Dominicus Gent
Viering van Hemelvaart
Donderdag 29 mei 2014

 

Van harte welkom in deze Hemelvaart-viering. We zingen het zo dadelijk uit in het lied “Vervul dit huis”, een uitnodiging en bemoediging om ons samenkomen op dit feest. Dat onze ervaring van hoopvol verwachten, van vervuld zijn, weergeeft wat Hemelvaart anno 2014 voor ons kan betekenen: een levengevende Vader, een kwetsbare mens Jezus, een Geest die waait en ons bezielt. Tussen verlies en terugvinden leven wij… Wij die alles onder controle willen hebben, ervaren dagdagelijks dat we moeten loslaten, elkaar ondersteunen en begeesteren.

In dit uur willen wij daarom met elkaar op weg gaan. De boodschap is duidelijk: blijf niet werkeloos staren, zorg er liever voor dat het er hier beneden een beetje op gaat lijken. De verstarring is doorbroken, een nieuwe tijd breekt aan. We staan er niet alleen voor, dat is duidelijk. De kracht die over ons komt, het teken in een wolk als beeld van Gods tegenwoordigheid in verborgenheid.

Ons rusteloze hart voelt hier in dit uur uw aanwezigheid.In die geest van gebed en lied een teken – wees hier aanwezig en bemoedig ons.

Met deze God kunnen en willen wij samen op weg…. In de verbondenheid met onze God en zijn mensen steken wij de Paaskaars aan.

 
Handelingen 1, 1-14

1 In mijn eerste boek, Theofilus, heb ik de daden en het onderricht van Jezus beschreven, 2 vanaf het begin tot aan de dag waarop hij in de hemel werd opgenomen, nadat hij de apostelen die hij door de heilige Geest had uitgekozen, had gezegd wat hun opdracht was. 3 Na zijn lijden en dood heeft hij hun herhaaldelijk bewezen dat hij leefde; gedurende veertig dagen is hij in hun midden verschenen en sprak hij met hen over het koninkrijk van God.
4 Toen hij eens bij hen was, droeg hij hun op: ‘Ga niet weg uit Jeruzalem, maar blijf daar wachten tot de belofte van de Vader, waarover jullie van mij hebben gehoord, in vervulling zal gaan. 5 Johannes doopte met water, maar binnenkort worden jullie gedoopt met de heilige Geest.’ 6 Zij die bijeengekomen waren, vroegen hem: ‘Heer, gaat u dan binnen afzienbare tijd het koningschap over Israël herstellen?’ 7 Hij antwoordde: ‘Het is niet jullie zaak om te weten wat de Vader in zijn macht heeft vastgesteld over de tijd en het ogenblik waarop deze gebeurtenissen zullen plaatsvinden. 8 Maar wanneer de heilige Geest over jullie komt, zullen jullie kracht ontvangen en van mij getuigen in Jeruzalem, in heel Judea en Samaria, tot aan de uiteinden van de aarde.’
9 Toen hij dit gezegd had, werd hij voor hun ogen omhooggeheven en opgenomen in een wolk, zodat ze hem niet meer zagen. 10 Terwijl hij zo van hen wegging en zij nog steeds naar de hemel staarden, stonden er opeens twee mannen in witte gewaden bij hen. 11 Ze zeiden: ‘Galileeërs, wat staan jullie naar de hemel te kijken? Jezus, die uit jullie midden in de hemel is opgenomen, zal op dezelfde wijze terugkomen als jullie hem naar de hemel hebben zien gaan.’
12 Daarop keerden de apostelen van de Olijfberg terug naar Jeruzalem. Deze berg ligt vlak bij de stad, op een sabbatsreis afstand. 13 Toen ze in de stad waren aangekomen, gingen ze naar het bovenvertrek waar ze verblijf hielden: Petrus en Johannes, Jakobus en Andreas, Filippus en Tomas, Bartolomeüs en Matteüs, Jakobus, de zoon van Alfeüs, en Simon de IJveraar en Judas, de zoon van Jakobus. 14 Vurig en eensgezind wijdden ze zich aan het gebed, samen met de vrouwen en met Maria, de moeder van Jezus, en met zijn broers.

 
Mekaar niet loslaten en wachten op de belofte…

We mogen niet onderschatten wat de periode na Pasen en voor Jezus’ definitieve verdwijnen voor zijn vrienden betekend heeft. Hoe intens en diep de boodschap van Pasen ook is, ze komt niet met tromgeroffel en alleen maar vreugdekreten. Daarom is het verlies te intens geweest. Pasen groeit uit een onzeker, aarzelend begin van vertrouwen. Leven sterker dan de dood is geen goocheltruc, maar een stap, en nog een stap, een toevertrouwen dat voorzichtig openbreekt, een geraakt worden dat nieuwe hoop aankan.

