Hemelvaart 2022

Dominicus Gent

Vertraagd afscheid… (viering van Hemelvaart)

Donderdag 24 mei 2022
 

Vertraagd afscheid

We hebben het allemaal al wel op een of andere manier meegemaakt: het overlijden van een geliefde vriend of vriendin, een echtscheiding, een grote droom op vlak van carrière of hobby verliezen, geen bezoek ontvangen van kinderen of kleinkinderen. Dan maak je een periode van ontreddering door, van verdriet.
Het proces van verwerking verloopt in fasen: het niet zo dat je elke dag een beetje minder rouwt. Het is geen wiskunde: elke dag -1 verdriet, en +1 naar beter. Je hebt goede dagen, en slechte. En het verloopt ook voor elke mens anders.
Wat me opvalt als een groep mensen met het verlies van een gezamenlijke vriend, of met het verlies van geliefden door eenzelfde gebeurtenis  te maken krijgen, is dat die mensen elkaar regelmatig opzoeken. Zo is er jaren geleden bij ons een van de scouts door een treinongeval overleden. Elk jaar komen zijn vrienden, zijn ouders en broer nog samen om aan hem te denken. Ze zingen, halen herinneringen boven, houden een kampvuur, en vooral: ze doen het samen. Daar halen ze kracht uit en verbondenheid.
Of denk aan de herdenkingen van aanslagen, van het busongeval in Zwitserland… Ook daar is het samenzijn een bron van troost en verbondenheid voor de nabestaanden.
En soms kan die periode leiden tot iets nieuws: een initiatief uitwerken dat de overledene belangrijk vond (bv een schooltje, dispensarium, werkplaats… oprichten hier of in ontwikkelingslanden) of een stichting oprichten die geld verzamelt voor onderzoek…

De apostelen maakten ook iets dergelijks mee. Ze verloren een vriend, een leider, iemand die hen een nieuwe toekomst liet zien, een nieuwe bevrijdende manier van geloven.
Na zijn dood is er sprake van  “verrijzenis” , hij zou “ten hemel opgenomen zijn” en nu “bij God “ zijn. In de verhalen daarover is er een en al verwarring en onduidelijkheid.

Hemelvaart valt in het evangelie van Lucas op Pasen zelf, terwijl in de Handelingen dit pas na 40 dagen plaatsvindt. Die 40 dagen zijn een soort van tussentijd, waarin Jezus verschijnt, hen ontmoet en weer verdwijnt. Sterven, verrijzen, hemelvaart, Pinksteren: het lijkt wel alsof we een beeld krijgen van een vertraagd afscheid.
Waarom wordt dit gebeuren door Lucas uiteen getrokken in verschillende verhalen? En waarom de klemtoon op Hemelvaart, op het definitieve weggaan van Jezus?

Veertig dagen lang, zegt Lucas, is Jezus op een merkwaardige manier “anders “ aanwezig bij de leerlingen geweest in zijn verschijningen. Het gaat hier niet om een periode, maar om een transformatie. Jezus doet hen in die periode zien, hij onderwijst hen, lokt vragen uit; stelt op de proef, doet begrijpen, leert vrees overwinnen. Hij boort een aanwezigheid in hen aan, alsof ze nu uiteindelijk toch echt gaan zien, waardoor ze vertrouwen winnen en geloven. Op Hemelvaart komt aan deze vreemde aanwezigheid een einde: een definitief afscheid. Het kan niet anders dan dat hij dan voor altijd ten Hemel wordt opgenomen, zijn plaats bij God inneemt.

Ten hemelopneming is een gekend literair beeld. Elia viel de eer al te beurt, Mozes stierf en er is geen graf en zijn lichaam was nergens te vinden na zijn dood. Deze twee worden door dit beeld getekend als twee profeten die op zo’n een innige manier verbonden zijn met God dat zij ten hemel opgenomen worden: zij worden verhoogd tot bij God.
Jezus wordt net als deze twee verhoogd, opgenomen in die ruimte van God, in zijn naam en belofte ‘ik zal er zijn’. Om duidelijk te maken dat in deze mens echt iets van God aan het licht gekomen is, dat hij God belichaamde.

