Dominicus Gent
Viering van zondag 24 juni 2018

ECOLOGIE (1)

 

Welkom aan u allen.
Welkom rond woord en brood en wijn.
Welkom aan het Licht.
Zingen wij elkaar tot gemeenschap met een lied op de drempel…

Vandaag starten we met een nieuwe reeks van 4 vieringen rond ‘ecologie’. Onder ecologie verstaan we de samenhang van alles wat leeft en hoe handelen, consumeren en produceren impact heeft op deze samenhang. Volgende zondag is Karel Malfliet hier te gast. Hij zal ons vertellen over ‘Ecokerk’, een initiatief op vraag van de Belgische bisschoppen om een christelijke visie uit te werken rond ecologie en spiritualiteit. In een derde viering wordt de ‘groene’ encycliek van paus Franciscus onder de loep genomen. De reeks wordt afgesloten met een viering rond spiritualiteit.

Vandaag hebben we Joke Vandenbussche te gast. Joke is initiatiefnemer van de Gentse klimaatzondagen. Maandelijks organiseert zij een actie rond de klimaatzaak. Dit initiatief werd hier al vaak aangekondigd. Al meer dan tien jaar volgt Joke alle publicaties rond het veranderende klimaat: voor haar lessen als leerkracht in een Gentse middelbare school maar ook omwille van haar grote bezorgdheid over het klimaat als wakkere burger én als mama.
We hebben Joke gevraagd om met ons iets te delen over haar bezorgdheid maar ook over haar hoop en wat haar inspireert om niet bij de pakken te blijven zitten.
Joke graag aan jou het woord.

 

Hoop en verbinding (Joke Vandenbussche)

Het begint eigenlijk met mijn eerste mail die ik bijna een jaar geleden schreef naar al mijn vrienden en kennissen waar het in essentie gaat over de ‘ bewuste keuze om te geloven in een nieuw verhaal dat hoop geeft en terug verbinding creëert’

Een tijdje geleden las ik volgend artikel waaruit ik een kort stukje citeer:
“De gemiddelde levensverwachting in Nederland gaat spectaculair stijgen. De helft van in 2013 geboren meisjes zal honderd jaar of ouder worden, bij de jongens gaat het om één op de drie. Dat blijkt uit berekeningen van onderzoeker Joop de Beer van het Nederlands Interdisciplinair Demografisch Instituut (NIDI), die hij vandaag in een rapport presenteert”.

Als ik dan héél concreet naar mijn zoontje Silas kijk, die nu 6 jaar is en werd geboren in het jaar 2012, betekent dit dat de kans groot is dat hij leeft tot in het jaar 2112.

2012 + 100 = 2112.

En dan vraag ik me met een zucht af: hoe zal de wereld er dan uitzien? Zal ze nog leefbaar zijn voor de mens ? Zal er voldoende voedsel zijn? Hoeveel zal de zeespiegel gestegen zijn ? Zullen er echt 600 miljoen klimaatvluchtelingen zijn waarvan men nu al spreekt en waar zullen zij allemaal naartoe trekken ? Welke gevolgen zal dit hebben voor de stabiliteit op deze wereld ? Zal dit nog een veilige wereld zijn? ‘ Ik mag er niet teveel over nadenken, of het wordt me teveel.
Zo’n drie jaar geleden, werd het me teveel en heb ik op een bepaalde manier verlossing gevonden door een workshop te volgen, geïnspireerd op ‘The work that reconnects’ van de Amerikaanse ecologiste Joanna Macy. Zij beweert het volgende: in de geschiedenis van de mensheid waren er drie grote revoluties die het denken en handelen van de mensheid radicaal veranderd hebben.
1. 11.000 voor Christus, de sedentaire revolutie : door de ontdekking van de landbouw en de domesticatie van dieren is men overgegaan van nomadische samenlevingen naar sedentaire samenlevingen
2. rond 1850, de industriële revolutie door stoommachine : ontstaan van kapitalisme, consumptie – en wegwerpmaatschappij, exploitatie van de natuur, dier en mens enz.
3. duurzame revolutie: overgang naar een samenleving gestoeld op duurzaamheid en respect voor milieu, mens en dier. Duurzame energiebronnen, lokale economieën, lokale landbouw, verbondenheid met elkaar en leefomgeving enz.

