Transitie (1)

Dominicus Gent

Viering van zondag 15 mei 2022

Zoekers en zieners, welkom hier in dit huis. Via het wereldwijde web of gewoon hier onder dit dak.
Vrouwen zullen nooit toegang krijgen tot het priesterambt en zullen dus nooit volwaardig kunnen voorgaan. Dat had Rome zo beslist. 40 jaar geleden gooide Dominicus Gent het roer om. Voor de Kuccers van toen (van het KUC, het Katholiek Universitair Centrum, de toenmalige studentenparochie van de Gent) was dit het signaal dat het oude had afgedaan. Dat het nieuwe moest gebeuren. Transitie.

Na Jezus’ dood en verrijzenis beleefden de ‘volgelingen’ een gelijkaardige periode: het oude klopte niet meer, het nieuwe was nog niet helder. Initieel verwachtten ze een snelle en lijfelijke terugkeer van Jezus Messias. Ze stonden in een nieuwe werkelijkheid. Pinksteren zou een ommekeer worden waarin het roer werd omgegooid. Transitie.

In dit decennium beleven we opnieuw een ingrijpende overgangstijd. Vertrouwde begrippen transformeren. Zwart, wit, man, vrouw of lgbtq+, wetenschap en geloof. We staan voor een totaal andere manier van leven, produceren en consumeren. Worden de revolutionairen van toen de behoudsgezinden van morgen? Moeten we het roer opnieuw omgooien? En hoe dan wel? Transitie.
Dominicus Gent viert 40 jaar. Het verhaal gaat verder. Hoe staat Dominicus in deze tijd? Hoe gaat het verhaal verder? Daarover denken en vieren we de komende 6 zondagen. We leggen de Bijbel op deze tijd. Vandaag doen we dat met Thomas die de wonden van het kruis wil zien en voelen. Transitie.

De 5 spijkers in de paaskaars verwijzen naar de wonden van het kruis. De vlam van de paaskaars verwijst naar het vuur van Pinksteren. Het licht waarin het roer werd omgegooid.
We steken de Paaskaars aan.

Dit huis is een huis waar de deur openstaat
waar zoekers en zieners, genood of gekomen,
hun harten verwarmen, van toekomst gaan dromen,
waarin wat hen drijft tot herkenning gaat komen,
de vonk van de Geest in hun binnenste slaat.

Dit huis is een huis waar gemeenschap bestaat,
waar zangers en zeggers bijeen zijn gekomen,
om uiting te geven aan waar zij van dromen
waardoor een beweging ontstaat die gaat stromen
die nooit meer, door niemand zich inperken laat.

T: Margryt Poortstra M: Tom Löwenthal

Johannes 20, 19-23

In de avond van die eerste dag van de week, toen de deuren van de verblijfplaats der leerlingen gesloten waren uit vrees voor de Joden, kwam Jezus binnen, ging in hun midden staan en zei: “Vrede zij u.” Na dit gezegd te hebben toonde Hij hun zijn handen en zijn zijde. De leerlingen waren vervuld van vreugde toen zij de Heer zagen. Nogmaals zei Jezus tot hen: “Vrede zij u. Zoals de Vader Mij gezonden heeft, zo zend Ik u.” Na deze woorden blies Hij over hen en zei: “Ontvang de heilige Geest. Aan wie ge de zonden vergeeft, zijn ze vergeven, en aan wie ge ze niet vergeeft, zijn ze niet vergeven.”
Tomas, een van de twaalf, ook Didymus genaamd, was echter niet bij hen, toen Jezus kwam. De andere leerlingen vertelden hem: “Wij hebben de Heer gezien.” Maar hij antwoordde: “Als ik niet in zijn handen het teken van de nagelen zie en mijn vinger in de plaats van de nagelen kan steken en mijn hand in zijn zijde leggen, zal ik het niet geloven.” Acht dagen later waren zijn leerlingen weer in het huis bijeen, en nu was Tomas er bij. Hoewel de deuren gesloten waren, kwam Jezus binnen, ging in hun midden staan en zei: “Vrede zij u.” Vervolgens zei Hij tot Tomas: “Kom hier met uw vinger en bezie mijn handen. Steek uw hand uit en leg die in mijn zijde, en wees niet langer ongelovig, maar gelovig.” Toen riep Tomas uit: “Mijn Heer en mijn God!” Toen zei Jezus tot hem: “Omdat ge Mij gezien hebt, gelooft ge? Zalig die niet gezien en toch geloofd hebben.”

Eerste overweging

Er start een nieuwe serie ‘DE MOL’ op televisie. De eerste aflevering heb je gemist. In die aflevering worden de kandidaten voorgesteld en de eerste proeven werden opgelegd en uitgevoerd. Enkele dagen later is er een gezellige avond met vrienden en het ‘Mollenprogramma’ komt ter sprake. Iedereen heeft zijn mening over de kandidaten en de eerste proeven waren niet voor de poes. Je luistert naar de begeesterde commentaar van je kompanen maar echt deelnemen aan het gesprek en je volledig inleven lukt niet, want je gaf niet thuis voor het programma dat aan de cafétoog beoordeeld wordt.

