Dominicus Gent
Viering van zondag 17 november 2019
Laten we beginnen….
(baanbrekers/changemakers 3)
Welkom in deze viering. ‘Laten we beginnen’ met het aansteken van de Paaskaars. En plaatsen we ons onder de hoede van de Stem die opricht en hoop geeft… Een stem die zegt dat een ander verhaal mogelijk is. Een stem die goesting geeft om mee te schrijven aan dat verhaal.
In deze vieringenreeks worden bevlogen mensen en organisaties voorgesteld als baanbrekers. We brengen in deze reeks sprekende verhalen van mensen die kracht uitstralen: ze ‘schuren’ met hun stellingnames en engagement maar ze tonen vooral veerkracht. In de eerste viering hoorden we de getuigenis van een grootmoeder-voor-het-klimaat. Samen met De Grootouders voor het Klimaat verricht ze baanbrekend werk. In de viering van vorige week werden baanbrekers of changemakers uit de 11.11.11-campagne voorgesteld. En vandaag richten we ons op de Gentse regio. We hebben Dominique Willaert te gast. Hij is artistiek leider van Victoria Deluxe. Met sociaal-artistieke projecten verrichten Dominique en zijn team baanbrekend werk. Het emancipatorisch creatieproces is gericht op zin- en betekenisgeving en op het versterken en oprichten van de participanten.
… “Laten we beginnen”. Dat is de titel van de jongste voorstelling dat Victoria Deluxe maakte voor Theater aan zee. En dat is ook meteen een oproep om deze viering in te zingen. Hoe wordt Gij gehoord in mensen? We zoeken het zingend uit.
Gehoord in mensen
Zij die stom zijn, ver heen, koud, steen in steen,
zij die in doodswoestijn onvindbaar zijn:
wie weet hun naam, wat heeft met hen gedaan
die genoemd wordt Gij, onvoorstelbaar Gij,
die ’t verloren kind schreiend zoekt en vindt,
die het leven zelf uit de dood opdelft.
Hoe in duisternis dit bestaan ook is,
hoe zwart mijn verdriet, wanhoop wordt het niet,
omdat Gij God zijt die mijn leven leidt,
Gij volstaat voor mij, zijt mijn zekerheid.
Van uw aangezicht straalt mijn ogenlicht.
Komen zal de dag dat ik rusten mag.
Die rampzalig zijn, zullen zalig zijn.
Die verworpen zijn, zullen in U zijn.
Die zich keerden van U, zij vinden U.
Onbeminden, om niet bemind door U.
Lachen wordt gehoord als uw laatste woord
dit verscheurd heelal prachtig maken zal.
Huub Oosterhuis
Lucas 13, 10-17
Eens onderrichtte Hij op sabbat in een der synagogen, (11) toen er plotseling een vrouw kwam die bezeten door een geest, achttien jaar lang ziek was; zij was kromgebogen en kon zich in het geheel niet oprichten. (12) Toen Jezus haar zag, riep Hij haar bij zich en sprak: ‘Vrouw, ge zijt van uw ziekte verlost.’ (13) Hij legde haar de handen op en op hetzelfde ogenblik richtte zij zich op en verheerlijkte God. (14) Geërgerd, omdat Jezus op sabbat genas, nam nu de overste van de synagoge het woord en sprak tot het volk: ‘Zes dagen zijn er waarop gewerkt moet worden. Komt u dus op die dagen laten genezen en niet op de sabbatdag.’ (15) Jezus gaf hem ten antwoord: ‘Huichelaars! Maakt niet ieder van u op sabbat zijn os of ezel van de voederbak los, om hem naar de drinkplaats te voeren? (16) En behoorde dan deze vrouw, nog wel de dochter van Abraham, die niet minder dan achttien jaar lang door de duivel is kromgesloten, niet van die boeien bevrijd te worden op de sabbatdag?’ (17) Toen Hij dit zei, stonden al zijn tegenstanders beschaamd. Maar heel de menigte verheugde zich over al de heerlijke daden die Hij verrichtte.
