Dominicus Gent
Viering van zondag 2 mei 2021
Woorden van verzet (1)
Hartelijk welkom beste mensen, van thuis uit en hier, met z’n allen verenigd om te vieren.
We starten een ietwat bijzondere reeks van 4 vieringen rond verzetsteksten in de brede zin van het woord. Vandaag laten we ons inspireren door 1mei: synoniem voor het verzet tegen slechte arbeidsomstandigheden. Op moederdag laten we de dwaze moeders aan het woord. Op Hemelvaartdag vieren we rond ‘wat betekent Rerum Novarum anno 2021?’. En we sluiten de cyclus af met een viering rond de figuur van Simone Weil die haar spirituele autobiografie, vervat in ‘Waiting for God’ schreef voor pater Perrin, een priester van de Dominicaanse orde.
Laten we nu eerst het Licht van de paaskaars verwelkomen. Het Licht dat ons telkens opnieuw verzamelt om Zijn Woord te vieren en aan zijn tafel partnerschap te oefenen .
Voor kleine mensen is Hij bereikbaar (Psalm 72)
Voor kleine mensen is Hij bereikbaar,
Hij geeft hoop aan rechtelozen,
hun bloed is kostbaar in zijn ogen,
Hij koopt hen vrij uit het slavenhuis.
Hij zal opkomen voor de misdeelden,
Hij zal de machten die ons dwingen
breken en binden, Hij zal leven,
onvergankelijk, als de zon.
Voor kleine mensen…
Zoals de dauw die de aarde drenkt,
zo zal Hij komen en in die dagen
zullen trouw en waarachtigheid bloeien,
zal er vrede in overvloed zijn.
Voor kleine mensen ….
Dan dragen de bergen schoven van vrede
en de heuvels een oogst van gerechtigheid,
een vloed van koren, golvende velden,
een stad rijst op uit een zee van groen.
Voor kleine mensen…
Zijn naam is tot in eeuwigheid,
zolang de zon staat aan de hemel.
Zijn naam gaat rond over de aarde,
een woord van vrede, van mens tot mens
Voor kleine mensen…
Tekst: H. Oosterhuis – Muziek: Tom Löwenthal
1mei: Dag van de Arbeid!
Ik herinner mij nog goed dat ik aan mijn vader vroeg waarom hij dan niet moest gaan werken. Het antwoord was dat 1mei de dag is waarop werknemers in het zonnetje worden gezet en dat beloond zien met een vrije dag. En heel terecht wordt ook in België 1 mei de FEESTdag van de arbeid genoemd.
Voor het begin van de 1mei-viering moeten we terug naar de Verenigde Staten van de 19e eeuw. Je kunt het je misschien niet voorstellen, maar in de VS waren en zijn nog steeds strijdbare links georiënteerde vakbonden actief. Zij voerden toen al – zoals vorig jaar nog succesvol voor het 15$ minimumloon – strijd voor betere werkomstandigheden.
Eind 19°eeuw stond de achturige werkdag prominent op de agenda. De American Federation of Labor (AFL) nam op 1 mei 1884 een resolutie aan die de achturige werkdag vanaf 1 mei 1886 wettelijk verplicht moest maken. In de dagen voorafgaand aan die bewuste 1 mei 1886 vonden er in de VS overal stakingen plaats. In Chicago leidde dit tot ernstige ongeregeldheden waarbij verschillende doden vielen. Als represaille werden willekeurig een aantal vakbondsmensen opgepakt en ter dood veroordeeld. Daarop besloot de AFL om de ‘martelaren van Chicago’ voortaan op 1 mei te herdenken met een demonstratie.
In 1889, tijdens de Tweede Internationale (internationale bijeenkomst van socialistische partijen in Parijs), werd 1 mei in heel Europa ook als internationale dag van de arbeid uitgeroepen. Het doel was om door de vieringen en het op de been brengen van grote groepen arbeiders, de strijd voor de achturige werkdag te versterken als speerpunt in de strijd voor een waardig leven.
