Ik ben omdat wij zijn… (baanbrekers 4)

Dominicus Gent

Viering van zondag 24 november 2019

Ubuntu: ik ben omdat wij zijn

(Baanbrekers 4)

 

Goedemorgen en welkom op deze laatste viering in de reeks Baanbrekers, het thema dat 11:11:11 dit jaar als aandachtspunt had. In deze viering willen we kijken naar wat kan of helpt om terug verbinding met elkaar te maken na een conflict.

We beginnen zoals elke zondag met het aansteken van de Paaskaars: symbool voor de verbinding met de Ene en met Jezus van Nazareth, wiens leven en baanbrekende ideeën we hier steeds weer opnieuw ontdekken, en tegen ons leven houden om te zien wat ze voor ons kunnen betekenen.
We delen dat licht : kleine vlammetjes van hoop voor onszelf, voor de mensen rondom ons, voor de grote wereld.

Ubuntu: ik ben omdat we zijn… dit wordt sterk benadrukt in het campagnelied van 11.11.11. Er is al verschillende keren naar verwezen, maar we hadden het hier nog niet gehoord. Iets dat we nu gaan rechtzetten. De tekst kan je volgen op het blaadje.

UBUNTU Tourist LeMC

Het leven is ne lotto
Ik maak er een sport van
Ik trek efkes geen foto
Filter niks van de realiteit
Ieder heeft zijn rampspoed
En iedereen zijn zegening
Aan de tafel der verdoemden wordt er honing en melk gemist
Wie dat ge ontmoet, komt ge ooit uzelf tegen
Terug naar de bron, andere tijd, oude bekende van mekaar
Laten we ons verhaal en wat menselijkheid delen
Niks bestaat dat niet iets anders aanraakt citaat

Refrein
IK BEN OMDAT WIJ ZIJN
KENNEN WE MEKAAR
EN OOIT BESEFFEN WIJ
DE WIND RAAKT ONS ALLEMAAL ( 2)

Ge hebt zoekers naar geluk, ge hebt zoekers naar rijkdom
Ge hebt zoekers naar problemen, il faut de tout pour faire un monde
We zijn chemie met te veel praat, wij hebben muziek in de borst
Zij die leven om te haten, kill’em with love, kill’em with love
Ik ben omdat wij zijn meer dan de som der delen.

Terug naar de bron, ander tijd, oude bekende van mekaar
Laten we ons verhaal en wat menselijkheid delen
Niks bestaat dat niet iets anders aanraakt citaat

Refrein

Het is niet erg nee,
Ooit vinden wij mekaar terug De wind raakt ons allemaal

 

Tijdens de vieringen van de voorbije weken heb ik aandachtig geluisterd naar de verhalen van personen die actie ondernemen en projecten opstarten om mensen met noden toch een waardiger leven te verzekeren.

11.11.11 brengt tijdens hun campagne altijd getuigenissen van initiatieven die ze ondersteunen, steeds begeleid door info-avonden, info-materiaal en een campagnelied.

Twee weken geleden bracht één van de voorgangers het campagnelied van 11 11 11 onder de aandacht. Ik was nieuwsgierig, vooral omdat een jonge rapper Tourist leMC de tekst en de muziek had geschreven.

De campagneliederen van de vorige jaren bevatten inspirerende woorden om de boodschap over te brengen maar de Afrikaanse swing die men vaak wilde meegeven en die wij moesten uitzingen kwamen niet echt van de grond. Het was enthousiaste muziek met een ritme en vibe die ver van onze Vlaamse soepelheid stond.

De auteur van het lied heeft deelgenomen aan de inlevingsreis die 11 11 11 organiseerde om zo ambassadeurs te vinden die hun projecten in eigen omgeving later kunnen promoten. Hij bezocht onder meer het radiostation ‘Maendeleo’. Een lokale radio die de democratische waarden respecteert, correct nieuws doorgeeft, de overheden ter verantwoording roept in de Bukavo en de Kivu-streek.

Aangenaam verrast door de tekst en muziek vond ik het nodig om dit lied als afsluiter onder onze aandacht te brengen. Het wordt waarschijnlijk geen evergreen maar het blijft toch aan de ribben plakken.

Je kiest de wieg niet waarin je geboren wordt, zegt men en dat wordt ook uitgedrukt in de eerste zin.’ Het leven is ne lotto’. Je kan je eerste schrei laten klinken vanuit wat lompen of vanuit een prachtige wieg. Deze start bepaalt al de richting waarin je leven gestalte kan krijgen.

Je krijgt alle kansen om succes te kennen of je moet je lot ondergaan en knokken om erbij te horen. Aan de tafel der verdoemden wordt er honing en melk gemist. Sommigen missen de gewone basisbehoeften, voldoende voedsel als melk en zeker het betere : de honing.