Tja, vroeg ik me af, voor wanneer zal dat zijn, die duurzame revolutie ? Ik schrok me bijna een aap, toen de cursusleider zei : de duurzame revolutie is NU bezig. We zitten er nu in’.
Ik keek hem vol ongeloof aan en kon het niet geloven want ik merkte toen nog niets van een duurzame revolutie. We waren toen juni 2015.
Wat ik wel voelde was, dat ik hem zo graag wilde geloven.
En tijdens deze cursus is er iets heel bijzonders met me gebeurd. Op een bepaald moment besloot ik gewoon met zijn theorietje van Joanna Macy mee te gaan (om hem een plezier te doen) en dus tijdelijk te geloven in die duurzame revolutie tot de cursus voorbij was.
Na de cursus zou ik dan weer overgaan naar mijn normale modus van angst en wanhoop over de toestand van onze geliefde wereldbol.
Het wonderlijke was dat, door te kiezen om erin te geloven, ik mij instant beter voelde ! Ik kreeg weer hoop ! Ik hoopte echt dat dit verhaal waar zou zijn! En door na te denken over die duurzame revolutie zag ik opeens allerlei zaken die aan het gebeuren zijn in de wereld, en die ook wijzen op zo’n revolutie! Ik voelde hoe ik weer een lach op mijn gezicht kreeg! Hoe ik opeens weer meer rechtop begon te zitten ! Hoe ik terug enthousiasme uitstraalde !

Dus ik voelde dat de keuze om in een bepaald verhaal te geloven iets heel wezenlijks met je doet, zelfs al geloof je het verhaal niet echt helemaal …
Wat doet het met je? Je voelt je beter, je bent ergens verlost van de angst die je echt verlamt, je focust op het verhaal en opeens zie je allerlei dingen in de wereld die erop wijzen dat het verhaal toch zou kunnen kloppen.
Inmiddels zijn we twee jaar verder en ben ik blijven kiezen om te geloven in het verhaal. Inmiddels ben ik werkelijk gaan geloven dat we middenin een duurzame revolutie zitten! Ik geef toe, de actualiteit bezorgt me regelmatig ee dip maar ik wil het geloof in een duurzame toekomst niet verliezen.

Meer en meer voel ik nu dat ik deel wil uitmaken van deze duurzame revolutie, van deze transitie, of van ‘ The GREAT TURNING ‘, zoals Joanna Macy het omschrijft.
Centraal daarin staat het concept : ‘ Actieve hoop ‘.
“ Actieve hoop is niet louter hopen dat alles nog goed komt en ondertussen passief afwachten. Neen, actieve hoop betekent : kiezen om te geloven in een nieuw duurzaam verhaal, door dit geloof hoop krijgen en tegelijkertijd actie ondernemen en te leven volgens dat verhaal. Als meer en meer mensen hetzelfde doen wordt dat nieuwe verhaal ook waar, breidt het zich uit, en trekt het nog meer mensen aan om dit nieuwe verhaal waar te maken’.

Ik wil later aan mijn zoon Silas en aan alle kinderen kunnen zeggen dat ik er aan mee heb gedaan, voor hen, net zoals miljoenen mensen die er nu al volop aan meedoen: elk op zijn of haar eigen manier. En elke bijdrage, hoe klein ook, is wezenlijk belangrijk.
Ik hoor veel mensen zeggen: wat maakt het uit als ik nu dit of dat doe? Je kan er toch niets aan doen… Meer en meer ben ik ervan overtuigd dat het WEL uitmaakt.

Een tijd geleden stond volgende tekst op een gevel van een universiteitsgebouw vlakbij de Vooruit in Gent:

‘ THE NEXT BIG THING will be A LOT OF SMALL THINGS ‘.

