VAN DUISTERNIS NAAR LICHT (Veertigdagentijd 3)

Vasten is stappen van duisternis naar licht. Broederlijk Delen hanteert een wiskundig tegendraadse logica. 25% procent is voldoende voor 100% verandering. In zijn nachtelijke ontmoeting met Nikodemus roept Jezus hem op om los te komen van zichzelf. Los te komen van de machten die tiranniseren.

Van duisternis naar licht.
DERde zondag van de vasten, 12 maart 2023

Welkom hier in dit huis. We vieren de derde zondag van de vasten.
“Kleine percentjes maken rijke ventjes”. Wie kent die beroemde uitspraak? Het is de lijfspreuk van de deur-aan-deur stofzuigerverkoper Theophil Boemerhang in het Suske en Wiske-album ‘De Texasrakkers’. Eén van mijn favoriete strips.

Broederlijk delen houdt ook van percentjes maar hanteert een wiskundig tegendraadse logica. Volgens Broederlijk Delen is 25% procent voldoende voor 100% verandering. Met 25% maken we de wereld rechtvaardiger. Met 25 percentjes verdelen we beter de centjes. En misschien verandert de Theophil Boemerhang van de kleine percentjes in een hardcore activist van de 25% revolutie. En maakt hij deur-aan-deur mensen niet warm voor stofzuigers maar voor een andere wereld.

Dat doet ook Jezus in zijn nachtelijke ontmoeting met Nikodemus. Hij roep Nikodemus op om los te komen van zichzelf. Los te komen van de machten die tiranniseren. Vasten is stappen van duisternis naar licht. Daarom steken we de paaskaars aan. In dat licht vieren we vasten.

Blijf niet staan

Blijf niet staan bij het verleden.
Klamp je niet krampachtig vast
aan de tijd die is vergleden,
aan het leed dat moest doorleden,
aan het kleed dat niet meer past.

Open je ogen, je oren, je deuren.
Zie er gaat iets nieuws gebeuren,
iets wat iedereen verrast.

Ja, ik ga iets nieuws beginnen,
iets wat diep in de aarde broeit.
Als een bron zal het ontspringen,
om mijn glorie uit te zingen,
in de dag die open bloeit.

Open je hart en je ogen, je oren.
Zie er wordt iets nieuws geboren:
zaad dat sterft en graan dat groeit.

Blijf niet staan bij wat in ’t donker
van de eeuwen is vergaan.
Steden die in puin verzonken,
hele werelden verdronken.
Hier en daar een steen bleef staan.

Open je deuren, je oren, je ogen.
Zie er is iets nieuws ontloken.
Richt je op en neem het aan.

T. Oda Swagemakers – M. Lieven Termont

Overweging: warm maken voor verandering

Open je deuren, je oren, je ogen. Zie er is iets nieuws ontloken. Richt je op en neem het aan.
Broederlijk delen ziet, net zoals wetenschappers, economen en meer en meer “gewone” mensen, dat onze economische kijk van alsmaar meer groei, onze planeet en alle bewoners zwaar belast, permanente roofbouw pleegt en sociale ongelijkheid doet groeien. En dat de toekomst van de planeet en haar bewoners er niet rooskleurig voorstaat.

De actie van Bropederlijk Delen wil ons warm maken om te veranderen. Nu is veranderen van levensstijl voor velen, en zeker voor ons die aan de ‘goede kant’ wonen, niet zo makkelijk. Want dat zal betekenen dat we op een aantal vlakken onze stijl van leven zullen moeten veranderen, en het waarschijnlijk met minder zullen moeten doen en dus dingen zullen verliezen. Nu hoeft dat niet zo drastisch te zijn dat we aan alle comfort zullen moeten verzaken. We kunnen meestal met minder dan wat we gewoon zijn. Velen onder ons leven al veel bewuster met wat ze al dan niet nodig hebben, zoeken alternatieven, verspillen minder. Dat is al deel uitmaken van de 25% actie.

