Dominicus Gent
Viering van zondag 9 mei 2021
Profetisch verzet door vrouwen
(woorden van verzet 2)
Hartelijk welkom op deze zonnige zondag van moederdag.
Wij denken vandaag aan de vrouwen die ons het leven schonken… met dankbaarheid, weemoed misschien, of verwondering omwille van afstand en nabijheid over de grens van de dood heen.
En voor ieder die het geluk kent moeder te zijn -in de meest ruime betekenis van het woord: van harte een fijne moederdag!
Mysterie van liefde en leven,
Gij die zijt, vader en moeder,
Dank om de zon die u ons vandaag zo gul schenkt
Dank om Maria die het levenslicht schonk aan Uw zoon uit Nazareth.
Wees aanwezig in het licht van de paaskaars en de warmte van ons samenzijn.
In de reeks rond profetisch verzet vieren we vandaag de heldere blik, de stille standvastigheid, de warme woede van vrouwen.
Woede is een sterke emotie. Emotie verwijst naar in beweging brengen – ex movere. De vraag is waarheen die beweging van woede leidt.
Woede kan nl. warm of koud zijn. Koude woede is aan angst gelinkt, houdt de angst vast, is destructief voor anderen en voor zichzelf. Koude woede kluistert ons aan het verleden.
Warme woede daarentegen is positief ingesteld, werkt constructief en verbonden aan verandering, naar een hoopvolle toekomst toe. Warme woede draagt een belofte in zich. Die warme beloftevolle woede vieren we vandaag.
ZUSTER MAAK MIJ ZICHTBAAR
Zuster, maak mij eind’lijk zichtbaar,
noem vandaag mijn oudste naam,
noem mij wijze noem mij vrouw,
laat de poorten opengaan.
Zuster, kom op uw verhaal,
leg uw leven in uw woord,
zoveel is verkeerd gegaan,
omdat men u niet hoorde.
Zuster, krom hebt gij gestaan,
richt u op en roep uw wet
laat mij uit uw mond verstaan:
uw geloof heeft u gered,
T Aleidis Dierick M Berre van Thielt
1
Profetische woede die verandering teweeg brengt en toekomst mogelijk maakt. Zuster kom op uw verhaal, leg uw leven in uw woord.
Toekomst, die echt en waardig leven in zich draagt, laat ontkiemen en tot volle wasdom komt. Zuster, richt u op en roep uw wet.
In die traditie staan vele Bijbelse vrouwen: bij naam genoemd omwille van hun onmiskenbare betekenis in de geschiedenis van Gods beloftevolle toekomst met mensen. Straks luisteren we naar het Magnificat, de lofzang van Maria, beschreven in het evangelie volgens Lucas. Maria’s naam staat midden tussen de namen van de vele vrouwen die ‘verzet’ pleegden. Verzet dat zich op zeer verschillende wijze manifesteert:
Creatief – Esther, geboren uit joodse ouders, die omwille van haar schoonheid gekozen wordt tot gemalin van de Perzische koning. Ze riskeert haar eigen leven maar weet zo haar volk te redden van de ondergang.
Slim – Mirjam: ze redt het leven van haar broer Mozes. Hij zal later het volk van Israël wegleiden uit de slavernij van Egypte.
Wijs – de Samaritaanse vrouw die bij de waterput doordachte vragen stelt aan Jezus – zuster, uw geloof heeft u gered.
Soms verbazend controvers – Tamar: ze doet zich voor als hoer, verleidt haar schoonvader en weet zo wettige afstammelingen op de wereld te zetten.
Gewelddadig zelfs – Judith, de mooie rijke weduwe, trekt het Assyrische legerkamp binnen. Holofernes, een legeraanvoerder denkt haar te kunnen verleiden. Echter, Judith hakt Holofernes – met twee slagen van zijn eigen zwaard – het hoofd af. Het Assyrische leger slaat op de vlucht).
Listig – Rachab: de hoer die spionnen huisvest, een slimme deal sluit en zo haar familie én haar volk redt.
