Dominicus Gent

Viering van zondag 10 november 2024

HET KWADE (2)

 

Kleine stappen tegen het grote kwade…

Wat we in deze reeks over de macht van het kwaad met ‘kwaad’ bedoelen is alles wat mensen belet om een menswaardig bestaan op te bouwen en dat wat schade aanricht aan de aarde.
Wij focussen ons vandaag op het grotere geheel waarin wij leven.

Dat het niet goed gaat in onze wereld is een open deur intrappen. We worden langs alle kanten geïnformeerd en geconfronteerd met dingen die mislopen. Het is een delicate en complexe materie om daar wat zicht op te krijgen en te kijken hoe we dingen kunnen veranderen ten goede. Je informeren is de eerste stap om zicht te krijgen op wat er gaande is.
En net door al die informatie wordt het vaak teveel. Je wordt overdonderd en je voelt je onmachtig om aan systemen iets te veranderen. Want hoe ga je als enkeling bv. iets fundamenteels kunnen veranderen aan een economisch systeem waarin vooruitgangsgeloof, de sterkste wint, winst maken ten alle prijze, de doodnormale manier van denken en werken is? Waar mensen verstrekkende beslissingen nemen (denk maar aan oorlogen uitvechten, exploiteren en vernietigen van gronden voor commerciële doeleinden) die stapsgewijs worden uitgevoerd door mensen die richtlijnen/bevelen opvolgen. Zonder na te denken over de consequenties, omdat ze zo werkzekerheid hebben, carrière kunnen maken, enz.
Hanna Arend was verrast toen ze op het proces van Eichmann (die verantwoordelijk was voor de deportatie van duizenden Joden in WOII) een klein mannetje zag staan, en niet een monster… Een kleine man die, zonder nadenken, meedraaide in het bureaucratisch systeem.

Vandaag, in onze maatschappij kan je je niet onttrekken aan de gangbare systemen. Op één of andere manier zijn we, willens nillens, betrokken bij allerlei systemen. En wat kan je dan doen?

Ik denk dat ik jarenlang een grote denkfout gemaakt heb. Ik voelde me verantwoordelijk om van de wereld een betere plaats te maken. Ik was ervan overtuigd dat ik een grote bijdrage kon leveren. Mezelf grondig informeren, evenwichtige keuzes maken en consequent toepassen in mijn leven. Dit zou voor radicale veranderingen zorgen. Maar natuurlijk faal je in dat grote project: je kan niet altijd aan alle jezelf opgelegde criteria voldoen (vb. het prijskaartje van ecologische producten is voor veel portemonnees niet haalbaar). Ons systeem en de gangbare manier van denken kan je niet zomaar veranderen. Het vraagt tijd om ten gronde te veranderen.

Wat ik wel kan is kleine stappen zetten, haalbare stappen om dingen in mijn eigen leven te veranderen. Dat houdt ook in dat ik invloed kan hebben op een grotere schaal. Al was het maar om te laten horen en voelen dat ik niet akkoord ga. Jaren geleden gingen we betogen tegen de plaatsing van kernbommen in ons land. Natuurlijk wisten we dat dat weinig effect zou hebben op de politieke beslissing (en waarschijnlijk stonden die kernbommen er al). Onze pleegdochter vroeg zich af waarom we nog de moeite deden om te gaan betogen. Ik antwoordde haar dat dit het enige was dat wij als gewone burgers konden doen: laten horen en zien dat we niet akkoord gingen met de toestand. Dat we dit niet konden laten gebeuren zonder onze stemmen te laten horen.

De hoop op verandering, op ommekeer zit niet alleen in een onwankelbaar optimisme. Als ik zie hoe zoveel zaken mislopen, word ik moedeloos. Maar telkens opnieuw is er een appel, iets dat mij hoop geeft dat niet alles verloren is. En dat zit voor een groot deel ook in mijn geloof. De verhalen in de Bijbel getuigen van ervaringen dat er steeds, ergens, een nieuw begin kan gemaakt worden als we erin blijven geloven.

 

Tekenen van hoop

Als hier of daar een vrouw wordt opgericht
En zich, rechtop gekomen warmt in licht,
Wordt weer een stukje schepping afgemaakt:
Zij is tot haar bestemming aangeraakt.

Als ergens eens, een man tot vrede komt
En zich niet langer in de strijd vermomt,
Dan weer is het de levenskracht die wint:
Hij durft het aan met zachtheid, als een kind.

Als in de buurt twee mensen samengaan
En elk het aandurft niet alleen te staan,
Dan wint de liefde weer van angst de strijd:
Zo komen mensen tot barmhartigheid.

Als wij hier samen delen onze kracht
En leren hoe de minste wordt geacht,
Dan bouwen wij weer verder aan het Rijk
En mogen daarmee zijn aan God gelijk.