Dat is het verhaal van die periode na Pasen, van al die verschijningen van Jezus. Tot nu, zijn laatste, zijn Hemelvaart. Het is een verhaal van herhaald verliezen, want Jezus blijft niet, blijft integendeel weggaan. We kennen allemaal het woord trauma, maar alleen wie echt een trauma heeft meegemaakt, heeft weet van de angst die je dan overvalt, van de onmacht en verlorenheid. Jezus’ vrienden hadden hem niet alleen vermoord zien worden, maar ze waren ook nog eens zijn lichaam kwijt. Bernard sprak erover tijdens de Paaswake. Ik kan mij voorstellen wat een gevoel van angst dat opgeroepen moet hebben, als Jezus na elk verrijzenisverhaal weer eens verdween…

De vrienden van Jezus worden heen en weer geslingerd tussen oud zeer en nieuwe overgave aan vertrouwen. En dat is normaal, Pasen is geen hallelujah dat in één klap alle verdriet wegveegt. Pasen is de grootste vraag van ons allemaal: wat zal er gebeuren met dit leven, als we het zovele jaren gevuld hebben met liefde, nabijheid, goedheid die we deelden, kregen en gaven? Kan al dat goede dan zomaar verloren gaan in een dood die niets anders dan niets is? Antoinette mediteert daar straks nog even op door.

Ook het Hemelvaartverhaal geeft op die vragen geen antwoord. Maar in dit langzaam genezen van de vrienden van Jezus, en speciaal in dit afscheid, zijn er een aantal passages die ons troffen tijdens de voorbereiding.

Ten eerste dat we, te midden van crisis, van stress, van piekeren en onmacht, van zorgen die wegen, nood hebben aan een opening. Dat iemand op de juiste manier zegt: kom, probeer een beetje te rusten, morgen is er een andere dag. Dat iemand op de juiste manier zwijgt en luistert en ons dan eens vastpakt.
Want de grootste opening is dat je niet alleen bent. En het is precies dat dat Jezus beklemtoont: blijf bij elkaar, verlaat Jeruzalem niet, blijf bijeen. Het is alsof hij zegt: laat elkaar niet los… Hoewel nog niemand van Jezus’ vrienden de beloofde Geest heeft gekregen, is er toch die aanmaning: blijf bij elkaar. Daar begint alles mee. Zal voor Israël het koninkrijk worden hersteld? Dat weten we niet. Daarover gaat het niet, zegt Jezus. Het gaat over: laat elkaar niet los. Komt er een wereld van gerechtigheid? Dat weten we niet. Maar ondertussen zijn en blijven we elkaar nabij.

Maar er is een verschil tussen een antwoord of een oplossing, en uitzicht en hoop. Uitzicht en hoop dragen wij samen, geven de generaties aan elkaar door, overstijgen de aanwezigheid van ons concrete leven en ons concrete lichaam. En dat is het tweede dat ons trof in het verhaal van Hemelvaart: wacht, zegt Jezus, op de belofte van de Vader. Gij hebt die belofte van mij vernomen. Gij zult kracht krijgen, ik zal mijn Geest zenden. Het uitzicht en de hoop waarvoor ik geleefd heb, zegt Jezus, dié overstijgen mijn aanwezigheid bij jullie, dié gaan niet weg, die blijven. Die nabijheid zullen jullie blijven voelen.
En wat is die nabijheid anders dan de mens die op onze weg komt, en die ons aankijkt, en een vraag is, om liefde, om steun, om nabijheid. Zoals de liefde van de Vader in Jezus uitstroomde in de mens die hij ontmoette, en daar vaak genezend was, zo is die grote scheppende Liefde van een God die ons bemint, er ook maar om weer door te stromen naar wie die grote Kracht dan nodig heeft. Mijn lichaam, ons lichamelijk bestaan baadt in de liefde van een scheppende God, en geeft ook alles weer door. Laat ook alles weer los, zou Hemelvaart zeggen. Want zo is liefde…

 
‘Die van jullie is weggenomen is in de hemel opgenomen’

In de hemel opgenomen. Het is een geloofsverwoording waarbij we ons niet veel kunnen voorstellen. De plastische voorstelling van leerlingen die naar de lucht staan te turen helpt ons niet meer op weg. Met die hemel daarboven kunnen we niet veel aan.

Met de beleving van de leerlingen van Jezus komen we misschien wat dichterbij de binnenkant van het gebeuren dat taal zoekt.
We komen terecht bij de ervaring van een definitief afscheid, zoals Guido al beschreef. De leerlingen moeten Jezus loslaten. Zij moeten ook al hun verwachtingen loslaten. Zij verliezen zo ontzettend veel. Zij moeten hun diepe ontgoocheling onder ogen zien. En verder gaan, waar naartoe? Hun gids is onnavolgbaar verdwenen. Wie wijst hen nu de weg?

