Dominicus Gent
Zondagsviering van 6 juni 2012
Sorelli Tutti
(Fratelli tutti 2)
Goedemorgen en welkom op deze tweede viering in de reeks over Fratelli Tutti, waar we onze blik richten op Sorelli Tutti.
We beginnen deze viering met het aansteken van de paaskaars, teken van de aanwezigheid van de Ene in ons midden.
In de encycliek beschrijft Paus Franciscus hoe de wereld er anders zou kunnen uitzien als we in alle mensen onze broeders en zusters zouden kunnen zien. En hij bekijkt hierbij verschillende aspecten. Het lijkt utopisch, maar deze droom van echte gelijkwaardigheid in verscheidenheid kan ook iets zijn dat ons hoop geeft, ons stappen doet zetten om dit te verwezenlijken.
We zingen dit uit in het lied
Tekenen van hoop
Als hier of daar een vrouw wordt opgericht
en zich, rechtop gekomen warmt in licht,
wordt weer een stukje schepping afgemaakt:
zij is tot haar bestemming aangeraakt.
Als ergens eens een man tot vrede komt
en zich niet langer in de strijd vermomt,
dan weer is het de levenskracht die wint:
hij durft het aan met zachtheid als een kind.
Als in de buurt twee mensen samengaan
en elk het aandurft niet alleen te staan,
dan wint de liefde weer van angst de strijd:
zo komen mensen tot barmhartigheid
Als wij hier samen delen onze kracht
en leren hoe de minste wordt geacht,
dan bouwen wij weer verder aan het Rijk
en mogen daarmee zijn aan God gelijk.
T: Gea Boessenkool M: Berre van Thielt
Sorelli Tutti
Vorige zondag belichtten we uit FT het zoeken naar waarheid, het belang en de rijkdom van verscheidenheid, het loslaten van vooroordelen en het eigen grote gelijk, en de openheid naar de ander als voorwaarden om tot een nieuwe, rechtvaardige wereld te komen.
Wij willen het vandaag over twee punten hebben. Eerst een paar bedenkingen in verband met die veelbesproken gelijkwaardigheid van mensen, dan over vergeten en vergeven, en wat een vrouw daar al over gezegd heeft.
Als voorbereiding op deze viering heb ik het hele document nog eens grondig nagelezen. Wat mij, opviel, is dat er heel veel passages in voorkomen over de gelijkheid van mensen, over de rijkdom en de creativiteit die voortspruit uit de openheid en de mix van de ontmoeting van andere meningen, gezindheden. Ik doe daar geen woord van af.
Maar als het echt op gelijkwaardigheid aan komt, op alle vlakken, dan heeft dat instituut Kerk daar zelf nog een lange weg in te gaan. Denk maar aan de recente uitspraken over homo’s. Ook vrouwen worden nog lang niet als gelijkwaardige partners gezien die in de kerk een belangrijke bijdrage zouden kunnen leveren.
Na het Vaticaans concilie zijn er, vooral plaatselijke, initiatieven genomen om vrouwen mee te laten nadenken over het beleid op parochies en bisschoppelijk vlak; maar daar blijft het bij. Je ziet bijna geen vrouwen die het woord nemen als vertegenwoordiger van de kerk of een belangrijke rol spelen in het beleid. Het glazen plafond hangt hier zeer laag bij de grond.
Toen in 1994 de paus door zijn encycliek “Ordinatio sacherdo talis” de vrouwen voor altijd van het priesterschap uitsloot kwam er reactie binnen het KUC. In naam van de ganse KUC-gemeenschap gingen voor de eerste keer 4 vrouwen voor, spraken de instellingswoorden uit en braken het brood en deelden de wijn
Toen revolutionair en voor velen nu nog, maar door hun actie lieten ze iets zien van een wereld waarin elke gelovige mens, gedragen door een gemeenschap, een waardige voorganger kan zijn.
