Vrijdagavond 2 september organiseerde de voorgangersgroep van Dominicus Gent een avond over kerkvorming, samen met mensen van Effata Gent, St Jozefsparochie Rabotwijk, St Bernardetteparochie, St Coletaparochie. Een aantal van deze parochies is in hun voortbestaan bedreigd en heeft het daar zeer moeilijk mee. Volgde een boeiende en betrokken getuigenis van ieder, met de hoop om in het Gentse tot een soort lokaal Bezield Verband te kunnen komen…
Vanwege Dominicus Gent gaf Jo de volgende inleiding:

Ignace heeft me gevraagd iets te vertellen over mijn kerkbeeld. Het gaat dus iets minder direct over Dominicus Gent, maar impliciet heeft het er natuurlijk wel heel veel mee te maken.

Ik zou mijn relaas willen beginnen met een persoonlijke ervaring van een aantal jaar geleden.

We waren met een aantal mensen op reis in Malawi en via vrienden had ik de coördinaten gekregen van de voormalige aartsbisschop van het land, ene Patrick Kalilombe, (zwarte) witte pater. We zijn een beetje onaangekondigd bij de man op bezoek gegaan met de melding dat we hem de groeten kwamen overbrengen van vrienden (dat was niet gelogen). Het werd, naast een echte Afrikaanse audiëntie, ook een merkwaardige ontmoeting.

Het gesprek kwam al snel op het thema van de Kerk en hoe hij die zag. Hij vertelde over hoe Kerk ontstond in Oost-Afrika, een beweging die in de jaren zestig al werd aangeduid als “grassroots movement” (vrij vertaald: wat er zich afspeelt op het niveau van graswortels). Kerkgemeenschappen ontstonden er omdat een aantal mensen gingen samenzitten en in hun lokale gemeenschap kerk vormden, ze kwamen samen om de Bijbel te lezen, om dingen te doen voor de gemeenschap en om te vieren. Soms zagen ze in weken geen priester of missionaris, omdat er geen of slechts één voor een aantal honderd vierkante kilometer beschikbaar was, maar dat hinderde niet om verder te doen. Missionarissen hielden zich vooral bezig met het bemoedigen en op gang brengen van die kleine gemeenschappen. Kerkvorming gebeurde er aan de basis, waarbij religie en sociale inzet onlosmakelijk met elkaar verweven waren.

Op onze -een beetje naïeve- vraag hoe dat dan allemaal praktisch georganiseerd werd, kregen we als antwoord: “You Europeans, you always want to plan and organize things. Jullie Europeanen, jullie plannen veel te veel; kijk naar wat er spontaan gebeurt en ondersteun dat.” “Maar hoe kan je in zo’n setting dan een soort eenheid van ideeën bewaren en hoe zorg je ervoor dat er geen loopje wordt genomen met een aantal basisinterpretaties van b.v. Bijbelverhalen”, was onze volgende vraag. Het antwoord was redelijk ontnuchterend: “Have faith”. “Geloof nu toch eens dat de Geest werkzaam is en dat het goede en het juiste wel altijd zal komen bovendrijven. De ene groep hanteert die vormen, een andere kan iets heel anders doen, dat is allemaal goed, zolang maar de centrale boodschap niet uit het oog verloren wordt. Iedere gemeenschap, net zoals iedere mens, heeft immers een unieke eigenheid en daar moet je mee verder. Het heeft geen zin om al die gemeenschappen in hetzelfde keurslijf te duwen.”
We stelden dat deze inzichten toch heel sterk leken af te wijken van wat Rome, zeker met toen nog de vorige paus, voorschreef. Ook daarop kwam snel een antwoord: “Rome is far away from here”. Met andere woorden: wat Rome doet of zegt is niet zo belangrijk, wat aan de graswortels gebeurt, daar gaat het om. Waar twee of meer mensen in mijn Naam samenkomen, daar zal Ik in hun midden zijn.

Het was tegelijkertijd een niet mis te verstane bevestiging dat een wereldwijde Kerk waarin iedereen alles hetzelfde doet, niet meer dan een illusie is.