T: Gea Boessenkool / M: Berre van Thielt

 

Tekenen van hoop door te kiezen voor menselijkheid…

Tekenen van hoop. Denk ze weg uit onze wereld … we zouden het niet uithouden met elkaar. De Bijbelse verhalen nemen ons mee in het voetspoor van mensen die de tekenen zien en telkens opnieuw beginnen, de moed niet verliezen, blijven hopen en geloven in goed leven voor allen. Oosterhuis zegt: de Bijbel heeft mij onverzoenlijke hoop geleerd.

En toch is die hele Bijbel geen hoera-verhaal, geen sprookje van ‘en ze leefden nog lang en gelukkig’. Integendeel. De ellende, pijn, verdriet, onvervulde dromen, wraak en verraad, misprijzen, opstaan en weer vallen, kwaad en dood. Niets menselijks is de Bijbel vreemd. Echt niets. Gelukkig maar. Want is dat nu net niet de reden waarom we die Bijbelse verhalen blijven vertellen, lezen, leren? Ze nemen ons mee in het leven van mensen toen én nu, mensen van vlees en bloed die moeten omgaan met het kwaadste kwaad én het mooiste goede. De psalmen zijn bij uitstek de plek waar mensen iets herkennen van wat ze meemaken in het leven. In die oude teksten mogen we mee klagen en jammeren; leren we nadenken over het leven; leren we hoe dankbaar te leven; gaan we mee op bedevaart; mogen we God danken en loven.

Psalm 112

12Je zou gelukkig willen zijn:
stevig, vrolijk, rechtop,
goed werk, goed wonen, wat geld,
aardig worden gevonden
lief, je grote liefde vinden,
kinderen krijgen, gezonde, mooie,
dat zou je willen – wie niet?
Wil je ook goed zijn, betrouwbaar,
trouw, rechtvaardig, meedogend?
Een duistere zaak is de wereld
maar er zijn mensen van licht.
Gierig wreed zelfzuchtige dezen en genen maar er zijn mensen die geven en delen.
Er is kwaad en woester kwaad onstuitbaar maar er zijn mensen die de doem doorbreken.
Er zijn woorden gesproken
die werken ten goede, je hart versterken, je geweten scherpen.
Gelukkig wie ze zoekt te horen
en leeft om te volbrengen.
Een kwaadwillig mens wordt nooit gelukkig.

H.Oosterhuis – 150 psalmen vrij – 2011 Ten Have

De psalm vertelt over het verlangen van mensen, verlangen ten goede. De mens op zoek naar geluk. Maar het kwade ligt op de loer. Kwaad dat angst en ontgoocheling met zich meebrengt.
Je zou kinderen willen krijgen, gezonde, mooie, dat zou je willen – wie niet?

Wij mochten kinderen krijgen, én kleinkinderen (gezonde? mooie?). Maar soms overvalt mij de gedachte: in deze wereld, deze verwarrende tijd, … was het wel zo verstandig kinderen op de wereld te zetten. Een gesprek met de kleinkinderen over het verkiezingsresultaat in de VS stemt tot nadenken. We hoorden hun bezorgdheid, hun angst over de gezondheidszorg die tekort schiet, vrouwenrechten die bedreigd worden. En het klimaat, als alles overheersend probleem. Hoe moet het verder als wereldwijd klimaatmaatregelen worden teruggeschroefd? De woorden ‘kwaad’ en ‘misdadig’ zijn hier zonder twijfel van toepassing. Maar wat te doen? Hier moeten systemen aangepakt worden, moeten van hogerhand maatregelen genomen worden. Van hogerhand, zeer zeker. Maar ook als individu kunnen we ons steentje bijdragen, de ene al meer dan de andere, ieder volgens eigen godsvrucht en vermogen.

Deze week hoorden we op de radio het verhaal van John Francis, Amerikaan uit Californië. In 1971 (hij was toen 27 jaar) was hij getuige van een olieramp in San Francisco Bay. Dit raakte hem zodanig dat hij besloot zich nooit meer te verplaatsen met gemotoriseerde voertuigen. Een jaar lang ging hij op stap en vertelde aan wie het horen wou over wat hem dreef. Na dat ene jaar besloot hij ook om niet meer te spreken. Hij communiceerde wel nog schriftelijk en met muziek. Hij hield het 17 jaar lang vol. Tijdens deze lange periode werd hij een zeer bekwame milieuactivist. Hij stichtte Planetwalk (een non-profit organisatie rond milieubewustzijn), behaalde een doctoraat in klimaatwetenschap en werd VN ambassadeur voor milieuonderwijs. Dr. John Francis doorkruiste te voet en zeilend de VS, het Caribisch gebied, Venezuela, Brazilië, Bolivia, Argentinië en Chili. Intussen is hij, als 77-jarige, begonnen aan een voettocht door Afrika en verzamelt er data voor wetenschappelijk onderzoek.
Wat ooit begon in het bewustzijn van één man – geraakt door de gevolgen van een zware milieuramp – is uitgegroeid tot een wereldwijd bewustwordingsprogramma. Dr. John Francis is ervan overtuigd dat we als individu onze verantwoordelijkheid moeten opnemen. (oh ja, intussen praat hij alweer meer dan 30 jaar).
https://planetwalk.org/

Als individu bewust zijn van het kwaad dat geschiedt en stappen zetten om dat kwaad tegen te gaan. Het is kiezen voor menselijkheid in al haar gedaantes. Bewust kiezen. Hannah Arendt zegt hierover: het is een treurige waarheid dat het meeste kwaad wordt gedaan door mensen die niet kiezen tussen goed en kwaad. Niet alleen ons denken maakt ons menselijk maar ook ons handelen. En handelen doen we in en met een gemeenschap. Daar waar we onze stem laten horen.
Menselijkheid dus.

