Dominicus Gent

Zondag 26 juli 2020

Ter overweging: DEZE AARDE…

 

Dat ik aarde zal bewonen,
niet op vleugels als een arend,
niet in schemer als een nachtuil,
niet kortstondig als een bloem,

niet op vinnen onder water,
niet gejaagd en niet de jager,
niet op hoeven, niet op klauwen,
maar op voeten, twee

om de verte te belopen,
om de horizon te halen,
en met handen die wat kunnen,
kappen, ruimen, zaaien, oogsten,

met een neus vol levensadem,
met een buik vol van begeren,
met een hoofd niet in de wolken,
wel geheven naar de zon

om te overzien die aarde,
haar te hoeden als een kudde,
haar te dienen als een akker,
en te noemen bij haar naam.

Dat ik ben niet meer of minder,
dan een mens, een kind van mensen,
een van velen, een met allen,
groot en nietig, weerloos vrij,

om te zijn elkaar tot zegen,
om te gaan een weg van dagen,
liefdes weg, die ooit zal leiden,
naar een menselijk bestaan.

(H. Oosterhuis)

 

Ruim dertig jaar geleden trokken christenen wereldwijd het conciliair proces op gang. Het thema was: Vrede, Gerechtigheid en Heelheid van de schepping. Christenen over de hele wereld werden opgeroepen en aangemoedigd om de zorg voor de aarde ter harte te nemen. Om verantwoordelijkheid op te nemen voor mens én milieu opdat goed leven voor allen mogelijk zou zijn.

De oproep van dertig jaar geleden is nog steeds brandend actueel. De huidige gezondheidscrisis legt problemen bloot die verder reiken dan de coronabacterie. Ecologie, duurzaamheid, zorg voor de schepping en voor de toekomst van deze aarde is niet los te denken van de strijd voor gerechtigheid en vrede. In deze coronatijd is het meer dan ooit duidelijk dat sociale strijd hand in hand moet gaan met ecologische inzet.

In 1986 – toen al – schreef Huub Oosterhuis Het lied van de aarde. Een leerdicht over God. En over goed en kwaad. Over de aarde die tot ondergang gedoemd lijkt. Over mensen die geschapen zijn om de aarde te behoeden. Ook dit leerdicht blijft tot op vandaag actueel. Zeker omwille van de roep om zorg te dragen voor de aarde maar vooral omwille van ‘God met ons’. God – gezongen door een sopraan, een vrouw – die begaan is met mensen, die het goede wil voor alle mensen. Goed leven ons aangezegd. Dat mogen we hopen.

Het lied van de aarde is hier gedeeltelijk te beluisteren: https://www.muziekweb.nl/Link/U00000679396/CLASSICAL/Het-lied-van-de-aarde

 

Eén lied uit Het lied van de aarde  is

AARDE, DEZE

Aarde. Deze. Enig denkbare.
Rond en blauw in de ruimte.
Met zon, maan en sterren, seizoenen, rivieren,
rivieren die stromen naar zee.

En niets valt omhoog en alles omlaag.
En niets is nog af en alles nog nergens.
En overal mensen die weten van niets
en maken van alles –
en alles bederven, seizoenen, rivieren.
En achteloos doden.
En sterven en doden en sterven.

Aarde. Deze. Enig denkbare.
Rond en blauw in de ruimte.
Met zon, maan en sterren, seizoenen, rivieren,
rivieren die stromen naar zee.

En niets valt omhoog en alles omlaag.
En niets is nog af en alles nog nergens.
Maar hier en daar mensen en steeds meer en overal
mensen die doen wat vandaag nog gedaan moet.
Die langzaam maar zeker, bezeten van liefde,
de aarde opdelven
uit de onderste afgrond.

Aarde. Deze. Enig denkbare.
Rond en blauw in de ruimte.
Met zon, maan en sterren, seizoenen, rivieren,
rivieren die stromen naar zee.

Tekst: Huub Oosterhuis; muziek: Tom Löwenthal

 

Op de website van tweeofdriebijeen.nl wordt dit lied onder de loep genomen door Gerard Swüste:

“Aarde, deze is genomen uit het gezongen ‘leerdicht’ Het lied van de aarde uit 1986. In een toelichting bij de tekst staat: ‘Het lied van de aarde, een leerdicht, gaat over God. En over goed en kwaad, Over de aarde die tot ondergang gedoemd lijkt. Over mensen die geschapen zijn om de aarde te behoeden.’
Dit leerdicht wordt gezongen door mannen, vrouwen, door profeten, door een realist en door de stem van God. Bij de aanwijzingen staat dat de stem van God gezongen wordt door een sopraan.
Een leerdicht is het dus. Je mag wel zeggen: een preek op muziek. Het is een preek die ruimte biedt aan stem en tegenstem en waar de stem van God klinkt als die van een betrokkene. Niet een almachtige God, maar een God die meeleeft met mensen, die liefde is en het goede wil voor alle mensen. Het is een ontroerende God.