We hebben dit stukje evangelie gekozen om Jezus als change-maker voor te stellen. En wat voor één. Zijn keuze voor mensen aan de onderkant en de creatieve manier waarop hij met hen omgaat, staat haaks op de mentaliteit van een samenleving die mensen opdeelt in succesgangers en losers, en daarbij de succesgangers ophemelt en de losers minacht.
Er kwam een vrouw die achttien jaar lang ziek was, die kromgebogen was en zich in het geheel niet kon oprichten. Wat heeft zo’n vrouw na achttien jaar zelf nog te verwachten. Ze heeft ook geen naam. Dat wil zeggen: ze wordt niet bij haar naam genoemd, ja de kromgebogene – dàt is haar identiteit. Ze is bezeten, ze is het bezit van een geest, een duivelse macht die haar kromsluit.
Wat doet zo’n vrouw op sabbat in de synagoge? De sabbat, dat is toch de dag waarop de mens mag herademen en volop tot leven mag komen? Als een hond in het kegelspel komt ze binnen, ze toont zich, en dat stoort. Ze zègt niets, ze vrààgt niets. Maar… Jezus ziet haar, hij registreert niet enkel haar aanwezigheid maar richt zijn aandacht naar haar. Zijn aandacht gaat van zijn preek die hij houdt in de synagoge naar de vrouw zelf. Hij onderbreekt waar hij bezig mee is.
Je zou terecht kunnen opmerken: het is toch niet normaal dat een kromgebogen vrouw zich zo ineens opricht. Zoals in alle genezingsverhalen wordt hier een langdurig proces van het zich oprichten heel gebald en zich afspelend in een korte tijdspanne verteld. Dit verhaal laat ons het wezenlijke zien van zo’n opstandingsproces, namelijk gezien te worden en te weten dat je bemind wordt. Weten dat je kreupelheid gezien wordt, maar ook je kracht en je schoonheid. Door gezien te worden ga je jezelf erkennen Dat zien schept toekomst, opent perspectieven. Van het stukje grond waar je als kromgebogene op keek, wordt de wijde horizon jouw blikveld. Of religieus gesproken: van beneden kijken naar boven, van een helse fixatie naar de ‘Ik zal er zijn’.
Momenten van zelf-herkenning zijn heel kort. Ze duren soms niet langer dan een hand die op je gelegd wordt. Je ziet als in een flits jezelf zoals die ander jou ziet: beminnelijk. Maar zo’n flits van herkenning is niet voldoende. Het vraagt om een antwoord, om geloof, om vertrouwen. Het is trouw zijn aan dat moment van zeker weten dat je bemind wordt, dat je gekend wordt, dat je gezien wordt. Trouw zijn aan het je laten raken door de hand die op je gelegd wordt en die je doet rechtop komen, telkens opnieuw.
Ik wil nog uw aandacht vestigen op twee zaken. 1. Samen met zijn keuze voor kromme mensen gaat Jezus ook tekeer tegen de hypocriete houding van gevestigde godsdiensten en hun officiële bedienaars. 2. Jezus noemt de kromgebogene “dochter van Abraham”. Weet je, in heel de Bijbel (O.T. & N.T.) komt die uitdrukking alleen hier voor. Men spreekt van ‘kinderen van A. of zonen van A. of nazaten van A.’ Jezus geeft de vrouwen hier hun unieke plaats binnen het volk Gods. Je zou zelfs mogen zeggen dat Jezus door die term bevestigt dat de vrouwen bij God horen en niet aan een man toebehoren. Zoiets zeggen in een patriarchale dwingelandij, is echte change-makerij.
We gaan een lied zingen over wat er gebeurt als mensen elkaar oprichten…
Tekenen van hoop (T: Gea Boessenkool M: Berre van Thielt)
Als hier of daar een vrouw wordt opgericht
en zich, rechtop gekomen warmt in licht,
wordt weer een stukje schepping afgemaakt:
zij is tot haar bestemming aangeraakt.