De tekst is ondertussen weggehaald van de gevel maar ze staat nog steeds in mijn geheugen gegrift.
Ik denk dat de tekst betekent: nooit eerder waren onze mogelijkheden om actie te ondernemen zo talrijk. Nooit eerder was het potentieel om al deze acties met elkaar te verbinden zo groot. Daarom ligt de tijd voor het leggen van de schuld bij diegenen die de macht hebben achter ons en ligt het tijdperk van het simpelweg zelf doen vlak voor onze voeten.
In een genetwerkte samenleving zal de overgang naar een meer duurzame leefomgeving niet enkel gerealiseerd worden door het uitvoeren van een handvol grootschalige projecten van bovenaf, ze zal vooral tot stand komen door het opstarten en verbinden van ontelbaar vele kleine acties en initiatieven van ons allen.
In een genetwerkte samenleving hebben wij, als burgers, macht. We kunnen de besluitvorming beïnvloeden door te posten, te forwarden, te groeperen en al dan niet goed te keuren. We kunnen onze leefomgeving hervormen door zelf te initiëren, te delen, uit te wisselen en verder te bouwen op datgene wat reeds door onze voorgangers werd ontwikkeld.
Het is nu simpelweg aan ons om ons ten volle bewust te worden van deze nieuwe mogelijkheden om deze vervolgens maximaal te gaan benutten.
Ook moeten we de uitkomst loslaten en gewoon doorzetten. Het zal een impact hebben maar misschien komen we het nooit te weten. Net zoals ik twee jaar geleden, een cursus volgde over Joanna Macy, en nu twee jaar later, kreeg ik het idee om dit te starten.
De duurzame revolutie is begonnen, maar ze mag veel sneller gaan.
Kiezen voor onze aarde, is ook kiezen voor elkaar.
Durven opstaan voor de aarde, is ook opstaan voor jezelf.
Opkomen voor de aarde, en mochten we dat allemaal doen, zal iets ongelofelijks met ons mensen doen.
Het zal ons warmer maken vanbinnen.
Het zal de opwarming zijn van harten van de mensheid.
En dat is geen probleem.
Dat mag wel eens.

Lied 

Als hier of daar een vrouw wordt opgericht
1. Als hier of daar een vrouw wordt opgericht
en zich, rechtop gekomen warmt in licht,
wordt weer een stukje schepping afgemaakt:
zij is tot haar bestemming aangeraakt.
2. Als ergens eens een man tot vrede komt
en zich niet langer in de strijd vermomt,
dan weer is het de levenskracht die wint:
hij durft het aan met zachtheid als een kind.
3. Als in de buurt twee mensen samengaan
en elk het aandurft niet alleen te staan,
dan wint de liefde weer van angst de strijd:
zo komen mensen tot barmhartigheid
4. Als wij hier samen delen onze kracht
en leren hoe de minste wordt geacht,
dan bouwen wij weer verder aan het Rijk
en mogen daarmee zijn aan God gelijk.

 

Evangelielezing Lucas 7, 1-11 Het verhaal van de honderdman.

In die tijd ging Jezus, na afloop van zijn onderricht aan het luisterende volk, naar Kafarnaüm. Daar was een honderdman, die een knecht had aan wie hem veel gelegen was; die knecht was ziek en lag op sterven. Omdat de honderdman van Jezus hoorde, zond hij enkele oudsten van de Joden naar Hem toe met het verzoek zijn knecht te komen genezen. Bij Jezus gekomen riepen zij met aandrang zijn hulp in. Ze zeiden: “Hij verdient dat Gij hem deze gunst bewijst, want hij houdt van ons volk en hij heeft op eigen kosten de synagoge voor ons gebouwd.” Daarop ging Jezus met hen mee. Maar toen Hij niet ver meer van het huis was liet de honderman Hem door vrienden zeggen: “Heer, doe geen verdere moeite; ik ben niet waard dat Gij onder mijn dak komt. Daarom meende ik ook er geen aanspraak op te mogen maken persoonlijk naar U toe te komen. Maar een woord van U is voldoende om mijn knecht te doen genezen. Want al ben ik zelf een ondergeschikte, ik heb weer manschappen onder mij; en tot de een zeg ik: ga, en hij gaat, en tot een ander: kom, en hij komt, en aan mijn knecht: doe dit, en hij doet het.” Toen Jezus dit hoorde stond Hij verwonderd over hem. Hij keerde zich om en zei tot het volk dat Hem volgde: “Ik zeg u: zelfs in Israël heb Ik zo’n groot geloof niet gevonden.” Toen de mensen die gestuurd waren in het huis terugkeerden, vonden zij de knecht weer gezond.

 

