Viering in Dominicus Gent

Zondag 17 maart 2019
Jongeren inspireren ons…
Eerste viering in de reeks “Verzet en overgave”

 

Allemaal van harte welkom in deze viering.

Wij stellen ons onder het licht van de Paaskaars. 

Woord ons gegeven,
Licht in ons midden,
toekomst van vrede,
wees hier aanwezig.
Dat wij U, God,
met hart en ziel
mogen ontvangen.
Dat wij U leven,
mensen voor mensen,
alles voor allen.
Wek uw kracht
en kom ons bevrijden.

 

Inleiding op de reeks

Vandaag vieren we een eerste keer in een reeks rond ‘Verzet en overgave’. Elke week zal dit thema een enigszins ander gezicht krijgen. Vandaag vullen wij het als volgt in. Verzet is: zich niet neerleggen bij wat zogenaamd ons onontkoombare lot zou zijn, weigeren een bestaande situatie te ondergaan. Overgave is het omgekeerde, het is er zich bij neerleggen dat je ‘er toch niets kunt aan veranderen’. Dat laatste kan je louter negatief zien: zich overgeven, of het opgeven. Maar je kunt er ook nog iets positief mee doen, nl. als je merkt dat je er niets kunt aan veranderen, er dan toch nog het beste van maken binnen de contouren van wat mogelijk lijkt.
Vandaag laten we ons inspireren door de jongeren met hun klimaatmarsen en een aantal tienermeisjes en jonge vrouwen die zich niet laten inhalen door de feiten maar die feiten als mensonterend aan de kaak stellen. Deze jonge mensen staan – zonder dat ze dat misschien zelf zo zouden benoemen – in een profetische traditie. Profeten geven niet op, ze blijven zich verzetten. Zo ook Jezus. Hij stond in een sterke profetische traditie. We luisteren naar een fragment uit het Lucasevangelie.

 

Schriftlezing: Lucas 4,16-24

Zo kwam Hij ook in Nazaret, waar Hij was grootgebracht, ging volgens zijn gewoonte op de sabbatdag naar de synagoge en stond op om voor te lezen. Ze reikten Hem de boekrol van de profeet Jesaja aan. Hij opende de rol en vond de plaats waar geschreven stond: De geest des Heren is over mij gekomen, omdat Hij mij gezalfd heeft. Hij heeft mij gezonden om aan armen de Blijde Boodschap te brengen, aan gevangenen hun vrijlating bekend te maken, en aan blinden, dat zij zullen zien; om verdrukten te laten gaan in vrijheid, om een genadejaar af te kondigen van de Heer. Daarop rolde Hij het boek dicht, gaf het terug aan de dienaar en ging zitten. In de synagoge waren aller ogen gespannen op Hem gevestigd. Toen begon Hij hen toe te spreken: ‘Het Schriftwoord dat gij zojuist gehoord hebt, is thans in vervulling gegaan.’ Allen betuigden Hem hun instemming en verbaasden zich, dat woorden, zo vol genade uit zijn mond vloeiden. Ze zeiden: ‘Is dat dan niet de zoon van Jozef?’ Hij zei hun: ‘Natuurlijk zult ge Mij dit spreekwoord voorhouden: Geneesheer, genees uzelf. Doe al wat, naar wij hoorden, in Kafarnaüm gebeurd is, nu ook hier in uw vaderstad.’ Maar Hij gaf er dit antwoord op: ‘Voorwaar, Ik zeg u: geen profeet is heilzaam voor zijn eigen vaderstad.’

 

Eerste inbreng: profetische stem, profetische actie

Het verhaal liegt er niet om. Jezus was een rasechte profeet. Welnu, echte profeten, die naam waardig, of het nu de oude profeten uit de Bijbel zijn of Jezus of profeten dichter of midden onder ons, échte profeten hebben tenminste dit ene met elkaar gemeen: vooraleer ze tot de mensen, tot het volk, tot de natie beginnen te spreken, zijn ze al door iets en door iemand aangesproken. En wát ze uitspreken, is precies datgene waarover ze zelf zijn aangesproken. Profeten spreken nooit om zichzelf te presenteren. Ze zijn ook geen magische vóór-spellers, maar scherpe vertolkers van hetgeen ze rondom zich waarnemen. Hun spreken gaat over het reilen en zeilen in hun maatschappij, iets dat hen sterk aangrijpt en waarover ze niet kunnen zwijgen. Daarin zijn profeten vlijmscherp-analytisch, realistisch, gevoelig voor de complexiteit van de sociale, politieke, economische en culturele werkelijkheid waarin zij leven, gevoelig zeker voor de mens die slachtoffer is van die complexe situaties.