Als ergens eens een man tot vrede komt
en zich niet langer in de strijd vermomt,
dan weer is het de levenskracht die wint:
hij durft het aan met zachtheid als een kind.
Als in de buurt twee mensen samengaan
en elk het aandurft niet alleen te staan,
dan wint de liefde weer van angst de strijd:
zo komen mensen tot barmhartigheid
Als wij hier samen delen onze kracht
en leren hoe de minste wordt geacht,
dan bouwen wij weer verder aan het Rijk
en mogen daarmee zijn aan God gelijk.
Getuigenis van Dominique Willaert
Ik introduceer Dominique graag aan de hand van een mailtje dat hij me vorige week stuurde. Ik citeer: ‘Wat ik graag met je deel is dat het telkens afhankelijk zijn en vernederd worden door partijen uit de regering iets heel lastigs is. Wij dienen de gemeenschap maar krijgen haast iedere dag verwijten naar het hoofd geslingerd zoals: subsidieslurpers, linkie winkies … en ga zo maar door. Wat een barre tijden toch!” In die barre tijden verrichten Dominque en zijn team baanbrekend werk. Ze ‘schuren’ met hun stellingnames en engagement maar ze tonen vooral een aanstekelijke veerkracht.
> Inbreng Dominique
Hoe ver te gaan
Hoe ver te gaan? En of er wegen zijn? Nooit meer gebaande.
Hoeveel paar voeten zijn zij? Twee, drieduizend.
Nog bijna slaven, vreemden voor elkaar. Kreupelen, blinden.
Maar met iets in hun hoofd dat stroomt en licht geeft.
De zon zal hen niet steken overdag. Bij nacht de maan niet.
Zij stoten zich aan stenen. Niemand draagt hen.
Omdat zij willen leven als nog nooit, angstig te moede
zijn zij gegaan met grote hinkstap sprongen.
Niet hier hun vaderland, en schaamteloos wagen zij alles.
Soms wordt woestijn oase waar zij komen.
Vrijheid ontkiemt in hen, gloeit aan, dooft uit, zal weer ontvlammen.
Zij blijven kinderen, zij worden groter.
Hun stoet is zonder einde en getal. Tel maar de sterren.
Zij weten van de Stad met fundamenten.
Huub Oosterhuis
Tafeldienst
De promotietekst voor de voorstelling van Victoria Deluxe, ‘Laten we beginnen’, klinkt als volgt: ‘Stel dat ik zeg dat er wel hoop is. Dat er een ander verhaal mogelijk is. Misschien krijgt ge dan goesting om mee te schrijven aan dat verhaal? Misschien krijgt ge zin om zelf een compleet nieuw verhaal te schrijven? Om nieuwe rollen te gaan verzinnen, alternatieven voor uw eigen script?’
We staan rond de tafel van een nieuw verhaal. De tafel van laten we beginnen, van oprichten, van opstanding en solidariteit. Verbonden met hen die er vandaag niet kunnen bij zijn. Verbonden met hen die wachten op ondersteuning en uitkijken naar opstanding. Verbonden met hen die overal ter wereld die opstanding tot een werkelijkheid maken.
Jezus Messias,
die onze weg is naar het leven,
nam de laatste avond
dat hij met zijn vrienden samen was,
wat brood,
liet het in zijn handen rusten
en koesterde het met een eerbiedig zwijgen.
Hij dankte God er voor
en brak het toen om het te verdelen:
Neem allen een stuk, zei hij, en eet het maar.
In dit gebaar kom ik naar jullie.
Want voedsel moet gemeenschap stichten
van lichaam en ziel,
van lichaam en bloed.
Neem en eet het, dit is mijn lichaam.
Toen vulde hij een beker met wijn
en liet hem rondgaan.
Want hun dorst naar diepe verbondenheid was groot.