Zo moet Thomas zich ongeveer gevoeld hebben wanneer hij terug bij zijn vrienden de apostelen keert. Zij hebben zich opgesloten in een veilige schuilplaats omdat ze bang zijn om op straat te komen en de reacties van de mensen over de executie van Jezus nog niet kunnen verdragen, of om herkend te worden als zijn volgelingen.

Thomas ging wel de straat op, hij had minder schrik van de publieke opinie. Hij mist natuurlijk wat de andere leerlingen in hun besloten kring hebben mogen ervaren: de terugkeer van Jezus in hun midden, getekend door de tekens van de martelingen en de kruisiging. Maar kicking alive in hun ogen. Ze zijn zo enthousiast en voelen zo’n boost van energie omwille deze ervaring dat ze spreken over ‘de verrijzenis van hun Heer’. Hij is terug onder ons.

Bij zijn terugkeer krijgt hij in geuren en kleuren hun verhaal over de ontmoeting met hun vriend Jezus te horen. Onmogelijk, zinsverbijstering, uit de lucht gegrepen, hij gelooft geen woord van wat ze zeggen. Hij stelt zijn voorwaarden om dit verhaal voor waar aan te nemen. Hem zien, zijn wonden aanraken en zijn hand in de zij van Jezus leggen, daar waar de soldaat hem met een speer gespietst heeft. Hij krijgt het stigma van Ongelovige Thomas’ opgekleefd. Deze betekenis gebruiken we nog wanneer iemand kritisch staat tegenover een onwaarschijnlijke ervaring. ‘Eerst zien en dan geloven’ zeggen we soms. Thomas wordt in het evangelie Ditymus genoemd, wat betekent: tweeling. Is Thomas na het verhaal van de leerlingen in een tweestrijd beland? Is Thomas ongelovig of hij is juist een heel gelovig iemand? Hij is in ieder geval een man die zeker wil zijn van zijn stuk. Nuchter bekeken is de optie van een levende mens-Christus niet mogelijk. Nog nooit is er iemand teruggekeerd uit het rijk van de doden. Waarom zijn vriend Jezus dan wel?

Misschien werd er een graantje gelegd om het leven van hun vriend terug te bespreken, herinneringen op te halen en ervan overtuigd geraken dat het belangrijk is om verder over hem te getuigen. Is zijn leven geen aaneenschakeling geweest van mooie gebeurtenissen? Mensen aan de zijkant van de maatschappij heeft hij altijd de hand gereikt en hen doen opstaan, hun eigenwaarde heeft hij teruggegeven. Hij heeft als Jood de regels en wetgeving nageleefd van zijn volk. Thomas wil grondig onderzoeken en ondervinden, met heel zijn lichaam, wat de pijn van zijn vriend heeft betekend. Hij wil als het ware al het leed en onrecht, pijn en verdriet voelen die in de wereld aanwezig zijn, die Jezus tijdens zijn lijdensweg heeft meegedragen als een kruis. Daarom heeft hij nood om de wonden van zijn Heer te zien en te voelen.

Dominicaan Marcel Braekers formuleert het als volgt:
‘Er is toen een wonder gebeurd. Thomas onderging niet meer al dat leed als een meesleurende stroom, hij wilde het meemaken zonder te breken, nabij zijn en toch zichzelf blijven zodat dingen lichter werden. Dat werd zijn ervaring van Jezus. Als Jezus niet was gebroken en weggeworpen in de put van het niets, dan is er niet alleen voor Hem toekomst maar voor ieder die lijdt en is er perspectief voor vastgeroeste conflicten.’

Verrijzen als een feniks uit zijn as. Is dit geen mooi cadeau voor alle moedeloze, lijdende, onzekere mensen die we zijn.

Voor de serie van ‘De Mol’ heb ik al vroeg afgehaakt. Het kon mij niet meer zo boeien als de vorige afleveringen….de identiteit van de mol heb ik kunnen lezen in de krant. De teksten van het Evangelie kunnen mij wel boeien, er is nog zoveel te ontdekken in dat mooie, oude boek. Het laatste woord over dat boek is nog niet gezegd……

Eigenlijk geloof ik niets,
en twijfel ik aan alles, zelfs aan U.
Maar soms, wanneer ik denk dat Gij waarachtig leeft,
dan denk ik, dat Gij Liefde zijt, en eenzaam,
en dat, in dezelfde wanhoop, Gij mij zoekt
zoals ik U.