De profeten die we in de Bijbel ontmoeten, zeker ook de profeet Jezus, worden daardoor aangesproken vanuit een andere diepe emotie, namelijk vanuit het godsbeeld dat zij hebben. Ze ervaren Jahwe, God, Allah, de Ene, de ik-zal-er-zijn, wees-er, de ik-ben-die-ik-ben. als een soort Minnaar die iets groots begonnen is met de mens, met de wereld, met zijn schepping, en die nu ziet dat de mens, zijn eerste liefde ontrouw wordt. En die God-Minnaar probeert ons terug tot nieuwe liefde te verleiden, tot hernieuwde trouw. Alles wat Bijbelse profeten zeggen en doen, kan slechts vanuit die passionele Minnaar worden begrepen. Een profeet maakt het bilan op van de werkelijkheid rondom zich vanuit die diepe bewogenheid; hij vibreert als het ware op de tonen van Gods emotie. Daarom zijn profetische uitspraken geen afstandelijke preken of theatrale donderspeeches of koele tractaten van betweterige moraalridders. Het zijn woorden die willen oproepen, gekleurd als ze zijn door de passie van de Minnaar die in zijn liefde gekwetst is.

Je kan het ook iets objectiever zeggen: de profeet legt de band tussen goddelijke passie en menselijke ethiek. Die balans is zijn waakzame werkterrein. Dit kan vrij theoretisch klinken, maar is het allerminst. Want de passie van God is de hartstocht voor elke mens, voor elk van zijn schepselen die Hij in het leven riep. Opdat elkeen, uniek als hij en zij is, leven zou hebben, menswaardig vol, naar zijn beeld en gelijkenis. En wanneer wij mensen dit aantasten, wordt de Eeuwige niet kwaad maar razend. Het is die razernij die in de profeet vaart en hem of haar doet zeggen: de misdaden van mensen verduisteren het licht, hun handen zijn besmeurd met bloed, aan hun vingers kleeft het geld van ongerechtigheid, hun lippen braken leugens, ze plegen geweld, kennen geen vrede, ze plunderen het land leeg, hun rechters zijn corrupt, grond van kleine mensen pakken ze af tot er geen grond meer over is, noemen goed wat kwaad is, laten mensen verhongeren terwijl ze geld uitgeven voor oorlog, omdat ze geil zijn op macht. Dit zijn woorden uit de Schrift. En dan hoor je de pijnlijke hedendaagse echo van die Bijbelse schreeuw – hoe lang gaat die echo nog verdergaan? Een echo die in de concrete gevolgen voor ons allemaal doordreunt, maar vooral in het hoofd van de slachtoffers. Wij kunnen niet ademen, niet overleven in een wereld van potjes die gedekt blijven, oekazes waarvoor geen logische verantwoording wordt afgelegd, manke tuchtprocedures, spreekverbod en verbod op het voeren van discussie, in de politiek, in de economie en in de kerk. En verder al die slachtoffers van mensenhandel, drugshandel en maffiose dreiging, misbruikte, mishandelde kinderen en verwoeste gezinnen, vluchtelingen, asielzoekers, illegalen, de grauwe armoede en uitsluiting in een rijke wereld. De vlijmscherpe manier waarop wij de hedendaagse situatie van mens en wereld moeten analyseren en de passionele manier waarop wij die analyses voor elkaars voeten moeten werpen, plaatst ons in de indrukwekkende profetische traditie, zonder dewelke onze wereld nog meer woestijn zou zijn dan ze nu al is.