Af en toe zijn er vrouwen (en mannen) te vinden, die los van dat soort verboden van de kerk hun eigen mening durven zeggen als ze vinden dat mensen door die kerkelijke uitspraken onrecht wordt aangedaan. Die de ander zien als gelijke, die het eigen groot gelijk opgeven en in dialoog de ander willen ontmoeten. Ik denk hierbij aan de Nationale coalitie van Amerikaanse nonnen. De organisatie staat bekend om haar verzet tegen de (mannelijke) hiërarchie van de katholieke kerk, waaronder paus Franciscus, evenals haar standpunten over abortus, homoseksualiteit en vrouwelijke geestelijken. Zij publiceerde al in 1972 een “Onafhankelijkheidsverklaring voor vrouwen”, een document dat een vijfjarenplan schetste om gendergelijkheid binnen en buiten de kerk te bereiken. Deze verklaring pleitte voor volledige gelijkheid voor vrouwen, hervorming van de economische en machtssystemen en een eenvoudig leven.
Veel toegewijde vrouwen doen gewoon elke dag wat ze nodig vinden: ze zetten zich in voor vluchtelingen, voor de minderbedeelden onder ons, ze studeren zodat ze een grondige eigen mening kunnen vormen. Vanuit de rijkdom van wie ze zijn zetten ze veranderingen in gang .
Maar het mag wel iets meer worden… Ze mogen zichtbaarder worden, niet voor de zichtbaarheid, wel voor wat ze te bieden hebben, voor de rijkdom en de mogelijkheden die ook zij hebben.
Zuster maak mij zichtbaar
Zuster, maak mij eind’lijk zichtbaar,
noem vandaag mijn oudste naam,
noem mij wijze noem mij vrouw,
laat de poorten opengaan.
Zuster, kom op uw verhaal,
leg uw leven in uw woord,
zoveel is verkeerd gegaan,
omdat men u niet hoorde.
Zuster, krom hebt gij gestaan,
richt u op en roep uw wet
laat mij uit uw mond verstaan
uw geloof heeft u gered
T Aleidis Dierick M Berre van Thielt
Lezing uit Lucas 17, 1-4
Tegen zijn leerlingen zei hij:”Het is onvermijdelijk dat er mensen ten val worden gebracht, alleen, wee diegene die daarvoor verantwoordelijk is! Het zou beter voor hem zijn als hij met een molensteen om zijn hals in zee werd geworpen dan dat hij ook maar een van deze geringen ten val zou brengen. Let dus goed op jezelf.
Indien je broeder zondigt, spreek hem dan ernstig toe; en als hij berouw heeft vergeef hem. En als hij zevenmaal op een dag tegen je zondigt en zevenmaal naar je terugkeert en zegt:” Ik heb berouw”, dan moet je hem vergeven.
Het is ieder van ons ten overvoede bekend. Vergeving en verzoening zijn sleutelbegrippen in de christelijke traditie. Nochtans horen we in de lezing vooral een waarschuwing. Niet alles kan zomaar vergeven worden! Er is sprake van een molensteen, en in mildere vorm : “Indien je broeder zondigt, spreek hem dan ernstig toe, en als hij berouw heeft, vergeef hem.” Vergeving is blijkbaar niet zomaar iets van niemendal. Er zijn in elk geval twee voorwaarden om van vergeving te kunnen gewagen. Wie in de fout is gegaan moet er zich laten op aanspreken, en hij/zij moet berouw betonen. Het gaat niet om een biechtstoel waar met een hocus pocus alle zonden werden vergeven. Toch was dat in het verleden vaak de plaats waar verzoening en vergeving werden beklonken. Alles wat niet helemaal “kosjer” was diende zo veel mogelijk stil gehouden te worden en vooral de voorname mensen mochten niet in het nauw worden gebracht. Het kwam niet zelden neer op het toedekken van onrecht of misbruik. Het in acht nemen van de zwijgplicht door het slachtoffer werd gemakkelijkheidshalve als een gebaar van verzoening geïnterpreteerd. De hiërarchische structuur van de kerk en de samenleving stond garant voor de onaantastbaarheid van de hoogstgeplaatste.