Drink ook hieruit, zei hij,
en voel dat leven sterven is
en een nieuwe geboorte pijn doet.
Deze wijn moet liefde worden;
verwantschap in hetzelfde bloed:
dit is mijn bloed.
Dan is het stil geworden
als bij een afscheid dat er geen is.
De tekens hadden nieuwe hoop gewekt.
We leven niet naar een verre toekomst.
We leven naar de meest nabije mensen.
Geef jezelf als voedsel,
geef het voedsel als jezelf.
Onze Vader
Vredeswens
Slottekst: Op maandag 28 oktober was ik in theater Arca voor de voorstelling ‘Laten we beginnen’. Na meer dan een uur jeugdige energie die het podium op stelten zette, is er de slotscène. Schouder aan schouder stonden ze er, die groep jonge mensen. Zoals in het slotkoor van een Griekse tragedie. Assertief en uitdagend. Zoals jeugd mag te zijn. En dan zijn de spots gericht op Ferre als woordvoerder van dat koor. Hij debiteert heel gedreven een zelfgeschreven tekst. Ik lees er 2 fragmenten uit voor:
“En daarom zou ik u graag alternatieve verhalen willen schetsen, nieuwe ficties. En heel misschien als je toeschouwer bent van zo’n fictie, krijg je zin om aan uw eigen script te peuteren. Heel misschien, als andere mensen daar dan plezier en vrijheid in zien, proberen zij zichzelf nieuwe rollen te verzinnen. En dan, heel misschien, begint het podium zich weer te vullen met mensen die willen spelen. Spelen met ideeën, spelen met alternatieven, spelen met elkaar.”
“Het is vandaag de dag nog moeilijk om te geloven in iets. Het is veel makkelijker ons op te sluiten in onze eigen kleine wereldje dat we wel nog kunnen managen. Maar ik denk dat niet geloven op z’n minst naïef en heel ook gevaarlijk is. We zijn hier niet om u een schuldgevoel aan te praten. Daar heb je ons niet voor nodig. En dat helpt ons ook bitter weinig vooruit, vrees ik. De wereld is een complex systeem. Maar het ding met complexe systemen is dat de kleinste veranderingen net de grootste resultaten kunnen hebben.”
Slotlied
Wonen overal nergens thuis – Boek 764
Wonen overal nergens thuis
aarde mijn aarde mijn moedershuis
vallende sterren de schim van de maan
mensen die opstaan en leven gaan
mensen veel geluk.
Wonen overal even thuis
handel en wandel en huis na huis
loven en bieden op waarheid en waan
wagen en winnen en verder gaan
mensen veel geluk
Wonen overal even thuis
aarde mijn hemel mijn vadershuis
stijgende sterren de lach van de maan
mensen die dromend een stem verstaan
mensen veel geluk.
Huub Oosterhuis
***
LATEN WE BEGINNEN // ON SE LANCE
Productie: Victoria Deluxe
Lucas De Man, gastcurator van Theater aan Zee 2019, nodigde Victoria Deluxe afgelopen zomer uit om een ‘Avond van Hoop’ te vullen. Dominique Willaert (Victoria Deluxe) vroeg Dominique Collet (Kopergietery), Maren Merckx (stage) en Francisco Yvan Luzemo (Eden) erbij en coachte samen met hen dertien jongeren uit Gent en Charleroi intensief tijdens een korte creatieperiode.
Ze onderzochten samen hoe en waarom jonge mensen wakker worden en besluiten om naar buiten te treden, zich te verzetten en alternatieven te verbeelden. De jongeren schreven zelf teksten die ze voor ‘Laten we beginnen // On se lance’ samen met de makers monteerden tot een swingend geheel, waarin ze op hun eigen manier vertellen hoe ze zich verhouden tot deze wereld. Met ‘Laten we beginnen // On se lance’ gunnen ze ons een inkijk in hun stedelijke denk- en leefwereld, die barst van verlangen, twijfel en hoop.