Daar moest ik aan denken als ik onze scholieren en studenten nu al die voorbije weken zie volhouden in hun protest tegen de verloedering van het klimaat met alle verschrikkelijke gevolgen vandien. Niet alleen voor ons, maar op de eerste plaats voor de klimaatslachtoffers in het zuiden. Zij beschouwen de desastreuze toestand van het klimaat niet als een lot, maar als iets waar wij verantwoordelijk voor zijn en waar we allen kunnen en moeten aan werken. En ze geven niet op, net zoals Jezus niet opgegeven heeft, maar consequent zijn profetische opdracht heeft volbracht. Ik kan in elk geval zeggen dat ze voor mij een frisse en moedige uiting zijn van authentiek verzet, met of zonder religieuze beweegredenen. Ik ben hen dankbaar dat ze mij inspireren om zelf op een profetische manier in actie te schieten of die verder te zetten. Els zal straks over de acties van die jongeren en van andere leeftijdsgenoten spreken. Maar vragen we eerst aan de Eeuwige om ons telkens opnieuw vast te klampen en wakker te schudden tot verzet…

 

Tweede inbreng: nieuwe profeten…

We hoorden prachtige woorden over de passionele minnaar en die bijzondere, profetische figuren die onze traditie rijk is. Ze hebben ons doorheen historische golven van nieuwe kansen en bijhorende uitwassen geloodst tot in de wereld van vandaag met enorme mogelijkheden en bijhorende verantwoordelijkheden. De herinnering daaraan helpt ons steeds duidelijker te zien dat de toonaangevende manier van leven en streven, van beleid voeren en consumeren, van omgaan met kwetsbare mensen vanuit de weelde die binnen ons bereik ligt… de grond onder onze voeten zal wegmaaien, tenzij we er iets aan doen. Een beetje Sodom en Gomorra.

Godzijdank staan ook nu weer nieuwe profeten op vanuit de meest diverse hoeken. Zij hebben gezien wat er fundamenteel verkeerd loopt en hoe het algemeen aanvaard moreel kompas ontwricht is. Zij geven aan in welke richting een ommekeer nodig is om opnieuw een rechtvaardig en welvarend pad in te slaan.

Die frisse kijk met het wijze inzicht van de profeet, het verzet in vurig betoog en de energieke, charismatische inzet komt vandaag verrassend regelmatig uit de hoek van tienermeisjes. Piepjong, maar het belang van hun boodschap, en de grote en kwetsbare groep die zij vertegenwoordigen geeft hen recht van spreken tot op de hoogste fora. Wat een teken van hoop dat ook in de geseculariseerde wereld jonge mensen opstaan en de profetische rol opnemen, de scheppende geest van God die we in Jezus herkenden terug doorbreekt. Het wordt met zoveel woorden erkend wanneer de oma van Anuna, die vrijdag in rolstoel mee betoogde, op de VRT over ‘bijna profetische daden’ spreekt. Er wordt geluisterd naar die profetische stemmen, maar – zoals van alle tijden – ook weerwerk geleverd.

We verwezen al naar Greta Thunberg, Anuna De Wever en Kyra Gantois die opkomen voor het klimaat, maar er zijn tal van anderen. Denk aan de jonge Palestijnse Ahed Tamimi, die symbool werd van het verzet tegen de Israëlische bezetting, aan Malali Yousafzai die opkomt voor het recht op onderwijs van meisjes, aan de jonge vrouwen en moeders in de Russische Poussy Riot groep die vrijheid van meningsuiting eisen en een dictatoriaal, homofoob regime aan de kaak stellen. Ze hebben veel te verliezen, al dreigt de gevangenis of erger, het belet hun doorgedreven inzet tegen de stroom en de machthebbers in niet. Ze bewegen heel wat mensen.

Wij zijn zelf niet meer van de jongste. Hoe doet die Eeuwige dat dan, ons nog wakker schudden? Hoe bijzonder die meisjes en profetische jonge vrouwen vandaag ook zijn, misschien kunnen we toch iets leren voor ons doen en laten en groeien van hoe zij daartoe gekomen zijn.