Tegelijkertijd zien we dat we leven in een tijd waar meer en meer mensen zich vastklampen aan het eigen groot gelijk. Dat geeft zekerheid: je weet wat goed is, en je hoeft jezelf niet meer in vraag te stellen. Het zo opgesloten zitten in het eigen gelijk verdeelt de wereld en maakt verandering moeilijk of onmogelijk. En alleen naar je eigen kleine omgeving kijken zet je een bril op waardoor je het grotere plaatje verliest. Ik neem een klein voorbeeld: speculeren: Speculeren is het kopen en verkopen van effecten met de hoop om er snel winst mee te maken. Dit kan een week zijn, een dag of zelfs een paar minuten. Speculanten (mensen die speculeren) spelen in op een verwachte stijging of daling van de koers. En dat is helemaal iets anders dan ‘investeren’. Dat doe je met een lange termijnvisie. Dat doe je ook met het oogmerk om winst te maken (centen of andere meerwaarde). Maar daarmee maak je een onderneming en de stakeholders sterker. Speculeren is kortetermijnwinst pakken en voegt geen waarde toe.

Speculeren kan gevaarlijk worden als dat gebeurt met goederen die van levensbelang zijn voor de wereldbevolking. Denk bv aan het speculeren op graan. Graanspeculanten kunnen op die manier in de hand werken dat de prijs van het graan zo hoog wordt dat een heel deel van de wereldbevolking die niet meer kan betalen, met voedseltekorten en hongerdoden tot gevolg. Als elk van die mensen van achter hun PC alleen maar de winst die zij kunnen maken op dat graan voor ogen houden, zien ze niet wat het aanricht. Zelfde met wapenhandel, drugshandel, mensenhandel..

Kunnen en willen veranderen vraagt dat we openstaan, willen luisteren naar diegenen die een andere stem laten horen. En dat ernstig nemen, er rekening mee houden. En dat is een proces van vallen en opstaan, want onbevooroordeeld luisteren naar de geschiedenis, de waarden en normen van iemand anders is moeilijk. Want dan worden je eigen zekerheden, gewoontes, waarden in vraag gesteld.

Een klein voorbeeld: We hadden een Tibetaanse pleegzoon. In het begin stelden we vragen over wie hij was, zijn geschiedenis, ouders, familie. Maar in een gesprek later hoorden we dat bij hen vragen stellen zeer onbeleefd is. En konden wij hem uitleggen dat dit bij ons een manier is om elkaar te leren kennen. Nu moet hij daar om glimlachen, maar beiden hadden we mede daarom een moeilijk gevoel in het begin dat hij bij ons was. Iets weten en begrijpen kan je dus anders doen kijken.

Verandering gebeurt ook als wat de ander je leert, laat zien, vertelt, je zo raakt dat je niet anders meer kan dan het ook anders te gaan zien, beleven. Ik denk hier aan een uitzending van Vranckx, waar hij twee bekende Vlamingen meeneemt naar Libanon. De lijfelijke confrontatie met de situatie daar en de gesprekken met plaatselijke bewoners en Syrische vluchtelingen die daar al jaren in kampen verblijven, doet de ogen van die twee mensen opengaan. Op het einde van de uitzending zegt een van hen dat hij van nu af aan stevig zal protesteren als mensen zeggen dat die vluchtelingen profiteurs zijn.

Of neem projecten van Broederlijk Delen. Die gaan dikwijls over veranderen traditionele manieren om het land te bewerken. Ik herinner me een project waar boeren die opgeleid waren door Broederlijk Delen hun velden op kruispunten van wegen op de nieuwe manier bewerkten. Zo zagen de boeren uit de omstreken met eigen ogen hoeveel meer opbrengst hun land opbracht. En overtuigde hen, meer dan woorden en vergaderingen, om ook zo te gaan werken.

Dat openstaan is iets van beide kanten. Meestal verandert er iets in beide partijen als men toenadering vindt. Ons warm laten maken voor een andere wereld is dus onze gedachten laten evolueren om samen tot inzicht te komen. Het is met elkaar in verbinding komen, zijn eigen groot gelijk durven bekijken en evalueren en samen gaan voor de beste oplossing waarbij het belang van iedereen voorop staat.

En dat dit geen gemakkelijke opdracht is, ervaren we elke dag opnieuw als we geconfronteerd worden met mensen die niet willen luisteren, die enkel nog denken vanuit hun eigen standpunt. Maar laten we toch maar beginnen met onze onmiddellijke omgeving, met wat we kunnen doen en daarin geloven.

Straks horen we een verhaal van openstaan en luisteren, van verandering en verbinding uit het Evangelie van Johannes. Maar eerst zingen we het lied in het boek op pg O: Dit ene weten wij. En we geven ons kaartje met het procentteken een duwtje meer naar het deelteken.

Dit ene weten wij
en aan dit één houden wij ons vast
in de duistere uren:
er is een woord dat
eeuwiglijk zal duren
en wie ’t verstaat,
die is niet meer alleen.