De avond op Theater aan Zee werd bijzonder enthousiast onthaald door het publiek, en de jongeren lopen over van goesting om hun verhalen in deze vorm aan meer mensen te vertellen.
https://www.victoriadeluxe.be
De slottekst van Ferre:
Ik ga niet doen alsof er hier vanavond op dit podium geschiedenis geschreven gaat worden. Een revolutie ontketend door een theaterstuk, dat is een droom uit het verre verleden. En waarschijnlijk niet eens één die we moeten koesteren. Ik wil nu niet de volgende leugen gaan verkopen of misschien wel. Misschien wil ik u net wel een nieuwe leugen verkopen. Een nieuwe fictie, een beter verhaal dan het huidige waarin dat er steeds iets kapot moet voor je iets nieuws kan opbouwen. Want hoe je het draait of keert, democratieën, wetten en geld, dat zijn allemaal verhalen die worden bijeengehouden door ons collectief geloof erin. En daarom zou ik u graag alternatieve verhalen willen schetsen, nieuwe ficties. En heel misschien als je toeschouwer bent van zo’n fictie, krijg je zin om aan uw eigen script te peuteren. Heel misschien, als andere mensen daar dan plezier en vrijheid in zien, proberen zij zichzelf nieuwe rollen te verzinnen. En dan, heel misschien, begint het podium zich weer te vullen met mensen die willen spelen. Spelen met ideeën, spelen met alternatieven, spelen met elkaar. Neen, begrijp me niet verkeerd. Ik kik op vooruitgang, ik kik op snelheid, ik kik op technologie. Capitalism rocks, maar de weg waarop wij nu zitten lijkt voor mij veel meer op een tunnel. En ik weet niet of het licht op het einde daarvan de hemel is of gewoon de volgende trein die recht op ons afkomt. Rebecca Solnit, kent iemand haar? Ik heb van haar een boek gelezen en ze zegt iets heel interessant. Ze praat over mannetjes in maatpak die vergeten zijn dat ze een script aan het spelen zijn. En die niet zien dat de zaal langzaam aan aan het leeglopen is. Vervuld met schaamte bij het zien van zo’n narcistisch drama van ongelijke machtsverhoudingen waarvoor het publiek steeds weer de prijs betaalt. En die mannetjes, ze proberen ons aan onze zitjes te nagelen, met machtsvertoon en misinformatie. Maar wat die mannetjes in maatpak heel vaak vergeten is dat je maar toneel kan spelen totdat er niemand meer is om voor jou te klappen. Wat mannetjes in maatpak heel vaak vergeten is dat de macht die zij hebben door ons aan hen ontleend wordt. Het is allemaal makkelijk om te zeggen. Het is vandaag de dag nog moeilijk om te geloven in iets. Het is veel makkelijker ons op te sluiten in onze eigen kleine wereldje, in ons huis of in onze virtuele wereldjes die we wel nog kunnen managen. Maar ik denk dat niet geloven op z’n minst naïef en heel ook gevaarlijk is. We zijn hier niet om u een schuldgevoel aan te praten. Daar heb je ons niet voor nodig. En dat helpt ons ook bitterweinig vooruit vrees ik. Zoals Jonas al zei, de wereld valt niet simpelweg op te delen in stukken en begrippen. De wereld is een complex systeem. Maar het ding met complexe systemen is dat de kleinste veranderingen net de grootste resultaten kunnen hebben. Veranderingen beginnen niet met geweren op kapotgeschoten pleinen. Verandering begint met ideeën, met verhalen. Verandering begint met heel gewone mensen. En toen ik dit begon te schrijven dacht ik dat deze woorden gewoon een druppel zouden zijn op een hete plaat. Maar doorheen het schrijven en het werken en het lezen, ben ik mij gaan realiseren dat het geen hete plaat is. Het is een emmer. Laat ons vanavond een druppel zijn in uw emmer. In het besef dat het volop aan het regenen is. Danku.