In het lied Aarde, deze zijn twee fragmenten uit het leerdicht samengevoegd. Het eerste couplet wordt samen met het refrein tamelijk aan het begin van het leerdicht gezongen. Het tweede couplet bijna aan het slot. Je zou dus kunnen zeggen dat, inhoudelijk gesproken, dit lied het hele leerdicht omspant.

Het refrein is bijna een foto. Onze aarde. Er is geen andere denkbaar dan deze. Deze tastbare waarop wij leven, rondlopen. Vanuit de ruimte, zo zeggen zij die het weten kunnen, is de aarde blauw. En op aarde zien we zon, maan en sterren. En er zijn rivieren die stromen naar zee. Ik moet dan even denken aan Prediker 1:7: alle rivieren stromen naar zee en toch wordt de zee niet vol. Het is een proces dat eindeloos doorgaat en dat zich blijft herhalen. Er verandert op aarde van alles, maar dit verandert niet.
In vier regels wordt de schepping bezongen. In de tekst zit al iets van een leerdicht: beseffen we wel hoe ‘enig’ deze aarde is, hoe bijzonder. Een aarde om van te houden. En die rivieren die naar zee stromen. In de muziek wordt het woord ‘zee’ drieëneenhalve maat lang aangehouden. Alsof er ook gezegd wordt: deze aarde heeft een zee van mogelijkheden.

Over die mogelijkheden gaan de beide coupletten. Ze beginnen allebei met ‘niets valt omhoog en alles omlaag’. De aarde heeft, letterlijk en figuurlijk, een grote aantrekkingskracht. en ‘niets is nog af en alles nog nergens’. De aarde is prachtig, maar er is werk aan de winkel voor de mens. Er is van alles te doen.
Na deze twee regels heeft het eerste couplet het over de negatieve invloed van de mens op de aarde. ‘Overal mensen die weten van niets en maken van alles’. Als we het over de geschiedenis van de mensheid hebben, dan is er vaak sprake van een zekere trots. Wat is er allemaal niet uitgevonden? Het wiel, het vuur tot en met de computer en de chip en de hele imposante geschiedenis daartussen. Dit lied zegt: inderdaad, mensen maken van alles. Maar daaraan voorafgaand: ze weten van niets. Ze overzien niet de consequenties van wat ze doen. Ze bederven alles. Alles wat in het refrein zo vanzelfsprekend aanwezig is, de seizoenen, de rivieren, de mensen bederven het. En de geschiedenis van de mensheid is er ook een van doden. Van oorlog, van nietsontziend egoïsme. Het maar al te waar. In den beginne schiep God hemel en aarde, maar ook in den beginne was het Kaïn die zijn broer Abel doodde. ‘Sterven en doden en sterven’. Misschien wel niet alleen de mensen, maar ook de natuur, de bossen, de gletsjers. Mensen maken van alles, maar ze maken ook van alles kapot.

Het tweede couplet gaat over dezelfde wereld, waar dus ook niets omhoog valt en waar ook nog niets af is. Dezelfde wereld. Maar toch een andere kant. Nu niet mensen die van niets weten en van alles maken, maar mensen die doen wat vandaag nog gedaan moet. Dat ‘vandaag nog’ wijst erop dat het haast heeft, het is vijf voor twaalf. De drijfveer van deze mensen is de liefde. Dat is precies de liefde waarmee in Het lied van de aarde God de aarde heeft geschapen en waarmee hij voortdurend in het oog houdt hoe het met die schepping en zijn mensen gaat. Ook in dit tweede couplet geldt: ‘alles is nog nergens’, maar er gebeurt iets ‘langzaam maar zeker’. Zij delven de aarde op uit de onderste afgrond. Het woord ‘afgrond’ doet nog denken aan het eerste couplet, want daar is de aarde inderdaad in de afgrond beland. En het ‘opdelven’ doet denken aan een schat. Delven, dat is niet zomaar spitten of graven, dat is iets kostbaars naar boven halen, de aarde weer terugzetten op aarde.

Intussen krijgt het refrein van dit lied langzaam maar zeker een andere klank. In het begin is het allemaal wel duidelijk: deze aarde, ja, we zouden zo gauw geen andere weten, inderdaad de enig denkbare. Maar na het eerste couplet kleurt dat ‘enig denkbare’ naar: je kunt bijna niet anders denken dan dat die aarde ten onder gaat aan het egoïsme en winstbejag van de mensen. En na het derde couplet is het ‘enig denkbare’: mensen, steeds meer en overal die doen wat vandaag nog gedaan moet; die zijn bezeten van liefde en die de aarde redden. Dat is voor hen het enig denkbare.