We hebben hem toen over Dominicus Gent verteld, maar we vertelden hem duidelijk niet heel veel nieuws. Hij en zijn collega’s waren ons op vele vlakken voor geweest.
Zoals gezegd, een merkwaardig gesprek met een kerk-official…

Ik vertel dit verhaal omdat het heel nauw aansluit bij mijn ideaal kerkbeeld en wellicht ook appelleert aan een realiteit waar de kerk in onze contreien naartoe evolueert: honderden vierkante kilometer met maar een paar priesters, paters, geestelijken. We zien er de eerste tekenen al van. Binnenkort spreken we over meneer pastoor die tegelijkertijd ook deken, kanunnik en bisschop zal zijn. Die kerkvorm waar de priester centraal staat, is mijns inziens gewoon onhoudbaar.

Als werkbaar alternatief schuiven we een Kerk naar voor die wordt gevormd van onderuit, die groeit aan de graswortels, overal waar groepen mensen gaan samen zitten en zich willen laten inspireren door het voorbeeld van Jezus.
Dat kunnen geografische gestuurde groepen zijn (wat we nu parochies noemen), groepen die vanuit eenzelfde spiritualiteit willen leven, virtuele groepen die elkaar vinden via sociale media, groepen van honderd mensen of slechts twee of drie.

Vele vormen en gedaanten moeten daarbij mogelijk zijn: groepen die vooral bezig zijn met verkondiging, anderen die zich focussen op stilte en gebed, nog andere groepen die zich bezighouden met Bijbelstudie, of met sociale actie, of met een combinatie van dat alles. Ieder vogeltje zingt zoals het gebekt is. Iedere gemeenschap probeert Kerk te vormen vanuit een eigen zoeken, met respect voor die diversiteit en zonder de illusie dat slechts één groep de volledige waarheid in pacht heeft.

Die groepen staan in voor de eigen organisatie en doen dat liefst op een democratische wijze, zodat ieder er inspraak kan hebben en het risico gereduceerd wordt dat er nieuwe minipausjes of goeroes opstaan. Evenwel met de wetenschap dat we allemaal mensen zijn en dat het af en toe wel eens zal mislopen. We mogen er echter op vertrouwen dat de Geest werkzaam blijft.

Die groepen mensen proberen gemeenschap te vormen rond het verhaal van Jezus, komen samen om elkaar te bemoedigen, om samen te bidden, om samen het leven te vieren, om de verhalen te lezen, te interpreteren en te actualiseren, om elkaar vragen te stellen, om samen liturgie te vieren. Liturgie betekent immers letterlijk “werk van het volk”. Samen brood en wijn delen, naar Jezus voorbeeld, is niet alleen een recht van de gemeenschap, het is bijna een heilige plicht, en daar is geen speciaal aangestelde functionaris voor nodig.

Het zijn gemeenschappen die hun leden ook aanmoedigen om te werken aan het Rijk Gods, niet als een verre plek ergens in het hiernamaals, maar de situatie in het hier-nu-maals, door net zoals Jezus zich te engageren voor de mensen die niet meetellen in de heersende maatschappijorde. Dat betekent dat deze gemeenschappen broeihaarden zijn van politiek en sociaal engagement, kritisch voor de heersende orde, actief om de leefomstandigheden in de ruime zin te verbeteren.

En de taak van “gewijden”: inspirator zijn, voorbeeld zijn, toegewijd zijn, groepen in gang duwen en dan weer loslaten, op naar een volgende groep. Kleine initiatieven ondersteunen, verkenner en verkondigers zijn. De kerkstructuur die zij vormen moet exclusief ten dienste staan van de gemeenschappen. Om Jacques Gaillot te parafraseren: “als de kerkstructuur de grassroot gemeenschappen niet dient, dient ze tot niets, is ze overbodig”.

Ze heeft ook tot taak om het netwerk van al die gemeenschappen levend te houden, zodat er uitwisseling is, ondersteuning, een vangnet voor die groepen die stoppen, want het is nu eenmaal een dynamisch gegeven. En de moderne communicatiemedia kunnen daar zeker een hulpmiddel bij zijn.

Een heel fluïde kerkbeeld dus, één op mensenmaat, misschien terug zoals het was met de eerste gemeenschappen na de dood van Jezus.

 

Jo Van Hoorde

*

Datzelfde weekend kregen enkelen onder ons de onderstaande mail, die pijnlijk verdriet, verwarring en woede illustreert waar we het die avond over hadden. We veronderstellen dat we deze mail hier mogen publiceren, als vorm van steun. St Gabriel is de parochiekerk van het gehucht Marolle (Nokere, Vlaamse Ardennen).