in eigen vlees.

De tekst is een provocatie. Want het strookt niet met ons denken als rechtgeaard mens, dat mensen tegen elkaar worden opgezet. Iedereen tegen iedereen. En al zeker niet wanneer deze woorden in de mond van Jezus worden gelegd. 2000 jaar geleden zullen deze woorden hun effect niet gemist hebben?

En vandaag? Hoe ervaren wij deze scherpe zinnen in 2016? De vrede van onze wereld is niet die van Jezus. De vrede van deze wereld is doen alsof… akkoorden afsluiten en toch het gewapend verzet voorbereiden. Zulke vrede vervult de mens niet. Geen schijnvrede voor het oog van de mensen. Geen schertsvertoning. Niet elkaar wat gerust laten omwille van de lieve vrede. Om de confrontatie met het standpunt van de ander dat jou niet zint.

De geschiedenis van de laatste 100 jaar leert ons hoe het destijds reeds is gelopen. Een opeenvolging van kleine stapjes. Verschuivingen zonder dat iemand de consequenties kon inschatten. En plots was er die wereldbrand. Ook nu is er een gevoel van het afglijden in diezelfde richting: nationalisme, religieus fundamentalisme, racisme. Het echte gevoel van een oorlog die om de hoek loert is er misschien niet echt. Maar er zijn wel de vele brandhaarden met uitlopers tot hier; vluchtelingencrisis, Syriëstrijders, radicalisering, terrorisme. En wij hebben er geen vat op… ook al zouden we dat wel willen.

Door deze opeenstapeling van onrust, oorlog en geweld worden gemeenschappen tegen elkaar opgezet. Ook in eigen regio ervaren we dat. Lager opgeleiden en met een migratieachtergrond dreigen uit de boot te vallen. Waar de sociale breuklijn met de etnische breuklijn samenvalt worden mensen uit elkaar gespeeld. Het is een schijnbare vrede van het gemakkelijk goed hebben, terwijl waarden en normen worden uitgehold.

Voor onze tijd moeten de verlichtingswaarden worden gekoesterd, denk ik: vrijheid, gelijkheid, broederlijkheid, tolerantie. Ook al stonden deze waarden misschien voor velen haaks op de werkelijkheid. Om deze lezing zijn plaats te geven is er een weg. Solidariteit en een gemeenschapsgevoel tussen mensen. En het is wel de enige weg. En dat op scherp tegenover de verdeeldheid, de onverschilligheid en het individualisme dat onze tijd beheerst.

Tweede overweging

Het is zoals Marc aangeeft: wat is dit toch een weerbarstige tekst. Ik geloof ook echt niet dat Jezus tegenstellingen op de spits wou drijven. Ik denk wel dat hij de gegeven tegenstellingen niet onder de mat wou vegen. Hij was zeker niet overtuigd van het nut te doen alsof we één zijn, daar waar we allemaal verschillend zijn en verschillende strevingen hebben.

Dat lijkt mij eerder onze opdracht te zijn: hoe kunnen wij ieder tegenover elkaar blijven staan met wat we zijn en streven en toch met elkaar verbonden blijven ?

Wat is dat eigenlijk verbonden zijn ?
In een boek over geweldloze communicatie zegt de auteur, Jan Van Koert, over verbinding het volgende:
verbinding met iemand komt tot stand wanneer ik voeling heb met mijn gevoelens, mijn gedachten, dat ik me bewust ben van wat ik nodig heb. En dat ik via mijn eigen innerlijke wereld voeling heb met de ander, met zijn/haar gevoelens en gedachten, dat ik zie wat de ander nodig heeft. En tenslotte komt verbondenheid tot stand wanneer ik bereid ben om aan die ander te geven wat hij nodig heeft en wanneer de ander bereid is om mij te geven wat ik nodig heb.

En dat begint met verbindend communiceren. Ik zou zeggen dat is een Tour de France met verscheidene etappes:
eerst verbinding met de eigen innerlijke wereld;
dan via de eigen innerlijke wereld het contact tot achter de buitenkant van de ander;
om dan klaar te zien wat we van mekaar nodig hebben.
Antoine De Saint-Exupéry zegt over dat klare zien: het is enkel met het hart dat men goed kan zien; wat essentieel is, is onzichtbaar voor het oog.

Hiermee komt ook acceptatie tot stand: de ander mag zijn wie hij/zij is met zijn aangename kanten en zijn vreemde kanten. Met zijn gelijkend zijn en zijn anders-zijn en zelfs zijn tegengesteld zijn. Wij kunnen onderling verdeeld zijn en elkaar toch met respect bejegenen. Tegenstelling en verdeeldheid is niet situeren in de persoon. Dat is eerder op het vlak van het gedrag. Niet alle gedrag moeten wij aanvaarden. Het is juist de kunst het gedrag dat de ander te zien geeft niet gelijk te stellen aan zijn persoon.

In het verbindend spreken is de eerlijkheid van belang. Eerlijkheid die de ander niet altijd met plezier zal ontvangen.

Er zijn vele plaatsen waar geoefend wordt in die zin: jeugdbewegingen waar jongeren – allochtoon en autochtoon – welkom zijn, scholen die een plaats willen geven aan het anders-zijn van vreemde kinderen, werkgroepen allerhande.

Toch dit: als wij voortgaan op de media lijkt de wil van diverse maatschappelijke groepen om verbonden te geraken zeer gering. Vooral de verbinding met armen, vreemden en vluchtelingen. Angst slaat toe. Algehele verharding leidt tot verdeeldheid en kan escaleren naar geweld.