Een lange stoet van vrouwen loopt tot op vandaag in de Bijbelse geschiedenis van warm verzet, profetische woede.
Moederdag, vrouwen, verzet … dan denk ik aan de ‘dwaze moeders’ van de Plaza de Mayo in Buenos Aires, Argentinië. In de vorige eeuw (1992) focuste de actie van Broederlijk Delen op de herdenking van 500 jaar Amerika en het onrecht, het geweld dat de inheemse bevolking overkwam. In Latijns-Amerika werden allerlei feestelijkheden opgezet ter herinnering aan Columbus die een ‘nieuwe wereld’ ontdekte. Een nieuwe wereld, maar niet voor de oorspronkelijke bevolking die van dan af te maken kreeg met verovering, plundering, ontwrichting, grote armoede. De christelijke vastenactie in meerdere Europese landen wilde op een heel andere manier herdenken’. Ze vroeg erkenning van identiteit en respect voor waarden en tradities. Met de slogan ‘Solidariteit zonder grenzen’ deed Broederlijk Delen een duidelijke oproep tot bewustwording en inzicht.
Uit 1992 dateert ook het hongerdoek van Adolfo Pérez Esquivel.
Het is de 15de statie van de kruisweg. Adolfo Esquivel werkte samen met christelijke pacifistische groepen uit Latijns-Amerika. Organisaties die gezamenlijk op een niet-gewelddadige manier streden tegen de onderdrukking van de armen. In zijn werken komt hij op voor de mensenrechten, voor de slachtoffers van de ‘vuile oorlog’ in zijn land. In 1980 ontving hij de Nobelprijs voor de Vrede.
Het hongerdoek: je komt ogen tekort om te kijken en te zien. De hele geschiedenis van onderdrukking, armoede, geweld en slavernij is uitgebeeld. Centraal staat Jezus – de verrezen Christus – aan het hoofd van een bont gezelschap. Landloze boeren, verdwenen kinderen, vermoorde activisten. Ook bisschop Romero, Chico Mendes, Vincente Menchu (de vader van Rigoberta). Allemaal mensen die hun leven gegeven hebben, die samen met Jezus op weg zijn naar een nieuwe wereld. Die nieuwe wereld vraagt nog steeds actie, inzet en aanhoudend verzet. Daarvan getuigen de Dwaze Moeders van de Plaza de Mayo in Buenos Aires. Deze vrouwen komen sinds 1977 elke donderdag bijeen om de slachtoffers en de vermisten van de militaire Junta te herdenken. Zij willen weten waar hun kinderen en kleinkinderen, hun broers en zussen zijn gebleven tusssen 1976 en 1983. In 2006 deed de toenmalige president ernstig onderzoek naar de verdwijningen. Maar de betrokkenen kregen nooit duidelijkheid over het lot van hun kinderen en familieleden.
Dwaze moeders, de witte hoofddoek, met daarop geschreven de namen van de verdwenen zonen, dochters, broers, … Ze werden ‘dwaas’ genoemd door een hoge regeringsfunctionaris. Dwaas, omwille van hun stil verzet. Woordeloze actie – maar o zo krachtig. Rondjes lopen op het grote plein. Eerst met 3, met 5, met 12 en elke week meer vrouwen die de groep vervoegden. Ze houden foto’s van hun verdwenen dierbaren omhoog. Dwaze moeders, wereldwijd symbool voor mensenrechtenschendingen, tot op vandaag. De moeders en de vrouwen vandaag die niet bij de pakken blijven zitten, zich verzetten tegen onrecht en de vraag stellen: hoe lang nog ? En in hun aanhoudend verzet horen we – als we goed luisteren – de aanzet van een nieuwe stad van vrede.
EEN LIED TEGEN DE TERREUR
Hoelang nog gaan wij over straten die de dood heeft geplaveid
hoelang nog ademen wij gassen van hogerhand voor ons bereid
hoelang nog geven wij slechts wapens aan een kind dat vraagt om brood
hoelang nog is geweld ons heilig wanneer het onze macht vergroot
Wij willen zingen van Gods vrede
de nieuwe stad Jeruzalem
wij zullen zien hoe in uw straten de armen lachend gaan.
