Dominicus Gent
Zondag 12 april 2020
Paasviering – in coronatijden…
1
Als liturgie is : het wagen met oude woorden,
die wij niet zelf bedacht of gevonden hebben,
maar die wij opnieuw in ons eigen leven monteren –
een soort van geleefde collage dus…
Als liturgie is : gespeelde profetie van licht
dat het haalt op donkerte,
gebaren van hoop die onze liefde toekomst geven…
Als liturgie is : gezongen oefening van vastberaden verzet –
neen, we leggen ons niét neer bij dood en honger,
bij het kwaad opzet van oorlogsvoering en maatschappelijke verwoesting…
Als liturgie boven alles is : Wees hier aanwezig, bron van ons leven …
Dan weten we wat we vandaag missen
door niet samen te kunnen zingen, luisteren, spreken, bidden…
Dan weten we dat we, sterker dan ooit,
met elkaar verbonden moeten blijven…
2
Pasen.
Wij vieren het iedere week:
die eerste dag, de zondag.
Het is het feest van beginnen, opnieuw beginnen…
Het feest van weten van dood en leven.
Weten dat men de levenden van ons kan wegnemen,
maar dat het leven dat wij met hen gehad hebben,
ons niet ontnomen kan worden.
Weten dat ook zij elke dag een beetje verrijzen in ons,
dat hun liefde en voorbeeld
onze adem zijn, onze weg, ons licht…
Feest van weten dat, waar ook maar één vlammetje is,
het nooit helemaal duister is.
En dat dat vlammetje zich kan voortplanten, verspreiden, oplaaien,
als je het kansen geeft.
Weten van vuur dat wij delen…
Pasen.
Wij vieren het iedere week,
en we zouden het met zovelen willen delen.
Vandaag vooral met hen die thuis opgesloten zitten of ziek zijn,
met hen die oververmoeid hun werk blijven doen
in ziekenhuizen, bejaardentehuizen,
of waar dan ook voor mensen wordt gezorgd.
Met hen op de vlucht, of opgesloten in kampen…
Wij willen hen hoop, moed, leven toezingen…
Klein Paaslied
Tussen waken, tussen dromen,
in het vroege morgenlicht,
wordt de steen van ’t graf genomen,
horen vrouwen het bericht,
dat door dood en duisternis
Jezus leeft en bij ons is.
Zij die zich als eersten buigen
over leven in haar schoot,
zijn op Pasen kroongetuigen
van nieuw leven uit de dood.
Vrouwen hebben Hem ontmoet,
weten zich bevrijd voorgoed.
Uit een sprakeloos verleden,
weggeschoven, ongehoord,
wordt een nieuwe tuin betreden,
open is de laatste poort,
sluiers worden weggedaan
het is tijd om op te staan.
Lente kleurt de kale bomen,
door het even aangeraakt,
bloeien bloemen aan de zomen,
zo wordt alles nieuw gemaakt.
Juichend stemt het leven in
met de toon van het begin.
Goedemorgen kinderen,
hebben jullie ook al paaseieren gezocht deze morgen?
En weten jullie ook waarom we op Pasen paaseieren zoeken?
Om dat te verstaan moeten we heel ver terug in de tijd.
Je weet dat tijdens de winter het wel lijkt of er heel veel kapot is, dood is. De bomen staan er kaal bij, er zijn geen bloemen, op de velden zie je alleen maar wat gras. En veel dieren zie je ook niet.
Maar…. in de lente begint alles weer te leven. In de nesten van de vogels (en kippen zijn vogels, dat weten jullie wel) komen er kleine kuikens uit de eieren. Raar he, als je een ei openbreekt zit daar niets in van leven… en toch komt daar na een tijdje broeden een kuiken uit. Een wonder van de natuur: uit een levensloos ding komt nieuw leven.
Daarom gaven de mensen elkaar lang geleden een ei bij het begin van de lente: een teken dat ze geloofden dat er nieuw leven ontstond uit wat dood leek. Dat dat ook bij mensen kon: als je het niet meer zag zitten, als je het moeilijk had: dat er toch iets nieuws kan beginnen.
En laat dat nu net zijn wat de leerlingen van Jezus ervaren hebben na Jezus dood. Dat het niet gedaan was. Dat, als zij leefden zoals Jezus en zorg droegen voor elkaar en voor alle mensen, het precies was alsof Jezus terug bij hen was. Alsof hij weer leefde. Soms heb je dat gevoel wel als je iets doet dat je oma, opa altijd deed en jij doet dat ook: alsof ze dan een beetje bij jou zijn.