Hoe als navolger van Jezus van Nazareth te staan tegenover mensen die enkel de taal van hardheid en agressie verstaan ? Jezus heeft die taal zelf heel hard ondervonden. Hij stond in het oog van de strijd tussen de geledingen in de samenleving. Hij was opgegroeid als gewone volksjongen, zoon van een timmerman in het volkse Galilea en dus sterk verbonden met het volk. Tegelijk leefde Hij het leven als rabbi en zocht hij verbinding met de religieuze elite van het land. Omwille van de verbondenheid met het volk werd het een confrontatie. In de ogen van de elite werd hij te gevaarlijk.   En dit geloof deel ik met zovelen: dat hij in zijn geweldloze weerbaarheid sterker leeft dan ooit, niettegenstaande hij gestorven is aan dat kruis.

Vraagt hij van ons ieder dat wij zo zonder angst zouden zijn ? Ik denk dat niet ieder daartoe in staat hoeft te zijn. Wel dat de kracht die hem bezielde ons als groep, als gemeenschap zou bezielen. En belangrijk is dat we blijven geloven dat de kracht van vastberaden confrontatie werkt en dat die uitstraling uiteindelijk meer bewerkstelligt dan welke vorm van machtsuitoefening ook.

Zo zijn er in alle gemeenten wel mensen aanwezig die de kloof willen overbruggen met persoonlijke contacten: mensen die vreemdelingen met geduld ruimte geven om onze taal te oefenen, die schriftelijke officiële boodschappen proberen duidelijk te krijgen voor hen, die meegaan als ouders de leerkrachten van hun schoolgaande kinderen niet goed verstaan, enz. Mensen kunnen dat aan als iemand hen geruststelt en vrij maakt van angst. Die beweging is er ook en vraagt om versterking en op rechtmatige aandacht.

Van de basisattitude die dit vereist, vind ik iets terug in de tekst van psalm 24:
Mensen die staan met opgeheven hoofd,
Mensen met harten onverdeeld,
afgekeerd van schijn en leugen,
mensen onkreukbaar,
die doen het goede dat moet gedaan
dat slag dat vraagt en vecht om Hem,
die Hem wil zien met eigen ogen.

Uitnodiging tafeldienst

Vaak onderhandelen mensen rond een tafel, vaak op het scherp van de snede.

Wij durven dromen dat aan zulke tafels verdeeldheid kan overbrugd worden, dat verbondenheid groeit met wie ook rond deze tafel. Dat uiteindelijk in het spel van geven en nemen vertrouwen groeit, dat elk van de deelnemers dit gebeuren echt zou aanvoelen als het delen van brood en wijn.

Wij durven hopen dat zo waar dan ook de eenheid er eerder is dan de verdeeldheid: in gezinnen, in bewegingen, in de politiek, op wereldvlak.

Delen wij dan ook nu, verbonden als we zijn met elkaar hier rond deze tafel. En denken wij aan de mensen die hier niet kunnen zijn, denken aan de vele gemeenschappen die hun ontwikkeling ter hand nemen, waar ook ter wereld.

In verbondenheid met mensen voor wie een gebed gevraagd wordt in het intentieboek.

En tenslotte in verbondenheid met onze geliefde doden.

Gezegend, Gij.

Met brood en wijn legt Gij het leven

in onze handen, dat het vrucht mag dragen.
Hier rond vormen wij gemeenschap.
Gezegend, Gij.

Gij hebt mensen voor elkaar geschapen

om elkaar lief te hebben, om voor elkaar te zorgen, om bij elkaar te zijn.

Gij hebt ze tijd van leven gegeven

tijd van onbezonnenheid, tijd van loutering,

de lange weg die we moeten gaan,

met onze dromen, met onze grenzen.

 

Maar dat we hem niet alleen moeten gaan.

Dat we ons leven kunnen krijgen en weggeven aan elkaar.

Dat er mensen zijn die blijven opkomen voor de minsten,

optrekken met wie veracht is in de ogen van de wereld,

meezwerven tot het uiterste, soms over de grens,

en niet ten onder gaan.

Met hen voor ogen

komen wij op het spoor van Eén

die levens uit hun schaduw viste,

die overeind bleef tot het laatst,

Jezus, godsmens, broeder.

Zo doodnatuurlijk als hij had geleefd

brak hij, de laatste keer aan tafel, brood

en zei toen onverwacht:

‘dit is mijn lichaam voor u’

 

en toen liet hij een beker drinken en zei

‘dit is mijn bloed, het nieuw verband’

 

Onze Vader

Vredeswens

Wie mensen blij wil maken, moet vreugde in zich hebben

Wie de wereld wil verwarmen, moet vuur in zich dragen

Wie mensen helpen wil, moet zachte handen hebben om ze niet te kwetsen.

Wie vrede brengen wil, moet eerst in z’n eigen hart vrede gevonden hebben.

Moge God helpen die vrede te vinden, en aan elkaar door te geven.

Communie

Sancta Maria, ora pro nobis.
Het is de smeekbede geweest vroeger om wat mensen nodig hadden. Wij stellen nu voorop dat wij dat eerder vragen in een verbindend spreken met elkaar. Maar de smeekbede om zich daarvoor naar Maria in de hemel te richten, leverde heel wat prachtige muziek op, zoals deze uit de Vespers van Claudio Monteverdi.