Dominicus Gent
Viering van zondag 15 september 2019
Over onmacht en machteloosheid…
Welkom aan ieder van jullie.
Dit is de derde viering over onmacht en machteloosheid.
Laten we de kaars ontsteken.
Stellen wij ons samen onder het licht van God.
Dat dit licht moge schijnen op ons allen
en uitzicht mag bieden aan wie geen perspectief meer ziet.
Dat dit licht mag schijnen op onze eigen onmacht.
Dat wij elkaar vinden en bemoedigen.
Inleiding
Mensen die ‘aan de rand van de samenleving’ zitten, de sociaal overbodigen: ze zijn van alle tijden. Mensen wier leven kapot is, die de moed hebben opgegeven, die zich onaangepast gedragen. Kunnen wij ons afstemmen op deze mensen? Kon Jezus dat? Hoe houden wij dit vol, hoe gaan wij om met onze onmacht? Het evangelieverhaal gaat hierover.
Het verhaal dat we vandaag beluisteren speelt zich af op het joodse Wekenfeest. Dit feest herdenkt de lange tocht waarin het volk, na 38 jaar door de woestijn, het geschenk van God, de Thora, ontving. Jezus en zijn groep trekken op naar de tempel in Jeruzalem om dit feest te vieren.
Maar eerst buigt de weg van Jezus af, naar de poel van Betesda. Dat is een plaats met een groot bad, dicht bij de tempel, met 5 zuilengangen waar blinden en lammen hopen op genezing.
Het water van dit zwembad was verbonden met een bron en op onvoorspelbare tijdstippen steeg dit water plotseling en kwam het in beweging. Alleen dan kan er één wonder gebeuren: wie het eerste in het bad kan komen, die is genezen!
Maar wie blind is, ziet het water niet in beroering komen, wie lam is geraakt er niet als eerste in…. Kortom, voor sommige zieken is de situatie eigenlijk uitzichtloos… En dan zoemt het verhaal in op één man die daar ligt te wachten, al 38 jaar. We luisteren.
Lezing Johannes 5, 1-17
Daarna ging Jezus, omdat er een feest van de Joden was, op naar Jeruzalem. 2 Nu is er in Jeruzalem bij de Schaapspoort een badinrichting, in het Hebreeuws Betesda geheten, met vijf zuilengangen. 3 In die gangen lag altijd een groot aantal gebrekkigen: blinden, lammen en mensen met verschrompelde ledematen (te wachten op het in beweging komen van het water: 4 van tijd tot tijd daalde namelijk een engel in het bad neer en bracht het water in beroering. Wie dan het eerst na de beweging van het water er inging, werd genezen, wat voor kwaal hij ook had). 5 Nu was daar een man die al achtendertig jaar lang gebrekkig was. 6 Jezus zag hem liggen en omdat Hij wist dat hij reeds lang zo lag, zei Hij tot hem: “Wil je gezond worden?” 7 De zieke gaf Hem ten antwoord: “Heer, ik heb niemand om mij, wanneer het water bewogen wordt, in het bad te brengen en terwijl ik ga, daalt een ander vóór mij er in af.” 8 Daarop zei Jezus hem: “Sta op, neem je bed op en loop.” 9 Op slag werd de man gezond. Hij nam zijn bed op en liep. Die dag was het echter sabbat 10 en daarom zeiden de Joden tot de genezene: “Het is sabbat, je mag je bed niet dragen.” 11 Hierop antwoordde hij hun: “Die mij gezond heeft gemaakt, Die heeft gezegd: Neem je bed op en loop!” 12 Daarom vroegen zij hem: “Wie is die man die je zei: Neem je bed op en loop?” 13 De genezene wist niet wie het was, want Jezus had zich ongemerkt teruggetrokken, omdat er veel volk ter plaatse was. 14 Later trof Jezus hem in de tempel en sprak tot hem: “Zie, je bent nu genezen! Zondig niet meer, opdat je niets ergers overkomt.” 15 De man ging heen en vertelde aan de Joden, dat het Jezus was die hem genezen had. 16 Omdat Jezus dergelijke dingen op sabbat deed, begonnen de Joden Hem te vervolgen. 17 Jezus verdedigde zich echter met de woorden: “Mijn Vader is tot op de dag van vandaag voortdurend aan het werk, en ook Ik houd niet op met werken.”
Doormodderen…
Jezus wordt geschetst als iemand die zich durft te wenden naar die hopeloze mens. 38 jaar geldt in bijbelse verhalen als de tijdsduur die de weerstand van iemand volledig kan breken. Juist deze mensen zoekt Jezus op, hij benadert hen met een open blik. Zo vrij van vooroordelen, zo moedig. Ik vind dat heel ontroerend.