Dit lied is niet zonder meer een leerdicht in de strikte zin van het woord. Het zijn feiten, botte feiten, zowel het refrein, als ook het eerste en het tweede couplet. De woorden gaan over de werkelijkheid. Maar die blijkt niet eenduidig. Deze aarde is de enig denkbare. Je kunt van alles doen en alles bederven, je kunt ook met liefde doen wat vandaag nog gedaan moet. De keuze is aan jou. En als je vindt dat het tweede couplet ook over jou gaat: wanhoop niet. Je bent niet alleen. Er zijn hier en daar mensen en het zijn er steeds meer en overal.
In het leerdicht Het lied van de aarde wordt het eerste couplet gezongen door een koor van vrouwen. Het is ook een vrouw die, daaraan voorafgaand, gezongen heeft: ‘De mensen gingen op aarde de weg van bederf en geweld’. Hier klinkt de stem van Vrouwe Wijsheid (Spreuken 1:20). Het tweede couplet wordt in het leerdicht gezongen door een ‘groot koor van vrouwen en mannen’. Want we zijn met velen, lijkt dat te suggereren. Dit is dus een lied om met een hele gemeente te zingen. Om te voelen dat die mensen misschien wel daar zijn, maar in elk geval ook hier. Dat we er samen aan willen werken. Dat is het visioen van de Schrift: nieuwe hemel, nieuwe aarde. Voorlopig lijken we onze handen vol te hebben aan een nieuwe aarde.”

https://www.tweeofdriebijeen.nl/aarde-deze/

Ubuntu, wij zijn de Aarde

De Nelson Mandela-dag – in het Engels: Mandela Day – vindt plaats op 18 juli om wereldwijd mensen op te roepen zich in te spannen voor de wereldvrede door 67 minuten van zijn of haar tijd belangeloos hulp te verlenen aan anderen. Het idee is oorspronkelijk van de organisatie “46664”, die op 18 juli 2002 tijdens haar oprichting de mensen vroeg een donatie te doen. Geen geld, maar iets van hun tijd. De dag waarop Mandela 92 jaar werd, kon er worden teruggekeken op een leven waarin hij 67 jaar heeft ingezet voor mensenrechten en gelijkheid voor iedereen. Zowel als advocaat als in de tijd dat hij als politiek gevangene 27 jaar vastzat. Op voordracht van de Zuid-Afrikaanse ambassadeur Baso Sangqu is deze dag in 2010 door de Verenigde Naties officieel uitgeroepen. In Zuid-Afrika is het een feestdag.

Op 18 juli 2020, de Mandela-dag werd het boek ‘Ubuntu, wij zijn de Aarde’ gepresenteerd. In dit boek beschrijven 67 auteurs een parel in hun (werk)leven, iemand in wie zij ‘een kleine Mandela’ zien. Dit is iemand die, die door de bril van de essayist, een duurzame bijdrage levert aan de aarde. Het boek is geschreven door 67 mensen omdat Nelson Mandela 67 jaar van zijn leven wijdde aan de mensenrechten in de wereld.

Op de achterflap van het boek staat te lezen:

Ubuntu, I am because you are.
We are because the planet is. – Aartsbisschop Emeritus Desmond Tutu

We hebben onszelf in het centrum van het leven gezet.
Dat kan geen toekomst hebben.
We kunnen immers niet leven zonder de bomen en de overige plantenwereld voor de nodige zuurstof, de mineralen in het gesteente, de dieren in hun vele vormen en gedaanten.
Het is tijd dat we weer nadenken over de relatie tussen mens en natuur.
Het is tijd voor een nodige her-evaluatie; voor een her-positionering van onszelf op en met deze Aarde. – Irene van Lippe-Biesterfeld.

 

SBN13:9789082485271 Uitgever: Harlekijn Holland BV

 

TOT SLOT

Ik geloof aan de almacht van Water,

De overwinning van de Zon,

De wederopstanding van de Planeet,

En een leven van Eeuwige Zorgzaamheid.

Antjie Krog – Broze aarde. Vertaald uit het Afrikaans (O Brose Aarde. ‘n Misorde vir die Nuwe Verbond) door Robert Dorsman en Jan van der Haar. ISBN 978-90-5759-264-5, 47 pagina’s, € 20. Amsterdam: Uitgeverij Podium 2020.

 

*

foto’s Guido Vanhercke: Tuinman (Emile Claus – La Boverie, Luik) & Vlaamse Ardennen

 

Blijf verbonden met de gemeenschap van Dominicus Gent:
via de nieuwsbrieven: https://www.dominicusgent.be/nieuwsbrief/
via Facebook ( https://www.facebook.com/Dominicus-Gent-324436994242688/)
Abonneer u nu op ons Youtube-kanaal ( https://www.youtube.com/channel/UCBCXMCRb0cNw8Dd3tMc9elQ)

 

Indien u meent dat voor een bepaald object het auteursrecht van de auteur of zijn/haar erfgenamen, of het recht op afbeelding geschonden werd, neem dan contact op met ons zodat de situatie kan worden rechtgezet.