Johannes 3, 1 – 8
Nikodémus en Jezus

Er was onder de Farizeeën iemand die Nikodémus heette. Hij behoorde tot de voornaamsten van de Joden. Eens kwam deze in de nacht bij Hem en zei: “Rabbi, wij weten dat Gij van Godswege als leraar gekomen zijt, want niemand kan die tekenen doen die Gij verricht, als God niet met hem is.”

Jezus gaf hem ten antwoord: “Voorwaar, voorwaar, Ik zeg u: als iemand niet wedergeboren wordt kan hij het Rijk Gods niet zien.” Nikodémus zei tot Hem: “Hoe kan een mens geboren worden als hij al oud is? Kan hij soms in de schoot van zijn moeder terugkeren en opnieuw geboren worden?”

Jezus antwoordde: “Voorwaar, voorwaar, Ik zeg U; als iemand niet geboren wordt uit water en geest, kan hij het Rijk Gods niet binnengaan. Wat geboren is uit het vlees is vlees, en wat geboren is uit de Geest is geest. Verwonder u niet dat Ik u zei: gij moet opnieuw geboren worden. De wind blaast waarheen hij wil; gij hoort wel zijn gesuis, maar weet niet waar hij vandaan komt en waar hij heen gaat; zo is het met ieder die geboren is uit de Geest.”

0verweging: Stappen van duisternis naar licht

Wie is die Nikodemus? Hij wordt door bijbelexperten ook wel Niko de Mus genoemd. Nikodémus, Niko de Mus… heb je hem? OK, het is humor van exegeten, dat moet ge er maar bijnemen. Maar didactisch toch wel goed gevonden. Nikodemus is een grijze mus dus, omdat hij geen kleur bekent. Hij gaat ‘s nachts naar Jezus. Hij wil incognito zijn. Niemand mag het geweten hebben. Zeker niet zijn collega’s Farizeeërs. Hij is immers beducht voor hun commentaren en voor zijn eigen imago.
Ge moet u dus voorstellen hoe Nikodemus daar in het halfduister voor Jezus staat. Hij voelt zich bedreigd door de buitenwereld. Bang, gereserveerd en vol argwaan. Hij zit gevangen in zichzelf, maar hij zoekt naar een uitweg.

“Rabbi”, zegt hij tegen Jezus, “wij weten dat u van Godswege gekomen bent”. Hij bedoelt wellicht dat hij in Jezus iets heeft gezien. Een soort kracht en vrijheid tegenover God en de mensen. Wie is Jezus toch? Hij wil het zo graag weten.
Bij de voorbereiding van deze viering heb ik gelezen dat Nikodemus in geen ander evangelie bij naam genoemd wordt. Wellicht wil Johannes een literair typetje neerzetten. Hij richt zich zo tot de zinzoekers van zijn tijd. Dat zijn mensen die Jezus nog niet kennen of hem pas hebben ontdekt. Mensen die dus met dezelfde vragen zitten als Nikodemus. Wie is toch die Jezus en wat is de betekenis van zijn leven?

De lezers van dit Johannesevangelie konden zich herkennen in dit personage en werden aangesproken om op zoek te gaan naar het licht. Licht versus duisternis. Leven versus dood. Waarheid tegenover leugen en onbegrip. Voor Johannes is Jezus is de brug daartussen. Johannes getuigt immers dat Jezus de weg is en waarheid en leven.

Het gaat hier dus om de verandering die in een mens gebeurt wanneer die Jezus ontmoet. Farizeeër betekent in het Aramees ‘afgezonderde’. Ze voelden zich beter dan de ander en wilden niets met het gewone volk te doen hebben. Een afgezonderd leven staat tegenover een verbindend leven. Een leven waar Jezus helemaal voor staat en toe oproept.

‘Gij moet opnieuw geboren worden’ zegt Jezus tegen Nikodemus. ‘Geboren worden als volwassen mens, hoe kan dat nu’ repliceert Nikodemus. Geboren worden is toch leven voor het eerst. Als Farizeeër moet je woorden letterlijk nemen. Maar Jezus spreekt in beelden. Hij bedoelt uiteraard je leven een nieuwe richting geven. Niet vasthouden aan het oude. Sommige mensen maken dit duidelijk via een facelift of veranderen van naam. Ik heb dat herboren gevoel al na het nemen van een douche na een stevige inspanning.