111111_0002_Najaarscampagne_A3_Affiche_Omar_GVD 

Laat dat nu net het thema zijn van de 11.11.11-actie dit jaar.
11.11.11 is een koepelorganisatie die zich inzet voor internationale solidariteit. Een organisatie die droomt van een rechtvaardige wereld met als missie: een menswaardig bestaan voor alle mensen. Menselijkheid. En menselijkheid heeft een voornaam. Het zijn concrete mensen die lijden onder mensonterende systemen. Maar het zijn evenzeer concrete mensen die stappen kunnen zetten naar menswaardig leven.
Dit weekend trekken honderden vrijwilligers de straat op, schouder aan schouder met Ahmet en Acheni en Esther en Khaled en Uwezo. Vluchtelingen, oorlogsslachtoffers, klimaatdoden…, ze hebben allemaal een naam. En ook de vrijwilligers hebben een naam. Allen samen zetten ze stappen voor een wereld waar goed het wint van kwaad.
https://11.be/campagne-2024-menselijkheid-heeft-een-voornaam

 

Voor hen overal in deze wereld, voor ons hier aanwezig, een lied van hoop en toekomst.

Lied van het licht

Licht dat ons aanstoot in de morgen,
voortijdig licht waarin wij staan
koud, een voor een, en ongeborgen,
licht overdek mij, vuur mij aan.
Dat ik niet uitval dat wij allen, zo
zwaar en droevig als wij zijn
niet uit elkaars genade vallen
en doelloos en onvindbaar zijn.

Licht van mijn stad de stedehouder,
aanhoudend licht dat overwint.
Vaderlijk licht, steevaste schouder,
draag mij, ik ben jouw kijkend kind.
Licht, kind in mij, kijk uit mijn ogen
of ergens al de wereld daagt
waar mensen waardig leven mogen
en elk zijn naam in vrede draagt.

Alles zal zwichten en verwaaien
wat op het licht niet is geijkt.
Taal zal alleen verwoesting zaaien
en van ons doen geen daad beklijft.
Veelstemmig licht, om aan te horen
zolang ons hart nog slagen geeft.
Liefste der mensen, eerstgeboren,
licht, laatste woord van Hem die leeft.

T. Huub Oosterhuis – M. Antoine Oomen

 

De weg van de hoop

Diep in onszelf dragen we hoop:
als dat niet het geval is,
is er geen hoop.
Hoop is de kwaliteit van de ziel
en hangt af
van wat er in de wereld gebeurt.
Hoop is niet (te) voorspellen
of vooruit (te) zien.
Het is een gerichtheid van de geest,
een gerichtheid van het hart,
voorbij de horizon verankerd.
Hoop in deze diepe krachtige betekenis
is niet het zelfde als vreugde
omdat alles goed gaat
of bereidheid je in te zetten
voor wat succes heeft.
Hoop is ergens voor werken
omdat het goed is,
niet omdat het kans van slagen heeft.
Hoop is niet hetzelfde als optimisme
evenmin de overtuiging
dat iets goed zal aflopen.
Wel de zekerheid dat iets zinvol is
afgezien van de afloop,
het resultaat.
Vaclav Havel

 

Dan zal ik leven

Het zal in alle vroegte zijn als toen.
De steen is weggerold.

Ik ben uit de grond opgestaan.
Mijn ogen kunnen het licht verdragen.
Ik loop en struikel niet.
Ik spreek en versta mijzelf.
Mensen komen mij tegemoet –
Wij zijn bekenden veranderd.
Het zal in alle vroegte zijn als toen.

De ochtendmist trekt op.
Ik dacht een dorre vlakte te zien.
Volle schoven zie ik,
lange halmen,
aren waarin de korrel zwelt.
Bomen omranden het bouwland.
Heuvels golven de verte in,
bergopwaarts, en worden wolken.

Daarachter
kristal geworden verblindend
de zee die haar doden teruggaf.

Wij overnachten in elkaars schaduw.
Wij worden wakker van het eerste licht.
Alsof iemand ons bij naam en toenaam
heeft geroepen.

Dan zal ik leven.
Dan zal ik leven.
Dan zal ik leven.
Dan …

T. Huub Oosterhuis – M. Antoine Oomen