De verzetstekst van de arbeidersbeweging van de hand van Eugène Poitier werd omgezet in het strijdlied ‘De Internationale’, aanvankelijk gezongen op de tonen van de Marseillaise. Pierre De Geyter, een Gentenaar, zette de tekst op nieuwe muziek in 1888. De internationale werd in tientallen talen vertaald en wordt overal op aarde nog altijd gezongen. Wellicht is het de enige melodie die overal ter wereld wordt herkend: van China tot Mexico van Canada tot Argentinië, van Zuid-Afrika tot IJsland. De meest gebruikte Nederlandse bewerking is die door dichteres Henriette Roland Holst-Van der Schalk in 1900.
We hebben vandaag op 2 mei 2021 mijn broer Toon uitgenodigd om het voor ons te zingen en daarna zal hij getuigen over zijn jarenlange inzet voor meer gelijkheid onder de mensen.
DE INTERNATIONALE
Ontwaakt! verworpenen der Aarde
Ontwaakt! verdoemd in honger sfeer
Reed‘lijk willen stroomt over de Aarde
en die stroom rijst al meer en meer
Sterft, gij oude vormen en gedachten
Slaaf geboor‘nen, ontwaakt! ontwaakt!
De wereld steunt op nieuwe krachten
begeerte heeft ons aangeraakt
Makkers! ten laatste male tot de strijd ons geschaard
en d’ Internationale zal morgen heersen op Aard
De staat verdrukt; de wet is logen
de rijkaard leeft zelfzuchtig voort
Tot ‘t merg wordt d‘arme uitgezogen
en zijn recht is een ijdel woord
Wij zijn ‘t moe naar and‘rer wil te leven
Broeders! hoort hoe gelijkheid spreekt:
Geen recht waar plicht is opgeheven
geen plicht leert zij waar recht ontbreekt
De heersers door duivelse listen
bedwelmen ons met bloed‘gen damp
Broeders! strijdt niet meer voor and‘rer twisten
breekt de rijen hier is uw kamp
Gij die ons tot helden wilt maken
o! Barbaren denkt wat gij doet
Wij hebben waap‘nen hen te raken,
die dorstig schijnen naar ons bloed
m: Pierre De Geyter, Gent – t : Eugène Pottier/ Henriette Roland Holst
Getuigenis Toon
Dank voor het beluisteren -misschien ook meezingen- van dit Gentse lied. Wie meer wil weten over de figuur van Pierre De Geyter moet zeker eens het voortuintje van het textielmuseum (officieel het Industriemuseum) aan de Minnemeers bezoeken, waar een bronzen basrelief staat van deze textielarbeider en amateurmuzikant en van zijn wereldberoemde compositie.
De Nederlandse tekstzetting klinkt in onze oren wel oubollig, logisch want 130 jaar oud, maar is toch inhoudelijk helaas nog steeds erg actueel.
Sterft, gij oude vormen en gedachten
Het is een verzuchting die we in deze pandemie, die allesbehalve een gelijkmaker is zoals vooral aan het begin soms werd verkondigd, opnieuw luider klinkt: zoals we nu bezig zijn met deze aarde en zijn bewoners kunnen we niet verder. Niets ontziende graaizucht vernietigt de natuur en het klimaat en maakt de kloof tussen arm en rijk nog elke dag groter. Niet enkel tussen noord en zuid maar ook in eigen land groeit de groep armen, sinds corona nog sterker.
Anderzijds krijgen de aandeelhouders en CEO’s van de Colruyts, Bol.coms en Janssens Farmaceutica van deze wereld steeds schandaliger winsten toegeschoven. De vaccinproductie zit op 45% van de capaciteit om de prijzen op te drijven. Eerst de winst, laat de mensen -vooral die in het zuiden -intussen maar creperen.
Slaaf geboor‘nen, ontwaakt! ontwaakt!