Hoelang marcheren wij op wegen die de dood heeft aangelegd
hoelang nog leren wij te haten een volk dat voor zijn vrijheid vecht
hoelang nog voeren wij een oorlog tegen boeren zonder land
hoelang nog plund’ren wij de aarde geven wij gif aan dier en plant
Wij willen zingen van Gods vrede
de nieuwe stad Jeruzalem
wij zullen minnen in uw poorten
de bomen langs de kant.
Hoelang nog blijven wij gehoorzaam aan de planners van de dood
hoelang beroven wij de armsten van hun grond en van hun brood
hoelang nog stelen wij de dagen van hun korte levenstijd
hoelang nog zijn wij blind voor liefde is in ons alles haat en nijd
Wij willen zingen van Gods vrede
de nieuwe stad Jeruzalem
wij zullen drinken uit uw bronnen
o god gerechtigheid.
T Dorothee Sölle M Mark Joly
2
Meimaand is Mariamaand.
Mogelijk ben ik niet de enige die als jonge en minder jonge vrouw moeite had met Mariaverering in processies, kapelletjes, litanieën. Het kwam mij zeemzoeterig over, had iets klefs, braafs, soms iets magisch.
Twee zaken hielpen me bij de genezing van die aversie: Bijbellezen en een bijzondere ervaring in Jeruzalem, die uiteindelijk ook met bijbellezen te maken heeft. Laat ik beginnen met de 2de ervaring, iets moeilijk te beschrijven omdat ze zich ‘van binnen’, in het hart, afspeelt.
Op een late avond in 2006 kwam ik met een vredespelgrimage voor het eerst in Jeruzalem. Iemand vroeg me mee op een stadsverkenning vóór het slapengaan. De stad was hectisch en vol leven. Aan de westelijke muur waren honderden mensen in halfduister nachtelijk gebed. Links een grote verlichte open ruimte voorbehouden voor mannen. Rechts een veel kleinere afgezonderde duisterder plaats voor vrouwen. Net als de mannen baden zij individueel met het ganse lichaam, een klein boekje met traditieteksten en gebeden in de hand. Toen ik me onder hen mengde om die eeuwenoude muur aan te raken, zag en hoorde ik het veelvuldig stil wenen van de joodse vrouwen. Ik was met verstomming geslagen over de hoeveelheid verdriet op die plaats. Deze halfduistere massa -vooral jonge- joodse vrouwen pasten niet in mijn makkelijke zwart-wit opdeling: “dé joden onderdrukken dé Palestijnen, ze zijn een hautain en meedogenloos volk”. Punt. Wie waren deze vrouwen, waarom weenden zij zo stil en alleen in het halfduister van deze vroege nacht? Ze konden toch niet allemaal een ziek kind hebben, een moeilijke liefde, een omgekomen broer- of zus-soldaat…
Bovendien waren ze niet in eigen verdriet thuis blijven zitten maar naar deze oeroude tempelmuur gekomen om hun zorg, hun klacht te uiten. Zij hadden hun huis verlaten op een nachtelijk uur. Zij waren in beweging gekomen.
Ik meende iets te begrijpen van ‘zich-tot-Maria-wenden’: duisternis het hoofd bieden, ergens naartoe gaan, iets uiten van wat je ten diepste bezighoudt, in een traditie meegaan van vrouwen die iets gelijkaardigs meemaken, vertrouwen dat je klacht gehoord wordt, bemoedigd worden, verbondenheid ervaren óver de grens van tijd en plaats …
Het vertrouwen van die joodse vrouwen heeft me iets over zusterverbondenheid geleerd én mijn Maria-aversie belachelijk gemaakt. Ineens het besef: de boekjes die ze bij zich hebben -met van die mooie Hebreeuwse lettertekens- zijn geworteld in dezelfde bijbel welke ik lees! Dat wondere boek met aartsmoeders die kinderen op de wereld zetten, vroedvrouwen die kinderen redden, met klaagliederen en profetische teksten die het leven van altijd beschrijven, bekritiseren, ten goede willen keren, …. Die vrouwen lezen wat ik lees en zovelen voor en na ons!?