In Afrika kom je bij zo een inleefreis terug met beide voeten op de grond. Luxe is geweerd en Tourist, de auteur gaat de uitdaging aan om geen selfies te nemen. Weg van alle fake news en een ideale wereld die met gemanipuleerde beelden de belevingswereld van de mensen bezoedelt. Ieder kent wel zijn voor – en tegenspoed, niemand blijft gespaard maar hij stelt voor om onze verschillende verhalen bij elkaar leggen en wat menselijkheid te delen, zodat we aangestoken worden om verder te kijken dan het scherm op onze gsm en in verbindende dialoog met elkaar proberen te communiceren. Als mens zijn we allemaal verschillend met onze kleine en grote karaktertrekken, en maar goed ook want stel je voor dat we als eenheidsworst deze wereld zouden bevolken. Uiteindelijk kan in je eentje niet verder, we hebben elkaar nodig want we zijn een deel van een groter geheel. In dat groter geheel zijn er mensen die aanvoelen wat er te kort schiet en hoe ze mensen van dichtbij of veraf op een kleinschalige manier kunnen helpen en ondersteunen. 

Als kleine verhalen zou ik de weeskinderen in Oeganda terug kunnen aanhalen. Begeleiders die zowel kinderen opvangen als opvang voor hen zoeken bij familie. Daarom wordt eten meegeven voor een week  voor het ganse pleeggezin opdat de kinderen op een positieve manier in de gezinnen kunnen verblijven. Op school wordt er vaak gezongen en gedanst en geven de leraars op die manier expressie en uiting van hun rijk cultureel leven die ze willen doorgeven.

Of Dave, een vriend uit India die mensen hun rechten en plichten bijbrengt zonder zelf op de barricades te gaan staan. De baanbrekers daar maken de mensen bewust en reiken middelen aan opdat ze kunnen opstaan en hun plaats binnen de grote gemeenschap opeisen via onderwijs, huizen bouwen, waterputten aanleggen, grond bewerken, kredieten bij de bank gaan claimen……

We zijn meer dan de som der delen en we kennen we elkaar omwille van Ubuntu. Dit woord is afkomstig van Zuid-Afrika en betekent : ‘ik ben omdat wij zijn, of menselijkheid tegenover anderen’. De aanstekelijke woorden in het lied van TouristLeMC maakt van hem een changemaker die anderen kan aanzetten om op te staan en het verschil te maken voor anderen.

Want de wind raakt ons daardoor allemaal……..

 

LEZING LC 19, 1-10

Jezus ging Jericho in en trok door de stad. Er was daar een man die Zacheüs heette, een rijke hoofdtollenaar. Hij wilde Jezus zien,om te weten te komen wat voor iemand het was, maar het lukte hem niet omwille van de menigte, want hij was klein van stuk. Daarom liep hij snel vooruit en klom in een vijgenboom om Jezus te kunnen zien wanneer hij voorbij kwam.
Toen Jezus daar langskwam, keek hij naar boven en zei:’Zacheüs, kom vlug naar beneden, want vandaag moet ik in jouw huis verblijven. ‘ Zacheüs kwam meteen naar beneden en ontving Jezus vol vreugde bij zich thuis.
Allen die dit zagen zeiden morrend tegen elkaar:’ Hij is het huis van een zondig mens binnengegaan om onderdak te vinden voor de nacht.’
Maar Zacheüs was gaan staan en zei tegen de Heer: ‘Kijk Heer, de helft van mijn bezittingen geef ik aan de armen, en als ik iemand iets heb afgeperst vergoed ik het viervoudig.’ Jezus zei tegen hem:’ Vandaag is dit huis redding ten del gevallen, want ook hij is een zoon van Abraham. De Mensenzoon is gekomen om te zoeken en te redden wat verloren was.

 
In veel van de verhalen in het Evangelie loopt alles als een succestrein. Op een wip en een gij veranderen mensen, of genezen ze spectaculair. Gewoon door een woord, een blik of een kleine handeling van Jezus.
Zo ook hier bij Zacheüs. Niet bepaald de geliefde mens bij de Joden: een collaborateur én iemand die graait waar er te pakken valt. Een figuur wiens manier van leven lijnrecht staat tegenover dat wat Jezus belangrijk vindt. In zo’n situatie van tegenstellingen, van andere belangen of zienswijzen is het vlug: wij en zij. Het begin van afstand nemen van de ander, van geen verbinding meer voelen. De ander valt compleet samen met het verschil. En het leidt vlug tot ‘de goeden’ en ‘ de slechteriken’ of diegenen die mis zijn, of minder zijn.
En dat zet dan weer de deur open tot ontmenselijking.
Ik geef toe, in dat proces spelen vele factoren mee: mensen kunnen ons gekwetst hebben, ons onrecht aangedaan, en dat proces kan ook op grote schaal gebeuren: kijk maar naar zoveel oorzaken van oorlogen, gevechten, opstanden. De mens in de ander zien is niet altijd een gemakkelijk proces.

Zacheüs is dus voor velen in het verhaal zo’n ‘vijand’. En toch gaat Jezus met hem in gesprek. Zelfs tegen het gedacht van de goegemeente in. En dat heeft grote gevolgen: Zacheüs “bekeert” zich: hij gaat anders leven. Dat is de essentie van dit verhaal: echte ontmoeting, zonder veroordeling kan een wonder veroorzaken.