Waar en wanneer de armen, de werkers hun situatie – zoals de textielarbeiders in Gent en Aalst rond de voorlaatste eeuwwisseling, wisten te verbeteren, was dat door strijd. De kinderarbeid werd weliswaar afgeschaft door het parlement maar enkel nadat vakbonden er jaren strijd voor voerden, dodelijke slachtoffers incluis. De 8urendag, betaalde vakantie, pensioenrechten enz werden telkens door langdurige goed georganiseerde strijd afgedwongen.
Ook vandaag blijven de vakbonden de enige kans op lotsverbetering, zeker voor de zwakste werknemers. De Uberfietsers bij ons, de textielarbeidsters in Bangladesh en de Amazonwerkers in de States kunnen enkel door georganiseerde stakingen en acties betere lonen en menswaardig werk, stap voor stap bereiken. Vorig jaar nog wisten fastfoodwerkers in de States hun loon te verdubbelen tot eindelijk 15$ per uur dankzij aangehouden en goed georganiseerde stakingen. Een eis die hier bij ons door ABVV werd overgenomen: minimumloon van €14. Ook tienduizenden Belgen, legale werkers, leven of overleven van inkomens onder of rond de €1000. The working poor is geen exotische soort helaas.
Ook bij ons vorig jaar was het enkel dankzij de vakbonden dat er in ziekenhuizen, voorzieningen voor mensen met een beperking of voor jongeren in kwetsbare situaties eindelijk wat betere lonen kwamen. De drijvende kracht daarachter zijn de duizenden militanten van ACVPuls (vroeger LBC) dat al 30 jaar strijdbaar vakbondswerk bundelt. Daarzonder was er weinig van dat respect voor de zorg gekomen na het applaus om 8u. Het is pas na een dreiging met staking dat de Vlaamse regering – ze kennen intussen de mobilisatiekracht van de Witte Woede- in november het budget voor bijkomend personeel en beter loon in de zorg, verdubbelde.
De wereld steunt op nieuwe krachten, begeerte heeft ons aangeraakt
Die utopie van een andere wereld, die mogelijk is: een wereld van samenwerkers i.p.v. één van concurrenten die ons door de economen, hogepriesters van het kapitalistisch systeem wordt aangepraat. Een wereld van solidariteit, waar iedereen krijgt naar behoefte en niet de weinige sterksten de meerderheid wegduwen. Een wereld van respect voor natuur en klimaat in plaats van een aarde die enkel als koopwaar wordt ingezet. Een wereld van gezondheid en welzijn voor iedereen in plaats van een wereld van enerzijds luxe-resorts en anderzijds sloppenwijken of onveilige vochtige krotten. Die utopie is wat me van jongsaf in de sociale strijd heeft aangetrokken.
Het is een Bijbelse utopie: wat ge aan de minste der mijnen doet …. en ook Jezus die de kooplui uit de Tempel ranselt … Ik kom uit een katholiek nest en mijn beide ouders gaven ons een groot gevoel voor rechtvaardigheid – een ander bijbels concept – mee. Inzet voor de gemeenschap ook: Papa voor de parochiale werking, mama voor de KAV (Femma vandaag). In haar jeugd was ze leidster in KAJ en zeer fier dat ze ooit Cardijn in levende lijve mocht ontmoeten.
Als scoutsleider in een arbeiderswijk leerde ik de leefomstandigheden van kinderen kennen in de zgn. sociale blokken, die het met veel minder en vooral minder kansen moesten stellen dan wij thuis. Het was een minstens even belangrijke leerschool dan de Unief voor mijn job in de jeugdhulp. Daar kregen wij – toen ik begon – een veredelde vrijwilligersvergoeding i.p.v. een loon en al snel ging ik me ook inzetten als vakbondsafgevaardigde van LBC (ACVPuls nu). Ik maakte er vrienden voor het leven. De ervaring om samen strijd te kunnen voeren en anderen daarin te kunnen meenemen is voor mij minstens even belangrijk als de bescheiden materiële vooruitgang die het ons stap voor stap bracht. Hoe mensen die zichzelf voordien vaak enkel als werknemer, papa of mama zagen, uitgroeien tot creatieve samenwerkers en strijders voor een betere zorg, een betere wereld.