Zoals mensen in hun rouwverwerking verschillende fasen kunnen doorlopen, zo is dit Hemelvaartverhaal een halte in een proces van transformatie van de leerlingen. Die geleidelijk aan anders gaan leren zien.
 

 

Lezing: Handelingen 1, 3-11

Terwijl Hij met hen at, gaf Hij hun deze opdracht: ‘Ga niet weg uit Jeruzalem, maar blijf daar wachten op wat de Vader heeft beloofd, waarover jullie van Mij hebben gehoord. Johannes doopte met water, maar binnenkort worden jullie gedoopt met de heilige Geest.’  Zij die daar bijeen waren, vroegen Hem: ‘Heer, gaat U dan binnen afzienbare tijd het koningschap over Israël herstellen?’
Hij antwoordde: ‘Het is niet aan jullie om te weten wat de Vader in zijn macht heeft vastgesteld over de tijd en het ogenblik waarop deze gebeurtenissen zullen plaatsvinden.  Maar wanneer de heilige Geest over jullie komt, zullen jullie kracht ontvangen om mijn getuigen te zijn in Jeruzalem, in heel Judea en Samaria, tot aan de uiteinden van de aarde.’

Toen Hij dit gezegd had, werd Hij voor hun ogen omhoog geheven en opgenomen in een wolk, zodat ze Hem niet meer zagen. Terwijl Hij zo van hen wegging en zij nog steeds naar de hemel staarden, stonden er opeens twee mannen in witte gewaden bij hen.  Ze zeiden: ‘Galileeërs, wat staan jullie naar de hemel te kijken? Deze Jezus, die uit jullie midden in de hemel is opgenomen, zal op dezelfde wijze terugkomen als jullie Hem naar de hemel hebben zien gaan.’

 


Loslaten

Het Hemelvaartverhaal is een aspect van een groeiproces van de leerlingen dat als het ware in slow motion wordt uitgebeeld: beginnend voor de dood van Jezus, zijn kruisiging, over Pasen en de verrijzenisverhalen, Hemelvaart, resulterend in Pinksteren.
De leerlingen leren loslaten en anders ‘zien’.

1  Hemelvaart drukt het besef uit dat Jezus na zijn gruwelijke executie, niet verdwijnt in het niets, neen, hij wordt door God verhoogd, tot bij God verheven.  Ingrid sprak al over het bijbelse literaire beeld van de tenhemelopneming, dat hier gebruikt opnieuw wordt om uit te drukken dat in Jezus  iets ‘van God’ te zien is geweest.  De leerlingen ontdekken iets nieuws:  dat Jezus geen triomfantelijke koning is, geen succesvolle messias die een nieuw koningschap sticht, maar een weerloze gekruisigde. Jezus was overtuigd  dat liefde, genade en barmhartigheid het kwetsbare vlechtwerk vormen dat ons vrede brengt. Dat zien de leerlingen op een nieuwe manier: kwetsbaarheid spreekt van God.  Ook na zijn gruwelijke dood, blijft dat gewonde lichaam van Jezus toch getuigen van God en van Gods vrede.   De leerlingen moeten hun oude beeld van Jezus loslaten, zodat het nieuwe beeld kan begrepen worden.

2  Ten tweede ontdekken de leerlingen zichzelf op een nieuwe manier. Want wie zijn zij?  Zij die Jezus in de steek gelaten toen hij in doodsangst was, zij die bang waren, over hem gelogen hebben toen hij gevangen zat… Zijn zij de moeite waard om zijn volgelingen te zijn?  Na zijn executie blijven zij ontredderd achter, in vol besef van hun eigen tekortkomingen.  Geleidelijk aan dringt  Jezus’ liefde dringt  tot hen door.  De verschijningsverhalen zijn daar een uitdrukking van.  Zij ontdekken dat Jezus hén wil om zijn boodschap door te geven.   Zij beseffen dat zij vergeven worden, dat ze geliefd zijn, in hun beperkingen.   Aan hén wenst Jezus vrede toe, als ze met twee of drie in zijn naam samenzijn.    Aan hén doet hij ook  die fantastische belofte: dat er een helper zal komen, een geest, en dat zij macht zullen krijgen om zelf ook te vergeven en te bevrijden. Van toehoorders en niet-begrijpenden evolueren zij naar verkondigers.  Zij worden vergeven en zullen ook anderen kunnen vergeven. Zij zien zichzelf en Jezus op een nieuwe manier.