Het loopt in de realiteit dikwijls veel moeilijker en het is veel complexer. Het is dansen op een slappe koord, en het vergt soms jaren van inspanningen zonder dat je weet of je resultaat zal boeken. En toch blijven mensen steeds weer proberen om bij of na conflicten, de verschillende partijen in gesprek met elkaar te brengen. Het is de enige oplossing die werkt op lange termijn. Ik denk dan spontaan aan Mandela die daarvan het meest gekende voorbeeld van is. Maar er zijn ook anderen die daar de taak van hun leven van maken.

Dit geloof in het elkaar leren kennen en elkaar leren vertrouwen als oplossing voor conflicten en spanningen die al decennia spelen heeft me sterk getroffen bij verschillende personen die we in Bosnië ontmoet hebben. Als je met mensen op de straat praat voel je dat men nog steeds bang is voor het terug opflakkeren van de conflicten.
En toch blijven onze gesprekspartners projecten opzetten om de verschillende etnieën en geloven met elkaar in contact te brengen. Elk van deze mensen zijn voor mij baanbrekers. Ze doen geen grootse dingen,maar hun geloof in wat ze doen wekte bewondering. We hebben er verschillende ontmoet, en ik wil over twee van hen wat meer vertellen. Een beetje als eerbetoon wil ik hen laten zien; aangezien Bosnië niet bij de deur ligt zal het aan de hand van een foto zijn. Maar zo krijgen ze naast een naam ook een gezicht . Zij zouden hun visie met meer vuur en overtuigingskracht kunnen brengen, maar ik hoop dat ik jullie ook wat kan aansteken met hun verbindende visie.

Vahidin Omanovic en Mehvludin Rahmanovic: van opleiding twee imams. Ze maakten de oorlog als 16 jarige mee, verloren het leven dat ze kenden en veel familieleden. Na de oorlog zouden ze met plezier elke Serviër van het leven beroofd hebben, zeggen ze zelf, maar ze zagen snel in dat dit een doodlopende weg is, met telkenmale weer oorlog als gevolg tussen de groeperingen. Voor beiden speelde hun geloof een belangrijke rol in die ommekeer.

Ze werden beide getrainde professionals in dialoog en geweldloze communicatie en zetten nu in op gestructureerde dialogen over wat er gebeurd is, en hoe ze als gemeenschap nu verder moeten.

Het is belangrijk om elk slachtoffer te erkennen (ook al is dat een Serviër) en ook van de feiten aan beide zijden onder ogen te durven zien, zonder ze te verbloemen. Pas dan kan er herstel en verzoening optreden. Dat dit niet makkelijk is ondervonden ze aan den lijve, maar toch vinden ze dat dit de enige weg is.

Ze begonnen kort na de oorlog met het bij elkaar brengen van twee groepen Bosniaken die in de oorlog tegen elkaar vochten. Dat gaf hen het vertrouwen dat het kon, dat het werkte, want de meeste mensen verklaarden hen niet goed bij hun verstand. Een onmogelijke opdracht.
Dat het wel werkte gaf het de motivatie om het Center for Peacebuilding op te zetten dat ze nu verder uitbouwen. Ze kregen heel wat tegenstand: ze werden uitgemaakt voor agenten van de CIA, verraders, maar ze zetten door omdat ze overtuigd zijn dat ze de juiste weg bewandelen.
En ze hopen nu van hun werk op grotere schaal te kunnen uitbreiden.

Wat doen ze?
Ze luisteren wat de noden en vragen zijn van plaatselijke gemeenschappen, ze organiseren regelmatig kampen met jongeren van verschillende geloven en etnieën, zodat ze elkaar beter leren kennen en begrijpen. En hopen zo de cirkel te doorbreken van haat en vergelding.
Ze vinden het ook zeer belangrijk dat de religieuze leiders van verschillende godsdiensten zich samen in het publiek vertonen en aan vrede en verzoening werken.
Ze zetten ook in om die religieuze leiders bijeen te krijgen. Het duurde bv 5 jaar om al de religieuze leiders van een gemeenschap bij elkaar te krijgen.

Bij alle ontmoetingen stelde ik me steeds weer de vraag: hoe zou ik in dergelijke omstandigheden reageren?
Een oorlogssituatie : ik kan daar rationeel over denken, maar weet niet wat dat met mij zou doen. Wat ik wel kan is kijken hoe open of met welke vooroordelen ik naar mensen kijk die me kwetsten, die een radicaal ander gedacht hebben dan ik. Beschouw ik hen als meer dan alleen wat ze deden of welke ideeën ze hebben? Luister ik wel echt naar hen en neem ik hen serieus? Ik betrap me er op dat ik daar nog heel wat werk voor de boeg heb: de ander respecteren en echt luisteren naar zijn verhaal.

Het klinkt zo eenvoudig en alledaags, toch toch is het baanbrekend, verbindend werk: elkaar leren kennen, jezelf leren kennen en in vraag durven stellen is het begin van verandering. Is het begin van Ubuntu: weten dat we pas mens zijn met en door anderen.
We kwamen dit tegen in het verhaal van Zacheüs, en in dat van de mensen in Bosnië. In “gelovige “ taal zouden we kunnen zeggen: het verhaal van God met mensen.