Vervolgens zegt Jezus niet: ‘Hier is een matras zodat je comfortabeler ligt.’ of ‘Ik zal je in het water brengen.’ Neen, hij vraagt :‘Wil je gezond worden?’. Dan volgt er geen ‘Ja’ als antwoord, maar gezaag en geklaag: ’Het zijn de anderen die mij niet helpen, het zijn de anderen die mij voorbijsteken…’ Zulke mensen werken op de zenuwen. Maar die irritante reactie brengt Jezus niet van slag. Met zijn vraag roept Jezus een verlangen op naar een gezond leven, een nieuw perspectief. Hoe Jezus daarin lukte, daar vernemen we heel weinig over. Reikt hij hem de hand? In ieder geval klinkt het kordaat: “Sta op, neem je bed op, en ga! “
Het doet denken aan iemand, die aan een alcoholverslaafd familielid vroeg: “Wil jij leven en nuchter zijn?’ En als het antwoord uitblijft, vervolgt: “ Kom dan bij ons om af te kicken. “ Zo spreken mensen, zo zoeken ze met elkaar een weg : kordaat, verstandig, liefdevol.
Maar niet iedereen verheugt zich als iemand geneest en opstaat. Er klinkt in dit evangelieverhaal tegenwerking vanuit het sociaal en godsdienstig systeem: “Hola, het is sabbat, gij moogt uw matras niet dragen.”
Sedert ik vrijwilliger ben in Thope ( https://www.thopevzw.be/) is zo’n reactie heel herkenbaar geworden. Heeft Luc van Thope eindelijk een fatsoenlijk huurhuis gevonden voor een groot vluchtelingengezin, hebben we met zeven vrijwilligers alles geschilderd, dan roept de controleur : ‘Hola, de keuken is geen 220cm hoog, dit pand is ongeschikt voor zeven personen!‘
Een ander voorbeeld , gelezen in De Standaard. Een vluchtelingenmeisje haalt goede resultaten in het secundair onderwijs, maar in het vijfde jaar volgt een onvoldoende . Ze pleit ervoor om de hele vakantie te mogen studeren om alsnog een tweede kans te krijgen. ‘Hola,’ roept haar school, ‘gij moogt geen herexamen doen, dat is alleen toegelaten in noodsituaties. De De tegenwerking komt niet alleen vanuit de systemen, er is ook een mechanisme van tegenwind in de genezene zelf.
In tegenstelling tot andere vreugdevolle genezingsverhalen, waar genezenen tot geloof komen, ja, zelfs volgeling worden, is dit eigenlijk een verhaal in mineur. Jezus zal toch ook wel ontgoocheld geweest zijn, als hij de genezene opnieuw ontmoet in de tempel. “Gij zijt nu genezen, zondig niet meer, zodat het niet erger wordt? Heeft de lamme de beklemmende situatie van zijn ziekte misschien ingeruild voor de beklemming van de strikte wet in de tempel? Wat is dat toch voor een mechanisme dat deze man verhindert om volop en vrij te leven?
Bij nader inzien, reageert die genezene ontgoochelend: hij vraagt niet eens Jezus ‘ naam, hij bedankt hem niet, hij verklikt hem dan ook nog bij de farizeeën.
Toch gaat Jezus om met zulke ontgoochelingen en tegenstand. Hij kan wel wat hebben. Deze situatie weerhoudt hem niet om deze mensen aan de rand van de samenleving te blijven opzoeken. Hij houdt niet op met dit werken. Blijkbaar houdt hij het vol, ook als mensen geboden kansen maar half of niet kunnen aannemen, ook als er een terugval is, ook als er mechanismen in mensen die volop leven verhinderen.
Wat is het geheim van Jezus om dit vol te houden?
Andries Baart, die jarenlang onderzoek deed naar hoe mensen dit volhouden in hun omgang met hopelozen noemt dit ‘doormodderen’. Niet zomaar wat aanmodderen, maar verstandig en liefdevol doormodderen, terwijl je zelf ook niet weet hoe het uitdraait. Zelf stabiel blijven, geen compassiesyndroom ontwikkelen. Ook: doen wat kan gedaan worden, maar ook loslaten en niet doen wat de andere niet helpt. Jezus was zo iemand die liefdevol en verstandig ‘doormodderde’ met hopeloze mensen. Het evangelie tekent hem daarin herkenbaar: soms lukt het, soms lukt het niet. Die éne mens staat op, en samen met hem nog anderen, maar er zijn er ook velen die blijven liggen.
En toch schemert in deze Jezus iets van God door, stelt Johannes. “Zoals God scheppend en bevrijdend werkt, zo blijf ik verder werken,” laat hij Jezus zeggen. Zoals JHWH het weeklagen hoorde en doormodderde met zijn volk in de woestijn, zo liefdevol en verstandig gaat Jezus door. Jezus volbrengt de Thora, en dat is alle reden voor een feest.
Is dit ook een zinvolle opdracht voor ons: bij mensen willen zijn en samen hun veerkracht verhogen zodat zij kunnen opstaan?
Jezus had een groep van 72 mannen en vrouwen rond zich. Tot onze vreugde zei hij: “Gij zult nog grotere wonderen doen dan ik. “ Gelukkig hebben we elkaar. Om onze machteloosheid te delen, om onze de vreugde uit te zingen , om elkaar te bemoedigen..
LIED
Dan nog, dan nog,
klamp ik mij vast aan jou,
of je wil of niet,
op ongenade of genade
ik zal red mij, red mij roepen,
of zoiets als heb mij lief…