Dat ‘nieuwe zien’ gebeurt  door ogen die hebben geweend en die – zoals de ongelovige Thomas- de wonden en kwetsuren hebben gezien.  Dit vind ik ontroerend.    Rondom ons zien we zo vaak het omgekeerde:  dat wie ooit mishandeld werd of gepest, veel kans loopt om zelf ook te mishandelen en te pesten. Of, dat wie ooit gevlucht is, niet automatisch genereus is tegenover andere vluchtelingen.  Of mensen die ooit vergeven werden, anderen toch niet mild benaderen. Maar de ogen van deze leerlingen, de ogen van mensen die zelf geweend hebben, leren zichzelf en anderen op een nieuwe manier ‘zien’.
Ik las deze week op internet over Teun Toebes, een jonge zorgkundige uit Nederland die op z’n 21ste in een wooncentrum ging wonen, om er echt samen te leven met dementerende bejaarden.  En hoe hij,  vanuit hun gemeenschappelijke ervaring van de ontmenselijking van de zorg, nu zelf de vinger op de wonde durft leggen en nieuwe perspectieven opent voor betere zorgverlening. 

Ogen die zelf verdriet hebben gehad, leren ons zoveel nieuwe mogelijkheden zien om mensen nabij te zijn. Hemelvaart is ook het verhaal waarin de blikrichting van de leerlingen verandert. In hun verdriet, desillusie en ontreddering  zijn ze toch bijeen gebleven. Maar vanuit dit moedeloze samenzijn  worden zij samen weggelokt, door een stem.  Die stem heroriënteert hun blik en  zegt dat zij niet naar de hemel moeten blijven staren, maar naar de aarde onder de hemel.  Beneden moet je zien, onder de wolk, waar mensen naar genezing en vergeving en vrede hunkeren.  Daar is het te doen!  Hemelvaart betekent de ontdekking van deze nieuwe blikrichting, die als een opdracht voor hen zal evolueren.  Geleidelijk beseffen de leerlingen dat  Jezus’ Geest op  een nieuwe manier bij hen is  als 2 of 3 bijeen zijn in zijn geest en zij één lichaam vormen. Die nieuwe blikrichting veronderstelt : los kunnen laten. Niet naar de hemel blijven staren. Hemelvaart getuigt van de kracht van loslaten, van door verdriet en afscheid gaan en weer verder kunnen met hun leven. Het is nog niet de euforie van Pinksteren, het is nog veel en veel fragieler.  Het is nog maar een begin, maar het is al wel een begin. Hemelvaart spreekt over de geest van God die zich  toont én verdwijnt tegelijk, die werkelijk aanwezig en toch ook altijd afwezig is.   Hemelvaart getuigt van een langzame ontdekking van vormen van geduld in de confrontatie met deze afwezigheid van God. Deze vormen van geduld noemt de bijbel: geloof, hoop en liefde.  Daarom kunnen wij vandaag vieren en blij zijn over elke  stap in een traag veranderingsproces : van onbegrip, falen, verdriet en vertwijfeling naar loslaten,  en zo naar vertrouwen, zorg en liefde.  

 

Blijf niet staan bij het verleden

Blijf niet staan bij het verleden.
Klamp je niet krampachtig vast
aan de tijd die is vergleden,
aan het leed dat moest doorleden,
aan het kleed dat niet meer past.

Open je ogen, je oren, je deuren.
Zie er gaat iets nieuws gebeuren,
iets wat iedereen verrast.

Ja, ik ga iets nieuws beginnen,
iets wat diep in de aarde broeit.
Als een bron zal het ontspringen,
om mijn glorie uit te zingen,
in de dag die open bloeit.