—
Over Maria lezen bij de evangelist Lucas geneest ook intellectueel van Maria-aversie. Bij hem is geloven een rationele beslissing. Voor hem betekent christen worden dat je verstand geopend wordt om de Schrift te begrijpen. Ook Lukas bestudeerde die Hebreeuwse lettertekens in de oude boeken en herkende in sterke teksten van de Thora wat de moeder van Jezus moet overkomen zijn.
Luister wat hij Maria laat zeggen wanneer ze als jonge zwangere haar verwante Elisabeth bezoekt die in haar oude dagen ook een kind verwacht. Elisabeth -vervuld van de heilige geest- schreeuwt het uit: “gezegend ben jij onder de vrouwen en gezegend is de vrucht van uw schoot”. Maar Maria geeft alle eer aan God, Magnificat,
Groot maakt mijn ziel de Heer,
verrukt is mijn Geest over God,
mijn bevrijder,-
want hij heeft aangezien
de vernedering van zijn dienares;
zie, van nu af prijzen mij zalig alle generaties!-
want grote dingen heeft hij aan mij gedaan,
machtig is hij, heilig is zijn naam!-
zijn ontferming is van generatie tot generatie
over wie hem vrezen;
kracht heeft hij betoond met zijn arm;
hoogmoedigen met de plannen van hun hart,-
hij sloeg ze uiteen;
hij heeft machtigen van hun troon gestoten
en vernederden verhoogd;
hongerlijders heeft hij vervuld met alle goeds,
en rijken heeft hij ledig
heengezonden;
hij heeft zijn kind Israel vastgehouden,
hij blijft zijn ontferming indachtig
-zoals hij tot onze vaderen heeft gesproken-
voor Abraham en voor zijn zaad
tot in de toekomende eeuw!
(Vertaling Pieter Oussoren – Naardense Bijbel)
Eén van de sterkste profetische teksten in het Nieuwe Testament geënt op de joodse schrift. Helemaal niet zeemzoet of braaf, maar krachtig benoemend waar God voor staat: Iemand die ziet wat gebeurt, iemand die geraakt wordt door de hongerige, de vernederde. Iemand die met hen solidariseert en hen ‘empowert’ zouden we vandaag zeggen. En daar blijft het niet bij: de daders die honger en vernedering veroorzaken worden van de troon gestoten, uiteengeslagen, met lege handen weggestuurd.
Huub Oosterhuis heeft het Magnificat treffend mooi verwoord tot een verhaal voor altijd.
NIEMAND DAN JIJ
Niemand dan jij.
Geen van de goden werd mijn bevrijder.
Niemand heeft dit kind van slaven ook maar gezien.
Ziel van mijn hart. Mijn weg.
Adem die in mij ademt.
Liedje dat ik niet kan laten,
onder het gaan
Nieuw lied en oud verhaal
van knechting en ellende,
van erbarming en redding,
ooit, en opnieuw, en nog.
Hij die temde de oerzee,
temt de trotsen der aarde.
Overmachtigen slaat Hij
als strovuur uit elkaar.
Sleuren van hun tronen
zal Hij die bezeten moordenaars.
In de diepte als stenen vallen zij.
Die hun slachtoffers waren zoekt en vindt en omhelst Hij,
Hemel, aarde en afgrond
geven hun doden terug.
Rijke, geeuwend van leegte, plotseling blijf je nergens.
Geen zilverling meer over.
Geen gouddraad aan je lijf.
Maar, arme, jij zal leven.
Recht vinden. Eindelijke rust.
Voor jou brood wijn land rozen
liefde, opgaande zon.
Hoor Israël
mijn moeder, mijn zusje
diep vernederd, versteende schoot, geschonden aarde tot op vandaag
in droefheid dragen wij
die ooit wil zijn geboren.