Gaande die weg werd me steeds duidelijker dat onze strijd in de traditie staat van een nog veel bredere stroom die niet beperkt is tot het ACV of tot dit continent, deze eeuw. Ik ging me ook interesseren voor de strijd tegen meedogenloze verdrukking in Midden-Amerika, ging er 6 maanden alleen en een jaar met Bea reizen en contacten leggen met veel moediger en gevaarlijker strijdbewegingen tegen dictaturen betaald door MNO’s in de VS.
Die contacten brachten ons ook in Cuba dat echt wel een wereld van verschil betekent. Na maanden reizen in de rest van het continent wist ik echt niet wat ik zag en hoorde. Overal vrolijke kinderen in uniformpjes die allemaal gratis naar school gaan, geen bedelaars in de straten, overal stromend water, heel veel geschoolde mondige burgers die graag met je in gesprek gaan en overal een mening over hebben … Het contrast kon nauwelijks groter zijn… De kameraadschappelijke sfeer die ik van de vakbond kende leek hier de algemene norm.
Terug thuis studeerde ik op deze andere wereld die mogelijk is, ondanks de voortdurende aanvallen van de grootste economie ter wereld. Niet dat Cuba een probleemloos paradijs is maar in elk geval vertrekken de mensen er vanuit de behoeften van iedereen, vanuit een samen werken aan de problemen i.p.v. het ieder voor zich dat zgn. de motor van de vooruitgang is bij ons: sterker worden dan de concurrentie, de nadere verpletteren of inlijven als enig zaligmakend devies. Naar onze consumptienormen gemeten zijn de Cubanen arm, … maar wel proper, gezond, opgeleid en gecultiveerd.
Sindsdien is de solidariteit met het eiland een rode draad in mijn leven, parallel aan mijn syndicaal engagement. Een andere wereld is echt mogelijk. Vandaag ondersteunen we de Cubanen om ondanks de blokkade genoeg spuitjes en naalden te kunnen kopen om de vaccins -die ze als enige land in het zuiden zelf hebben ontwikkeld- snel te kunnen toedienen op het eiland.
Ook in Havana gisteren weerklonk uit tienduizenden kelen, in het Spaans dan, de internationale, da Gens liedje. Ook internationalisten kunnen soms een beetje chauvinistisch zijn. Ik lees tot slot nog eens de tweede strofe in het Nederlands. Luister even door de oude woorden heen…
Een bloemlezing woorden van verzet…
De Bijbel is, doorheen de eeuwen, een inspiratiebron voor de manier waarop we met elkaar kunnen omgaan of voor verzet tegen de onwaardige omstandigheden waarin mensen leven. We lezen enkele passages, telkens afgewisseld door een strofe van het lied: Hier wordt het land gezocht, je vindt het in de kaft p.10
Een Bijbeltekst kan op vele manieren gelezen worden. Janneke Stegeman, Nederlandse theologe die twee jaar geleden te gast was in de Rabotkerk, stelt het duidelijk:
‘Dit is het wat ons te doen staat als christelijke gemeenschappen: ons ten volle realiseren dat we deel uitmaken van iets groters. En ons laten verleiden ten volle deel te nemen aan die traditie. Dat betekent dat we woorden, verhalen en gedachten door ons heen laten gaan, zodat ze ons eigen worden. Traditie relevant en bevrijdend maken in onze context. Anders stolt het en wordt het een te nauwe jas, of zelfs een gevangenis. Hier gaat het om, dat we dit proberen en blijven doen:
Bereid zijn om te leren.
Durven zeggen waar het op staat.
Het denkwerk verrichten dat verricht moet worden.
Kritisch durven kijken, in de eerste plaats naar onszelf.
Werken aan een andere wereld, en de hoop levend houden dat dat kan.
Boos worden vanwege onrecht en ons ertegen verzetten vanuit liefde voor het leven.
Tranen huilen vanwege de pijn van zovelen en die van onszelf.