Te midden van de vele prikkels die ons bestormen, werden zij diep geraakt door wat niet alleen henzelf, maar ook hun familie, gemeenschap, hun toekomstige kinderen overkomt. Van daaruit zien zij helder hoe het fundamenteel misloopt. Oppervlakkig comfort en kleinmenselijke belangen vallen in het niets in vergelijking daarmee. Zij wijden hun bestaan – als vanzelfsprekend – aan het banen van een weg naar een schijnbaar onmogelijke oplossing, tegen vele machten in. De vonk wordt gevoed in dialoog, door studie, communicatie, hard werk, verbinding en niet afhoudende focus en inzet. Ze zijn behept met een staatsmanschap dat vele politici missen. Zij doen mij aan het magnificat denken: Hij stootte machtigen van hun zetel, en nederigen heeft Hij verheven… Want grote dingen heeft Hij aan mij gedaan.

Neem nu Greta Thunberg. Vader en moeder zijn kunstenaar en hebben twee kinderen met een beperking. Zowel Greta als haar jongere zus lijden aan autisme en A.D.H.D. Bij Greta speelt bovendien selectief mutisme en obsessief compulsief gedrag. Al die beperkingen weet ze om te smeden tot een instrument voor klimaatactie. Het geeft haar focus waarbij ze spontaan bijkomstige boodschappen negeert. Midden in de zapcultuur kan zij uren aan een stuk met hetzelfde doorgaan. Haar dossierkennis is onovertroffen als het over klimaatcijfers gaat. Zij reageert ook onverstoord op de verkiezingsuitslag en de ruk naar rechts in Zweden. Het klimaat gaat niet ten onder omdat de ene of de andere partij meer stemmen krijgt, zegt ze. Het fundamentele probleem zit veel dieper en gaat niet zomaar weg.

Zij groeit op in een warm nest dat haar steunt en zelfs volgt. Een jaar nadat Greta in 2015 beslist om alleen nog het hoogst nodige te kopen en niet meer te vliegen, gaf haar moeder, een bekende operazanger, haar eigen internationale carrière op. Greta doet zelf ook dingen die haar grote inspanning kosten. Buiten aan het parlement in Stockholm waar ze demonstreert, komen mensen haar soms ook voedsel gegeven. Zij heeft zichzelf verbaasd door van haar vaste (‘natuurlijk’ veganistisch) eetpatroon af te wijken en van nieuwe zaken te proeven. Zij wordt ook op andere manieren in haar strijd gevoed,

Haar scholierenprotestactie is geïnspireerd door de Amerikaanse studenten-beweging tegen wapengeweld die op gang kwam na de Parkland shootings begin 2018. Dankzij het internet kan onze inspiratie vandaag letterlijk van overal komen. Een postieve profetische boodschap vanuit nederige hoek kan klinken als nooit te voren en een wereldwijde beweging op gang brengen.

Niemand is te groot of te klein om helder te zien, en met een profetische stem te spreken. Van uit een warm nest zoals bij Greta maar evengoed vanuit een ontwricht gezin als dat van Kyra, kan je instrument worden van Gods aanwezigheid en Liefde in deze wereld. De Vastenperiode is unieke gelegenheid om ons daar nog eens van te laten doordringen, ook voor ons als gemeenschap, nu er met een nieuw gebouw ook nieuwe uitdagingen en verantwoordelijkheden liggen. Of je nu een tienermeisje bent of een oude opa, laat u raken en help ons zien waar het op aankomt zodat we de wereld, klein of groot, tot een thuis kunnen maken waar het goed is om wonen.

 

Inleiding op de tafeldienst 

Er was geen internet zo’n 2000 jaar geleden en toch wist Jezus, die jonge man van toen, mensen te verbinden over grenzen van tijd en ruimte heen met een profetische boodschap, een visioen van een wereld waar het goed is om wonen. Hij roept op om brood en wijn te zijn voor elkaar en de meest kwetsbare mensen de beste plaats te geven. Men komt niet massaal op straat in demonstraties om de boodschap te beamen. Maar wereldwijd gaat men eenvoudigweg samen aan tafel om zijn leven en dood te gedenken. Daarbij is plaats en aandacht voor wie we liefhebben veraf en dichtbij, voor onze geliefde doden. We vormen gemeenschap die vreugde put uit Jezus’ leven zoals het geweest is en uit wat we steeds opnieuw als creatieve scheppende kracht zien opstaan. We zijn blij in deze stroom te mogen staan en die blijde boodschap hier telkens telkens opnieuw te kunnen laten klinken.