Wij moeten zijn in weeën
tot alles is volbracht.
T Huub Oosterhuis
M Antoine Oomen
Redding, bevrijding…”een liedje dat ik niet kan laten onder het gaan” zongen we. Moge dit Magnificat een oorwurm worden.
Elke profetische stem nodigt uit om de wereld door Gods ogen te bekijken, een bevrijdende boodschap te laten horen in de hoop dat mensen tot inkeer komen. Veel sterke vrouwen schrijven eigen refreinen aan die oorwurm Magnificat.
Wij noemen:
- Kate Raworth, Universiteit Oxford, stelt het Donut-model voorop voor een rechtvaardige economie waar essentiële menselijke behoeften en planetaire grenzen in balans zijn. “Die hun slachtoffers waren zoekt en vindt en omhelst Hij.”
- Marianne de Laat van de volksuniversiteit vierde Wereld stelt mensen in armoede als mede-onderzoekers centraal in haar internationale studie. Zij beluistert de diepte van hun vernedering, “die omziet naar zijn vernederde dienares”. Samen met hen brengt zij de verborgen dimensies van armoede aan het licht “Nieuw lied en oud verhaal van knechting en ellende, van erbarming en redding, ooit, en opnieuw en nog”
- Sophie Backsen, 21 jaar oud, ziet haar boerentoekomst met de stijging van de zeespiegel letterlijk en figuurlijk in het water vallen. Zij dagvaart de overheid om haar laksheid mbt klimaatdoelstellingen en eist dat de reductie van de broeikasuitstoot niet naar volgende generaties wordt verschoven. “(…) Geschonden aarde, tot op vandaag in droefheid dragen wij die ooit wil zijn geboren”. Een arrest van het Duits grondwettelijk Hof geeft haar nu gelijk. “Arme jij zal leven. Recht vinden. Eindelijk rust.”
- De Pakistaanse Malala Yousafzai, neergeschoten door de Taliban omdat ze opkwam voor het recht van meisjes om naar school te gaan “Niemand heeft dit kind van slaven ook maar gezien. (…) Sleuren van hun tronen zal hij die bezeten moordenaars. In de diepte als stenen vallen zij”
- Irene Van Staveren, Universiteit Rotterdam, noemt de neoliberale economie met haar blind geloof in het laissez faire van de vrije markt een historische vergissing. Maar ze ziet de toekomst hoopvol tegemoet. O.m. door Rethinking Economics, de wereldwijde studentenbeweging van toekomstige economen die economieonderwijs eisen dat relevant is voor de werkelijke wereld met alle uitdagingen waar we vandaag voor staan “voor jou: brood wijn land rozen liefde, opgaande zon”
- Kristin Verellen wiens man het leven liet bij de aanslag in het Maalbeekse metrostation werkt met haar organisatie ‘Peel the Onion’ aan verbinding, menselijke groei en transformatie. “die hun slachtoffers waren zoekt en vindt en omhelst Hij”
- Dominique Vanneste, prof. Toerisme KUL pleit voor beheersing van de overlast van massatoerisme omwille van de negatieve effecten voor lokale flora, fauna en cultuur. Bovendien werkt (massa)toerisme onomkeerbare klimaatverandering in de hand. “Hij die temde de oerzee temt de trotsen der aarde, overmachtigen slaat Hij als strovuur uit elkaar”
Blijf verbonden met de gemeenschap van Dominicus Gent:
via de nieuwsbrieven: https://www.dominicusgent.be/nieuwsbrief/
via Facebook ( https://www.facebook.com/Dominicus-Gent-324436994242688/)
Abonneer u nu op ons Youtube-kanaal ( https://www.youtube.com/channel/UCBCXMCRb0cNw8Dd3tMc9elQ)
Indien u meent dat voor een bepaald object het auteursrecht van de auteur of zijn/haar erfgenamen, of het recht op afbeelding geschonden werd, neem dan contact op met ons zodat de situatie kan worden rechtgezet.