Gelukkig heeft FT deze denkstijl achter zich gelaten. In dit pauselijk schrijven wordt duidelijke taal gesproken zonder machthebbers naar de mond te praten of scheve schaatsers te excuseren. Dit is alvast een pluspunt. Tegelijk voel je zoveel scherper de kater om de ongelooflijke kloof tussen de theorie die hier wordt voorgesteld en de praktijk van de kerk. Dat geldt in het bijzonder voor de situatie van vrouwen. Het lijkt wel alsof de inspiratie uit het begin van de Jezusbeweging in rook is opgegaan. Plots zijn de kerkelijke leiders vergeten wat de evangelisten vertellen over de vrouwen die Jezus tijdens zijn leven vergezelden: een uiterst ongewoon fenomeen dat inging tegen alle gangbare normen van die dagen; zo zijn ze ook vergeten hoe Paulus vrouwen het gezag toevertrouwde over een aantal kerkgemeenschappen (zonder priester); en ook hoe de evangelist Johannes Maria van Magdala als eerste getuige van Jezus’ verrijzenis de opdracht krijgt het goede nieuws te gaan melden aan de apostelen.
Het heeft niet lang geduurd eer de Romeinse leefpatronen met hun patriarchale structuur de bovenhand kregen in de kerkgemeenschappen. Het is niet te geloven hoe de hele kerkgeschiedenis zich heeft aangepast aan de als vanzelfsprekend geachte mannelijke suprematie die de vrouwelijke aanwezigheid als tweederangs beschouwde en van alle verantwoordelijke functies heeft uitgesloten. Hoeveel leed is daardoor niet veroorzaakt. Hoeveel mensen gekrenkt in hun zelfrespect. Hoeveel menselijk talent onder de mannelijke knie doodgedrukt. Hier is het protest “Female lives matter” op zijn plaats.
“Vergeven betekent niet vergeten. Of beter uitgedrukt: ook al gaat het over feiten die op geen enkele manier ontkend, gerelativeerd of verdoezeld mogen worden, toch kunnen we vergeven.” Dit zegt FT. Hoé vergeving dan kan gebeuren wordt niet gezegd. Er worden wél nog enkele mooie bijvoeglijke naamwoorden gebruikt om te zeggen hoe mooi vergeving wel is. Maar wat Jezus zei tot zijn leerlingen: “indien je broeder zondigt, spreek hem dan ernstig toe” komt niet meer in beeld. Want dat zou toch betekenen dat we een open gesprek aangaan over de vraag hoe mannen en vrouwen zich voelen binnen de actuele kerkbeleving, en hoe ze terugblikken op hun kerkverleden. Daar hebben al die vrouwen en mannen toch recht op. Dan zeg je toch: let’s do it! Want, zo lees ik verder in FT: “Mensen die echt vergeven, vergeten niet. In plaats daarvan kiezen ze ervoor niet te zwichten voor de vernietigende kracht die (…) zoveel leed berokkend heeft”. Dergelijke uitspraken dagen uit. Want die vernietigende kracht geldt ook voor de kerk.
Op die kwestie gaat de encycliek niet in. Maar geen paniek! We vinden inspiratie bij iemand als Hanna Arendt die over deze materie heeft nagedacht. Zij is een Duits-Amerikaanse joodse filosofe en politiek denker uit de vorige eeuw (1906-1975) die uit Duitsland vluchtte voor het nationaalsocialisme en zich verdiepte in totalitaire politieke systemen. Vergeven is voor haar een zuivere vorm van handelen. “Handelen” heeft bij haar een specifieke betekenis : het is een gebeuren waarin mensen helemaal “echt” zijn wie ze zijn en wat ze voor elkaar kunnen betekenen. En over vergeven zegt ze dat het een zuivere manier van “handelen” is. Daarmee bedoelt ze: het is een zuivere manier van handelen omdat het nieuw begin sticht. Dat is wat mensen kunnen: een nieuw begin stichten. Dat is het wonderlijke in het leven: dat het mogelijk is een nieuw begin te stichten. In die zin is vergeving het tegengestelde van de wraak. Wraak is gedetermineerd door wat eraan voorafgaat. Wraak brengt niets nieuws, alleen hetzelfde als voorheen.
Vergeven betekent de band tussen daad en dader doorknippen. Wie vergeeft geeft de dader een nieuwe kans, en daarmee een toekomst, bevrijd van de begane misstap. Wie vergeeft zegt tot de ander: je bent meer dan die ene daad. Dat gaat in tegen de volkse gezegden die eerder het tegendeel beweren omdat ze de dader identificeren met zijn daad: eens een dief, altijd een dief.