Overweging

Het Bijbelverhaal van vandaag lijkt op het eerste gezicht misschien een beetje een vreemde keuze voor het thema van onze viering. De verklaring voor die keuze is echter niet ver te zoeken: we vroegen Joke of ze een bepaald verhaal in gedachten had en dit was het antwoord. Ze is al van kindsbeen af door dit verhaal gefascineerd. Het geloof van de honderdman alleen is al genoeg om zijn knecht terug tot leven te wekken. En zij bracht dit ook spontaan in verband met het initiatief dat ze op touw aan ’t zetten is om, zo droomt ze, met honderd jongeren naar Brussel te stappen om in het parlement te gaan pleiten voor een ander, een beter klimaatbeleid. Zo zal ze zelf een beetje honderdman – of moet ik zeggen “honderdvrouw”, zijn en proberen om minstens de aandacht voor onze leefomgeving levend te houden.
Het verhaal op zich geeft toch nog wat meer te denken. U weet ongetwijfeld dat Lucas de evangelist is van de verrassende wendingen en er duidelijk plezier in heeft om mensen een beetje te desoriënteren. Dat moet voor de joodse toehoorders van die tijd zeker het geval geweest zijn. Centraal in het verhaal staat immers een honderdman, een lagere maar toch niet onbelangrijke officier van het toenmalige Romeinse bezettingsleger. De vijand dus. Een heiden, een ketter godbetert.
Die man vertoont een aantal eigenschappen die je niet zou verbinden met zijn status of die niet passen in het cliché vijandbeeld dat er van zo’n man bestond: een militair die bevelen geeft en opvolgt en zoals de wetenschap gaat, in de lagere legerechelons, vooral zelf niet denkt. Dat doet men niet in een leger. Het zou niet werken
Deze man is helemaal anders. Hij heeft joodse vrienden die het voor hem willen opnemen. Hij heeft een gebedshuis laten bouwen voor de joodse gemeenschap en hij is begaan met de één van zijn knechten die plots ziek geworden is. Dat is allerminst gewoon. Knechten waren slaven en in het toenmalig wereldbeeld werden slaven zelfs niet als mensen beschouwd. Maar in dit verhaal wordt net het welzijn van die knecht centraal gesteld. Je kan veel bespiegelingen maken bij dit verhaal, maar ik licht er kort één aspect uit.
Dit verhaal gaat voor mij over verantwoordelijkheid opnemen en over leiderschap. Het is wellicht niet toevallig dat Lucas de centurio de eigenschappen van de “goede koning” toedicht: iemand die begaan is met zijn manschappen, onderdanen, met zijn knechten, met de omgeving waarin hij zijn opdracht uitvoert en daar het beste wil voor gedaan krijgen, zodat iedereen er een goed leven kan hebben. Dat Lucas deze eigenschappen toedicht aan een heiden, aan iemand die geen noemenswaardige plaats heeft in de maatschappelijke orde en hiërarchie, toont ons dit: iedereen kan dit leiderschap opnemen, elk in zijn of haar situatie. Er moet niet gewacht worden op politiek of machtsstructuren om een poging te ondernemen om je leefomgeving te verbeteren, om een poging te ondernemen goed leven voor ieder mens na te streven. Geen groter geloof dan dat. De honderdman toont ons de weg. Dat geloof doet ons gaan.
Ik sluit af met een kleine recente anekdote die hier wel past. Ik ben net terug uit de VS, waar ik was voor mijn job. De gesprekken gaan daar dan natuurlijk ook af en toe wel eens over andere zaken en politiek is daar evident één van. Er zijn nogal wat Trump-fans onder de collega’s. Zuidelijke staten, meestal republikeins, dus niet zo heel vreemd. Er hebben nu eenmaal mensen voor hem gestemd. Het hoeft niet gezegd dat “climate change”, klimaatverandering daar als “fake news” beschouwd wordt. Ik vrees dat mijn ampele pogingen om hen op dat vlak op andere gedachten te brengen niet zo heel veel hebben uitgehaald. Donald kan het nu eenmaal veel simpeler uitleggen.
Toen ik in Georgia echter terug op weg was naar de luchthaven en nog snel een hap nam in een beter baanrestaurant, kwam een vrouw afruimen en vroeg me of ik het mooi in plastic verpakte zakje vinaigrette zou laten liggen. Ik zei dat ik het niet hoefde en dat ze het gerust kon terugnemen. “Ja”, zei ze, “we gooien hier al veel te veel weg, en als we dat blijven doen zoals we dat hier doen, dan loopt het niet goed af met onze planeet. We moeten doen wat we kunnen. Ik ben een moeder en grootmoeder en ik wil helpen de wereld een leefbare plaats blijft voor mijn kleinkinderen. We moeten ervoor zorgen dat alle moeders en grootmoeders in de wereld dat nu eens gaan doen.” Het hoeft niet gezegd dat ik iets vrolijker van tafel ging, niet zonder haar helemaal gelijk te geven en te zeggen dat de vaders en grootvaders ook wel mochten meehelpen. Misschien net zoals Joke hier een honderdvrouw, wanneer ze met haar enthousiasme veel mensen zal overtuigen, handen en voeten geven aan die oude opdracht uit Genesis: dat we aarde zouden bewonen, haar hoeden als een kudde, haar dienen als een akker, haar noemen bij haar naam.