Om herboren te worden moet er dus een nieuwe wind waaien. En je moet ‘begeesterd’ worden. Ruach in het Hebreeuws of Pneuma in het Grieks bevatten deze dubbele betekenis. Wind en geest. In deze tekst wordt daarmee heel mooi gespeeld.
En zo komen we naadloos bij de thematiek van deze derde zondag in de vasten. Vasten is oefenen in vrij ademen, vrij denken en vrij doen. Vasten is niet vasthouden maar dynamiseren, loskomen, alles opengooien, ruimte maken, grote kuis, oefenen voor een andere wereld. Vasten is oefenen in luisterbereidheid, openheid, erkenning en toenadering tot de andere.
We gaan in deze dagen van duisternis naar licht. “Het daghet in den oosten, het lichtet overal”. Het licht breekt door. Vasten is de dingen anders leren zien. Nieuwe wegen zien. Dat is avontuurlijk en uitdagend.

Jezus vraagt aan Nikodemus: “Waar is je creativiteit, je plezier, je gevoeligheid? Waar is je inlevingsvermogen, het loskomen van jezelf? Kom los van de machten die je tiranniseren, van je hoge positie, je verkeerd begrepen verantwoordelijkheid. Het is zó verslavend, dat je erin stikt.”

We hebben nu al lang door dat dit gesprek niet alleen met Nikodemus was. Het is zo herkenbaar, zo menselijk, daar in de nacht met Jezus. Alsof we daar zelf met Jezus waren. Mensen aansteken, warm maken voor een andere wereld. Dat is waaraan de vastenperiode ons wil herinneren en oproepen. De actie van Broederlijk delen maakt ons warm voor de 25% revolutie.

Schriftlied

Die chaos schiep tot mensenland
Die mensen riep tot zinsverband
Hij schreef ons tot bescherming
Zijn handvest van ontferming,
Hij schreef ons vrij, met eigen hand.
Schrift die mensenoorsprong schrijft,
Woord dat trouw blijft.

Dat boek waarin geschreven staan
Gezichten, zielen naam voor naam,
Hun overslaande liefde,
Hun overgaande liefde,
Hun weeën die niet overgaan.
Schrift die mensendagen schrijft,
Licht dat aan blijft.

Zijn onvergankelijk testament
Dat Hij ons in de dood nog kent.
De dagen van ons leven
Ten dode opgeschreven
Ten eeuwig leven omgewend
Schrift die mensentoekomst schrijft,
Naam die trouw blijft.

T. Huub Oosterhuis – M. Antoine Oomen

Uitnodiging tafeldienst

De wereld rondom ons is nog ver verwijderd van de droom van mensen en de droom van God, de Ene of hoe je het overstijgende in en buiten ons wilt noemen. De droom van een rechtvaardige wereld, waar plaats is voor iedereen om goed te kunnen leven, om toekomst te hebben. Waar mensen zorgdragen voor elkaar, waar iedereen meetelt en zijn bijdrage kan leveren aan de gemeenschap waarin hij/zij leeft. Waar zorg is voor de aarde en haar bewoners. Je zou er soms de moed bij verliezen.

Daarom is met elkaar verbonden zijn zo belangrijk: samen houden we onze droom warm, stimuleren we elkaar om er te blijven in geloven. Om te blijven geloven dat wat ons eens is voorgeleefd door Jezus van Nazareth zinvol is. We komen samen, hier of via het scherm, en we denken aan hen die er vandaag niet bij zijn. En we herhalen de eenvoudige maar sterke gebaren van lang geleden: samen brood breken en wijn drinken. Samen delen van wat levensnoodzakelijk is, zo dat iedereen kan leven.

We zijn en blijven verbonden met hen die elk op zijn/haar manier ons in het spoor van die droom voorgingen. Voor hen steken we de kaarsjes aan: hun warmte en licht leiden ons verder.

En we zijn niet alleen in die droom. Zovelen zetten zich dagelijks in, meestal niet gezien en gehoord, maar zo belangrijk. Ook hun warmte en licht willen we hier binnenbrengen door het kaarsje aan te steken dat ons met hen verbindt.

Tafeldienst

Als wij weer het brood gaan breken

Als wij weer het brood gaan breken
dat Gij, Heer, ons geeft,
leer ons dan met hem/haar te delen
die geen deel van leven heeft

Als wij van de feestwijn drinken
die Gij, Heer, ons geeft,
leer ons dan om te gedenken
wie een lege beker heeft.

Als wij samen in de kring staan
om wat Gij ons geeft,
leer ons dan om vast te houden
wie geen hand in handen heeft.