Open je hart en je ogen, je oren.
Zie er wordt iets nieuws geboren:
zaad dat sterft en graan dat groeit.

Blijf niet staan bij wat in ’t donker
van de eeuwen is vergaan.
Steden die in puin verzonken,
hele werelden verdronken.
Hier en daar een steen bleef staan.

Open je deuren, je oren, je ogen.
Zie er is iets nieuws ontloken.
Richt je op en neem het aan.

T: Oda Swagemakers – M: Lieven Termont

unknown artist; The Ascension*; Glasgow Museums; http://www.artuk.org/artworks/the-ascension-293248

 

Aan tafel

Het proces van herinneren, van niet vergeten, van verderzetten van een droom die ooit begon bij Jezus van Nazareth, willen we hier elke week samen doen. Samen, verbonden met allen die deze viering meemaken, verbonden met hen die nog rouwen om een geliefde die men verloor. En met hen die we vandaag in ons midden missen door ziekte, werk, zorg voor geliefden. Wij brengen ook onze beminden in herinnering die ons door de dood definitief verlieten, door de kaarsjes aan te steken in de doopschaal.
We verbinden ons met allen, overal , die de droom van Jezus van Nazareth niet vergeten, en in woord en daad proberen zijn leven verder te zetten.  

Rond een tafel vinden mensen elkaar, worden verhalen verteld, herinneringen opgehaald. Wordt getroost, lief en leed gedeeld.  Aan deze tafel herinneren wij ons Jezus’ droom van het Rijk van God: een betere wereld voor alle mensen. Wij hernemen zijn eenvoudige gebaren: brood breken en wijn delen.   Wij doen dat hier telkens weer opnieuw, als aanmoediging, zodat we de richting blijven ontdekken waartoe de Geest van God ons roept.  In de hoop en het geloof dat de hemel voor allen kan opengaan. In de hoop dat ogen die geweend hebben, nieuwe kansen leren zien.

Deze tafel is niet anders. Hier herinneren we ons het verhaal, hoe lang geleden Jezus zijn droom, hoe te leven zodat er een beter wereld zou komen voor alle mensen, in verbondenheid met de Ene, gestalte gaf in twee dagelijkse gebaren: brood breken en wijn delen.
Wij doen dat hier telkens weer opnieuw, als aanmoediging, zodat we blijven de richting zien die hierdoor gegeven wordt aan ons leven. In de hoop en het geloof dat hierdoor de hemel voor allen kan opengaan.

De bijna voelbare, intieme nabijheid van het koninkrijk waarover Jezus sprak gaf hij gestalte in vele gebaren: als vrede in conflict, als herstel in gebrokenheid.  Iets van dat koninkrijk werd tastbaar in  bijzondere maaltijden, maaltijden zonder onderscheid van ras of stand, waar mensen werden opgetild werden tot gelijken. In de vreugde en de vrijheid van deze maaltijden kwam iets van God, aan het licht, alsof dat koninkrijk der hemelen al onder hen was begonnen.

Op de laatste dag voor zijn dood, nam Jezus brood, zegende het en deelde het uit.  Neem en eet, dit is mijn lichaam.  Hij nam de wijn, zegende die en sprak: dit is mijn bloed van een nieuwe verbinding tussen mensen en God. 

Waar twee of drie in mijn naam samenzijn, leeft de geest van God in jullie midden.

 

 

Blijf verbonden met de gemeenschap van Dominicus Gent:
via de nieuwsbrieven: https://www.dominicusgent.be/nieuwsbrief/
via Facebook ( https://www.facebook.com/Dominicus-Gent-324436994242688/)
Abonneer u nu op ons nieuw online platformhttp://Bijlichten.be 
Ga er in gesprek met de auteurs van de filmpjes!

Indien u meent dat voor een bepaald object het auteursrecht van de auteur of zijn/haar erfgenamen, of het recht op afbeelding geschonden werd, neem dan contact op met ons zodat de situatie kan worden rechtgezet.