Eerlijk zijn over hoe ons leven is en wat we ervaren.’
Uit Exodus, hoofdstuk 3
Jahwe sprak: `Ik heb de ellende van mijn volk in Egypte gezien, de jammerklachten om zijn onderdrukkers gehoord; ja, Ik ken zijn lijden. Ik daal af om mijn volk te bevrijden uit de macht van Egypte, om het weg te leiden uit dit land naar een land dat goed en ruim is, een land van melk en honing. Het geweeklaag van de Israëlieten is nu tot Mij doorgedrongen en Ik heb ook gezien hoezeer de Egyptenaren hen onderdrukken. Ga er dus heen, Ik zend u naar Farao. Gij moet mijn volk, de Israëlieten, uit Egypte leiden.’
Uit Deuteronomium, hoofdstuk 24
Een arme en behoeftige dagloner, een volksgenoot of een vreemdeling die in uw stad of in uw land woont, moogt ge niet hard behandelen. Iedere dag moet ge hem voor zonsondergang zijn loon uitbetalen, want hij is arm en ziet er verlangend naar uit… Ge moogt de rechten van vreemdeling of wees niet schenden en het kleed van een weduwe niet in pand nemen. Wanneer ge bij het binnenhalen van de oogst een schoof op uw akker vergeet, moogt ge niet teruggaan om die te halen. Wanneer ge de olijven hebt afgeslagen, moogt ge de takken niet opnieuw gaan afzoeken. Wanneer ge de oogst van uw wijngaard inzamelt, moogt ge geen nalezing houden. Dat is het deel van vreemdelingen, weduwen en wezen. Bedenk dat gij slaaf zijt geweest in Egypte. Daarom gebied ik u zo te handelen.
Tekst van Helder Camara, bisschop uit Brazilië
Laten we met twee handen
de standaard van de bevrijding zwaaien.
Bevrijding van het egoïsme
en van de gevolgen van het egoïsme,
bevrijding van de slavernijstructuren,
bevrijding van de rassenwaan,
bevrijding van oorlogen,
bevrijding van de armoede:
de ergste en schijnheiligste,
de wreedste oorlog die er is.
Bevrijding van de halve oplossingen,
van het reformisme en plat paternalisme,
bevrijding van de angst
en van de valse voorzichtigheid.
Zo een bevrijding
als door Mozes werd bewerkt voor zijn volk,
onder de persoonlijke leiding van God.
Bevrijding die met haar glans
de hele mensengeschiedenis verlicht,
bevrijding van het volk van God
uit de slavernij van Egypte,
bevrijding zoals Jezus die bewerkt
in de sterkte van het kruis
opdat wij geen supermensen of ondermensen zijn,
maar doodgewoon mens:
kinderen van één Vader,
broeders in het verlossende bloed,
geleid door dezelfde Geest.
Sluiten we een vreedzaam strijdpakt
voor gerechtigheid door liefde,
Voor bevrijding,
voor bevrijding,
voor bevrijding.
Verzetstekst van Mahatma Gandhi
Aan de armen
durft God zijn gelaat niet te tonen,
tenzij in de vorm van brood of de belofte van arbeid.
Armoede cultiveren
leidt slechts tot morele afbraak.
Elke mens heeft het recht
te mogen leven,
vandaar ook het recht op de middelen
die hun voedsel kunnen verschaffen.
Blijf verbonden met de gemeenschap van Dominicus Gent:
via de nieuwsbrieven: https://www.dominicusgent.be/nieuwsbrief/
via Facebook ( https://www.facebook.com/Dominicus-Gent-324436994242688/)
Abonneer u nu op ons Youtube-kanaal ( https://www.youtube.com/channel/UCBCXMCRb0cNw8Dd3tMc9elQ)
Indien u meent dat voor een bepaald object het auteursrecht van de auteur of zijn/haar erfgenamen, of het recht op afbeelding geschonden werd, neem dan contact op met ons zodat de situatie kan worden rechtgezet.