T: Gerard Reve M: Bernard Huijbers

Tweede overweging

Het moet ergens in de tweede helft van de jaren tachtig geweest zijn. Op een avond wordt aan de deur gebeld. Voor mij staan twee jonge mannen strak in het pak. Ze spraken me aan in een soort Nederlands met een zwaar Amerikaans accent. “Wij zijn Mormonen”. En iets over een openbaring en de verschijning van Jezus in Amerika na zijn opstanding. En ook een uitnodiging: “Komt u naar één van onze vieringen, er is popcorn voor de kinderen”. Het was aandoenlijk en ik had ook wel respect voor deze zendelingen die het er voor over hadden om twee jaar lang in een ver land te gaan getuigen van hun geloof. En vooral dat ze erin slaagden om op korte tijd behoorlijk Nederlands te leren spreken. Een mirakel. En neen, dit is niet om mee te lachen. Maar om uit te leggen dat ik me op zo’n momenten voel zoals Thomas. Wat ongemakkelijk. Ik heb toen niet gevraagd naar bewijs. Want dat zullen ze wel gehad hebben. En mijn geloof zal niet sterk genoeg geweest zijn. Fake news of nepnieuws was nog geen hype, maar zo kwam hun boodschap wel over.

Is blind geloof zaligmakend? Zegt Jezus dat blind geloof zaligmakend is? Moet Jezus geloofd worden louter omdát hij Jezus is? Maar wat indien Jezus iets volslagen onzinnigs zou beweren? Zelfs Jezus wil ongetwijfeld niet dat Thomas, of welke volgeling ook, de eerste de beste bewering klakkeloos aanneemt. Waarom wij dan wel? Is een verhaal zoals dat van Jezus vandaag nog mogelijk?

Geloven in tijden van fake news, hoe doe je dat? Mij fascineert de kritische houding van Thomas. Thomas is een fact checker. Zo zouden we hem vandaag noemen. Hij legt de vinger op de wonde. De hand op de zere plek. En dat heeft voor mij een dubbele betekenis. Het is de sporen van pijn en het lijden zien, erkennen en aanwijzen en geloven dat er iets aan te doen valt. Maar het is tezelfdertijd ook een liefdevolle aanraking om de pijn te verzachten en te wijzen op de mogelijkheid om lijden te doorbreken.
Geloven in verrijzenis in tijden van fake news, hoe doe je dat? Misschien door de betekenis van de verrijzenis te ontdekken door onze hand te leggen op de wonden van deze tijd. Het zien en voelen van de wonden van deze wereld en zo een weg voorbereiden naar het realiseren van een nieuwe tijd. Via Jezus kijken wij naar de wereld. Net zoals Thomas dat deed. Deze betrokkenheid met het lijden van de mens kan een aanzet zijn tot geloof in opstanding. De wonde van Jezus, en met hem van alle mensen, heelt enkel als je ze onder ogen durft zien, erover spreekt en je engageert.

Dominicus Gent staat in dat spoor van Jezus. Nu al veertig jaar. Het verhaal gaat verder. Maar steeds met andere woorden. Met andere uitdagingen. Na 40 jaar staan we voor een belangrijke transitietijd. We ervaren dat het oude heeft afgedaan. Dat het niet meer klopt. Dat we net zoals de apostelen in een scharniermoment leven. En dat het daarom zo nodig is dat we gemeenschap blijven vormen om samen sterk te staan. Om anderen te ‘empoweren’, kracht en ondersteuning te bieden. En dat we ons dus niet moeten ingraven maar moeten uitbreken en nieuwe wegen durven gaan. Het roer moeten omgooien. Onszelf en anderen blijven uitdagen en inspireren. Nieuwe vormen van gemeenschap mogelijk helpen maken.
Net zoals de beginperiode van het Christendom worden we ons bewust van een samenleving in transitie. We zien onze wereld vastlopen in blinde technologische vooruitgang en ongebreidelde economische groei. We zien klimaatverandering, we beleven financiële en economische crisissen, oorlog aan de grenzen.
Deze tijd heeft nood aan fact checkers en vernieuwers. Deze tijd heeft nood aan mensen zoals Thomas. Je herkent ze wel > Greta Thunberg, Anuna De Wever, Steven Vromman, de repaircafés, de transitiesteden… Ze leggen de vinger op de wonde, maar ze geloven ook dat het anders kan en zal.
Transitie is het roer drastisch omgooien. Als we het roer niet omgooien, dan kan het ergste gebeuren. Het is een overgang maken naar een totaal andere manier van leven, van produceren en consumeren. En dat betekent ook dat we gebruik moeten maken van de middelen die ons vandaag aangereikt worden. Het wereldwijde internet is daarvoor een belangrijke katalysator en overlegplatform. Transitie betekent nieuwe samenwerkingsverbanden aangaan en aansluiting vinden bij nieuwe initiatieven. Dat is een verantwoordelijkheid die we moeten opnemen. Het is een begin van opstanding. Laten we het roer omgooien en als wachters op de muren zijn, geroepen om het zwijgen te verbreken.

Dat wij als wachters

Refrein: Dat wij als wachters op de muren zijn,
Geroepen om het zwijgen te verbreken,
Een klein begin van opstanding, een teken

Nog heerst verhuld de slavernij van man en macht:
Een maatschappij die in haar schild het onrecht voert
Van leven dat wordt ingesnoerd.
Maak God, om Christus’ wil ons vrij.