Vergeven betekent dus niet dat ik van nu af aan een emotionele of affectieve band zou moeten hebben met de persoon die mij gekwetst heeft of tekort gedaan. Het volstaat de ander de kans te gunnen van een nieuw begin. Niet iedereen denkt er zo over. Maar ik vind het een haalbaar begin.
Vrede voor jou
Vrede voor jou, hierheen gekomen
zoekend met ons om mens te zijn.
Jij maar alleen, jij met je vrienden,
jij met je last, verborgen pijn:
vrede, genade, God om je heen
vergeving , nieuwe moped,
voor jou en iedereen.
Niemand komt hier, vrij van het kwade.
Niemand gaat hier straks weer vrijuit.
Niemand teveel, niemand te weinig,
niemand te groot, geen een te klein.
Dit wordt verbeeld in woord en gebaar,
tot ooit en overal,
wij leven van elkaar.
Jij die ons kent, jij die ons aanvoelt,
jij die de hele wereld draagt,
kom naar ons toe, leer ons te leven,
help ons te zien wat ieder vraagt:
tijd om te leven, kans om te zijn,
een plek om nu en ooit
gezien, aanvaard te zijn.
Inleiding tafelgebed
We gaan aan tafel.
We zingen hier dikwijls: De tafel waaraan ons wordt voor gedaan, hoe wij genezen van heersen en misverstaan. Heersen en misverstaan staan tegenover het zien van de ander als je broer of zus. We leren het met vallen en opstaan.
We hebben elkaar daarbij nodig: allen van deze gemeenschap, mensen die we nu moeten missen, en ook hen die ons zijn voorgegaan en ons dit soort leven hebben voorgedaan. Voor hen steken we de kaarsjes aan.
Dat deze verbondenheid verder reikt dan onze kleine kring, maar de hele wereld omvat waar mensen werken aan echte ontmoeting met anderen, laten we symbolisch zien door het aansteken van het verbondskaarsje.
Breken en delen, de gebaren van zolang geleden, die nog steeds actueel zijn, die nog steeds herhaald worden om ons op te roepen, om ons te steunen, om op Hem te gaan gelijken die ons dit spoor achterliet.
Wij zoeken U
wij zoeken U als wij samenkomen,
hopen dat Gij aanwezig zijn,
hopen dat het er eens zal van komen:
mensen in vrede vandaag en altijd.
Wij horen U in oude woorden,
Hopen dat wij Uw stem verstaan,
hopen dat zij gaan verwoorden
waarheid en leven, de bron van bestaan.
Wij breken brood en delen het samen,
hopen dat het wonder geschiedt,
hopen dat wij op hem gaan gelijken
die ons dit teken als spijs achterliet.
Wij vragen U om behoud en zegen,
hopen dat Gij ons bidden hoort,
hopen dat Gij ons adem zult geven:
geestkracht die mensen tot vrede bekoort.
T Henk Jongerius M Mark Joly
Slotlied
Hier wordt het land gezocht Kaft 10
Hier wordt het land gezocht waar wij gelijken zijn,
niemand apart en geen kleuren die minder zijn.
Hier wordt de tijd verhaast dat wij elkaar verstaan,
handen die wenken en ogen die opengaan.
Hier wordt de Stem gehoord die nog niet klinken mag;
mensen die hopen op ooit hun bevrijdingsdag.
Hier staat een tafel waaraan ons wordt voorgedaan,
Hoe wij genezen van heersen en misverstaan.
Hier is het woord van Hem die ons geschapen heeft:
‘Waar is je broeder, de mens die je nodig heeft?’
T: Jan van Opbergen M: Jaap Geraert
Foto Jo Van Hoorde
Blijf verbonden met de gemeenschap van Dominicus Gent:
via de nieuwsbrieven: https://www.dominicusgent.be/nieuwsbrief/
via Facebook ( https://www.facebook.com/Dominicus-Gent-324436994242688/)
Abonneer u nu op ons Youtube-kanaal ( https://www.youtube.com/channel/UCBCXMCRb0cNw8Dd3tMc9elQ)
Indien u meent dat voor een bepaald object het auteursrecht van de auteur of zijn/haar erfgenamen, of het recht op afbeelding geschonden werd, neem dan contact op met ons zodat de situatie kan worden rechtgezet.