Als wij weer de lofzang zingen
om wat Gij, Ons geeft,
leer ons dan voor hem/haar te roepen
die geen stem meer over heeft.

Als wij zo de toekomst vieren
die Gij, Heer, ons geeft,
leer ons dan vandaag te zorgen
voor wie zelfs geen morgen heeft.

T. Wim van der Zee – M. Arie Eikelboom

Tafelgebed

Jezus Messias,
die onze weg is naar het leven,
nam de laatste avond
dat hij met zijn vrienden samen was,
wat brood,
liet het in zijn handen rusten
en koesterde het met een eerbiedig zwijgen.
Hij dankte God er voor
en brak het toen om het te verdelen:
Neem allen een stuk, zei hij, en eet het maar.
In dit gebaar kom ik naar jullie.
Want voedsel moet gemeenschap stichten
van lichaam en ziel,
van lichaam en bloed.
Neem en eet het, dit is mijn lichaam.

Toen vulde hij een beker met wijn
en liet hem rondgaan.
Want hun dorst naar diepe verbondenheid was groot.
Drink ook hieruit, zei hij,
en voel dat leven sterven is
en een nieuwe geboorte pijn doet.
Deze wijn moet liefde worden;
verwantschap in hetzelfde bloed:
dit is mijn bloed.

Dan is het stil geworden
als bij een afscheid dat er geen is.
De tekens hadden nieuwe hoop gewekt.
We leven niet naar een verre toekomst.
We leven naar de meest nabije mensen.
Geef jezelf als voedsel,
geef het voedsel als jezelf.
Dan wordt lijden omgevormd tot verrijzenis.

Onze Vader
Vredeswens

Vrede is een werkwoord net zoals de liefde dat is. Het is niet zoeken getroost te worden, maar te troosten. Het is niet begrepen te worden, maar te begrijpen. Het is niet bemind te worden, maar te beminnen. Vrede is doen. Maak ons tot een instrument van Uw vrede.

(Vrij naar Franciscus)

Communie

Slot van de viering

In Burkina Faso werkt ook Laurent Kebre in Sambo aan de 25% revolutie. Hij houdt de kennis die hij kreeg om aan duurzame landbouw te doen, niet voor zichzelf. Hoe doet hij dat? Hij luistert naar de opmerkingen, bedenkingen en ervaringen van de andere landbouwers, gaat met hen in gesprek. Geeft hen advies en heeft veel geduld, want verandering in eeuwenlange tradities gaat meestal langzaam.

Laat ons dan hier de moed verzamelen om straks te doen wat moeilijk is: Grenzen overschrijden en scheidingsmuren breken waarbinnen zovelen vastzitten. Met een open geest en een ruimvoelend hart,met geduldige stappen. Zodat we gaan naar wat U ons als belofte gaf. Dat dit gebeuren mag.

Lied om vrijheid

Als vrijheid was wat vrijheid lijkt, wij waren
de mensen niet die wij nu angstig zijn
wij zaaiden bronnen uit in de woestijn,
wij oogstten zeeën zonder te vervaren.

Wij tussen moed en wanhoop. Waarom weten
wij wel wat leven is maar leven niet?
Soms gaan wij op de vleugels van een lied
en durven onze zwaartekracht vergeten.

Verlangen, pijn van onbekende duur:
turen de verte in, niet kunnen laten
een stad te zien, een tuin, doorschijnend water
dan valt de nacht over het middaguur.

Maar voorgevoel van liefde duurt het langst,
heugenis aan het woord in den beginne,
licht – ongebroken val het bij ons binnen.
Even zijn wij ontkomen aan de angst.

Als vrijheid was wat vrijheid lijkt, wij waren
de mensen niet die wij nu angstig zijn
wij zouden niet meer vluchten voor de pijn
en voor de grootste liefde niet vervaren.

T. Huub Oosterhuis – M. Bernard Huijbers

 

Blijf verbonden met de gemeenschap van Dominicus Gent:
via de nieuwsbrieven: https://www.dominicusgent.be/nieuwsbrief/
via Facebook ( https://www.facebook.com/Dominicus-Gent-324436994242688/)
Abonneer u nu op ons nieuw online platformhttp://Bijlichten.be 
Ga er in gesprek met de auteurs van de filmpjes!

Indien u meent dat voor een bepaald object het auteursrecht van de auteur of zijn/haar erfgenamen, of het recht op afbeelding geschonden werd, neem dan contact op met ons zodat de situatie kan worden rechtgezet.