Lied

Dat ik aarde zou bewonen niet op vleugels als een arend,
niet in schemer als een nachtuil, niet kortstondig als een bloem
Niet op vinnen onder water, niet gejaagd en niet de jager,
niet op hoeven, niet met klauwen, maar op voeten twee
Om de verte te belopen, om de horizon te halen
en met handen die wat kunnen: kappen, ruimen, zaaien, oogsten;
met een neus vol levensadem, met een buik vol van begeren,
met een hoofd niet in de wolken, wel geheven naar de zon.
Om te overzien die aarde, haar te hoeden als een kudde,
haar te dienen als een akker en te noemen bij haar naam.
Dat ik ben niet meer of minder dan een mens, een kind van mensen,
een van velen, één met allen, groot en nietig, weerloos vrij.
Om te zijn elkaar tot zegen, om te gaan een weg van dagen,
liefdesweg, die ooit zal leiden naar een menselijk bestaan.
(H. Oosterhuis / T. Löwenthal)

Inbreng van de gemeenschap

De ‘honderd man’ – de 100 jongeren die Joke wil samenbrengen voor de klimaatzaak: misschien kennen we enkele jongeren in onze omgeving die we hiervoor kunnen aanspreken. Maar de ‘actieve hoop’ waarover Joke sprak is niet alleen voor jongeren bedoeld, het is een appel voor jong én oud, voor u en voor mij. Laten we met elkaar iets delen van wat ons wakker schudt en activeert. Er zijn vast en zeker kleine maar haalbare initiatieven of handelingen die we stellen die de moeite waard zijn. Vele kleine stappen kunnen een betekenisvolle beweging inzetten.

Enkele maanden geleden waren Iris en Peter hier te gast in een viering met als thema ‘Help honger de wereld uit’. Zij getuigden van hun beslissing om met hun gezin , vanuit hun zorg voor het milieu, veganistisch te eten. Hun overweging heeft ons aan het denken gezet: onze intenties die we toen neerschreven hebben we op enkele A4tjes verzameld. Vandaag zouden we er de kleine initiatieven of handelingen voor het behoud van deze aarde kunnen aan toevoegen. De ‘actieve hoop’ die handen en voeten krijgt.
Er is nu tijd voor uw inbreng, uw gebed –

 

Tafeldienst

Laten we aan tafel gaan en samen brood breken en wijn delen. Graan en druiven, vruchten van onze aarde. Brood gebakken en wijn geperst. Laten we aan tafel gaan. Een stukje hemel maken. Een klein gebaar van solidariteit stellen. Het goddelijke in ons groot laten zijn.
Net zoals Jezus zei: “dit brood en deze wijn, dit ben ik helemaal, hierin zit mijn hele leven”, laat dit iets van het ongrijpbaar mysterie oplichten van leven voorbij alle vormen van dood, van nieuw leven wanneer we elkaar opnieuw aankijken van aangezicht tot aangezicht. Gebaren, die wanneer ze keer op keer herhaald worden, zich inslijpen in ons denken en doen.
Zo wordt een levende bron aangeboord, zo wordt nieuwe toekomst opengelegd, zo maken we een stukje verrijzenis mogelijk.
Week na week, jaar na jaar, eeuw na eeuw doen we dit al, niet alleen, maar schouder aan schouder met allen die hetzelfde gebaar gebruiken overal ter wereld, met allen di streven naar een betere wereld voor iedereen en in verbondenheid met hen die ons hierin voorgingen, onze lieve doden.

O Heer God
erbarmend genadig lankmoedig
rijk aan liefde rijk aan trouw
bewarend liefde
tot het duizendste geslacht.

Slotlied

Psalm 126, Huub Oosterhuis

Als God ons thuisbrengt
uit onze ballingschap–
dat zal een droom zijn.
Wij zullen zingen
lachen, gelukkig zijn.
Dan zegt de wereld:
‘Hun God doet wonderen’.
Ja, Gij doet wonderen,
God in ons midden,
Gij onze vreugde.
Breng ons dan thuis
keer ons tot leven
zoals rivieren
in de woestijn
die, als de regen valt,
opnieuw gaan stromen.
Wie zaait in droefheid
zal oogsten in vreugde.
Een mens gaat zijn weg
en zaait onder tranen.
Zingende keert hij
terug met zijn schoven