Middenin de leegte van dat loslaten groeit het besef: leven gaat door, ook dit leven gaat door. Meer zelfs: het komt goed.
Onvoltooid, gekraakt en afgebroken leven kan worden voltooid,
‘Die van jullie is weggenomen is in de hemel opgenomen’
is thuisgekomen bij de scheppende bron van leven.
is helemaal tot bij zijn bestemming gedragen,
Deze man die zijn hele leven afstemde op grond die hem dragen zou,
Deze man die zijn hele leven bewoog op de wondere energie die hem leven deed
Deze man die zich toevertrouwde aan de kracht die hem op weg stuurde om iedereen tot leven en liefde te wekken,
Deze man, Jezus kon zich precies daardoor openstellen voor bedreigd leven, voor gekwetste mensen.
Jezus die het kruis waaraan hij gedood zou worden zelf moest dragen
wordt nu tot leven gedragen.
Leven waarvoor we geen adequate woorden hebben.
Afwezig en toch heel dichtbij.
Het feest van Hemelvaart doet een poging om de tegenstellingen te overbruggen: aanwezig-afwezig; leven-dood, hemel-aarde,…

Hemel en aarde, als tegenstelling benoemd én misbruikt
als zoethouder, als doekje voor het bloeden, als valse troost, in dienst van de status quo van scheve verhoudingen,

De scheiding tussen hemel en aarde
is niet de juiste manier
om aan het geheel te denken
zegt de Poolse dichteres Szymborska
maar ondertussen schrijft ze wel een heel gedicht over de hemel

de hemel is alomtegenwoordig
zelfs in het onderhuidse duister.

De hemel omwindt me strak
En tilt me van onderen op

Ik ben een bewoonde bewoner
Een omhelsde omhelzing,
Een vraag in antwoord op een vraag

Dan toch een pleidooi om de hemel niet op te geven.
En het feest van Hemelvaart als feest van de verbindende tegenstelling.

Op de radio deze week hoorde ik een interview met kardinaal Cardijn. Het interview dateert van 1965. Bijna 50 jaar geleden. Cardijn spreekt er over Rerum Novarum in een eenvoudige taal, maar met een enthousiasme dat nu nog ontroert: hij roept de jonge arbeiders op om oog te hebben voor de geweldige ellende van de kinderen en jongeren in tal van landen overal ter wereld. Zijn oproep en misschien nog het meest zijn overtuiging dat we daar samen iets kunnen aan veranderen, hebben mij echt geraakt.
Toen dacht ik aan de titel van een boek dat we ooit lazen: De hemel aarden.
Ja, daarom lijkt het te gaan: de hemel aarden.

Ik besluit met een overweging van Chris Gelaude:

Wie anders zou de hemel dragen`
dan zij die van de aarde houden
in een zachtmoedige omarming
Zij die knielend groter worden.
De wakenden onder de sterren,
bewogen door een stem
hen ingeschapen als hun eigen adem.
Die niet kunnen, niet willen geloven
Dat van de liefde één korrel vergaat.
Zwaartekracht houdt hen niet gevangen.
Licht trekt hen op uit de grond.
Op een dag is het waar,
hemel en aarde
door niets of niemand te scheiden
en mensen als deze overal opgestaan

 

Inleiding tafelgebed

En laat ons nu de tafel dekken met brood en wijn en met al onze intenties. Wij denken in het bijzonder aan allen die er vandaag niet kunnen bijzijn, omwille van werk of ziekte. Die gestorven zijn, en een bijzondere plaats in ons hart hebben. En voor de intenties uit ons gedachtenisboek…. Daarom ook steken wij de kaarsjes aan als een teken van verbondenheid en de vele andenen.

Sinds Jezus’ Hemelvaart zijn er mensen geweest die van zijn woorden en voorbeeld willen leven. Zo ook wij, die hier bijeen zijn om dat brood te breken, en de beker met wijn te laten rondgaan. En we bedoelen daarmee dat ook wij zo als brood en wijn gegeten en gedronken mogen zijn voor anderen.. Het is een verwijzing naar het joodse Paasfeest waarop de bevrijding herinnerd wordt. Het is als voedsel voor het verhaal van die Jezus, opdat aan bevrijding en opstanding nooit een einde komt. Aan bevrijding is er alleen een begin, telkens opnieuw een nieuw begin.
Zo zoeken wij ons een weg naar waarheid en gerechtigheid….
Zingen we als tafellied: Kom over ons met uw geest…

Gebed

Meer dan ooit
niet aan ons lot
maar aan zijn Geest laat Hij ons over.
Geen afscheid…
Wat Hij zei
wat Hij deed
wie Hij was
zijn Geest herinnert ons er aan
op de meest innigste wijze
legt Hij het aan ons uit
zaait Hij het in ons hart.
Een afscheid dat nabijheid betekent.
Meer dan ooit zal Hij er voor ons zijn
Uw Zoon, de Levende.

(H. Bouma)