Daarom krijgen jullie vandaag paaseieren: om ons steeds te helpen herinneren dat Jezus bij ons is als we zorg dragen voor elkaar. En dat is vandaag in de coronatijd zeker belangrijk. Draag zorg voor elkaar. Zalig Pasen
Van grote en kleine verrijzenissen…
Het is vandaag Pasen, het feest van de verrijzenis. Wat kan ik zeggen over verrijzenis? Wel, dat dat woord voor mij toch een speciale betekenis gekregen heeft, omdat ik in mijn leven een aantal verrijzenissen heb meegemaakt. Meestal kleine, maar soms ook grote verrijzenissen. Ik heb mensen gekend die opstonden uit zware verslaving. Die zich ontworstelden uit een vernietigend huwelijk, of uit zwaar misbruik in hun jeugd, en toch een goed leven konden opbouwen. Ik heb iemand gekend die verlamd thuis zat door angst, en door een formidabele huisdokter stap voor stap genezen is en weer buiten kwam. Zelf ben ik op mijn 19de door iemand zo diep beluisterd geweest, dat mijn leven een andere wending nam…
Dus is verrijzenis voor mij een kostbaar woord geworden, dat spreekt van een groot geheim. Men zegt wel dat de dood een geheim is, en dat is ook zo. Maar misschien, denk ik dan, is leven nog een veel groter geheim… Om het in bijbelse taal te zeggen: dat de dood niet het laatste woord heeft…
Soms is dat woord verrijzenis voor mij een manier om mijn woede en onmacht een beetje te helpen. Denk eens aan het verhaal van de voorbije week, toch een echt gruwelverhaal, hoe men een mens kan vermoorden. Dan denk ik: ja, het is goed dat het verhaal hem laat verrijzen. Verdorie, je zou er bijna bij gaan vloeken: het mag toch wel, die verrijzenis van deze man die volgens het verhaal zo pijnlijk aan zijn einde is gekomen. De man die zelf aan zoveel kleine verrijzenissen meehielp in zijn leven. Hij zei dan altijd: het is uw geloof dat u gered en veranderd heeft, maar hij was het toch maar die luisterde en dat luisteren de diepte gaf die mensen uit de vernietiging redde. Het kan toch niet dat zoveel liefde in die mens verloren zou gaan? Die grote liefde die hem dreef moet toch bewaard blijven, en verder werken? En de gruwel is nooit gestopt. Hoevelen zijn na hem ook zo onmenselijk vermoord. Laten we even stilstaan, en denken aan al die kinderen die nooit kans van leven hebben gekregen, die stierven in oorlog of op de vlucht, of in slavernij, of nog op een andere manier, nog voor ze echt konden bloeien. De vernietiging is hier zo nietsontziend, dat er een duidelijk statement moet worden gemaakt: dood, jij hebt niet het laatste woord… Ik ben er zeker van dat Pasen zo wordt ervaren door miljoenen mensen: als een statement tegenover vernietiging en dood.
De dood is een geheim, en zal wel altijd een geheim blijven. Trouwens ook in dat wondere evangelieverhaal. Hun ogen waren gesloten, staat er verscheidene keren vermeld. En zo is het. Bij elke dood worden onze ogen gesloten. Bij elke begrafenis valt het mij op: die afgesloten ogen, die wenen om het gemis.
Maar anderzijds: het lichaam is weg, maar niet al die liefde die de overledene uitdeelde, weggaf, achterliet. Trilt niet elke begrafenis van het verlangen die liefde te blijven koesteren? Men neemt afscheid van de dode, maar niet van de liefde die gebleven is. Ik denk dat dat geheim veel en veel groter is dan het geheim van de dood.
Ik las ooit dat dominicaan Schillebeekx sprak over hiernumaals, in plaats van over hiernamaals. De eeuwigheid waar mensen misschien op hopen, gebeurt nu, is al bezig. We kregen het leven van wie voor ons kwamen, we kregen van hen niet de taal en de kennis en de wijsheid, allemaal dingen die eeuwig lijken, in elk geval sterker zijn dan de dood…
En geven wij dat alles op onze beurt niet weer weg en door, tot we helemaal uitgedeeld kunnen achterblijven in wie van ons verder leeft?
Zo gebeurt het ook de evangelieverhalen (die verhalen zijn echt wel speciaal…): hun ogen blijven gesloten, de geliefde mens is weg, zal niet meer terugkomen om opnieuw te beginnen. Maar er zijn momenten van kleine en grote verrijzenis. Bijvoorbeeld als de twee mannen overstuur, kapot zelfs naar Emmaus terugkeren, en iemand ontmoeten die hen de verbanden met de oude geschriften uitlegt, en dan het brood met hen deelt: dan brandt hun hart… Bijvoorbeeld als iemand die zo luistert dat hij de wonde in Thomas’ hart letterlijk aanraakt. Als iemand de ontroostbare vrienden van Jezus mee helpt vissen. Bijvoorbeeld als ze zijn woorden in gedachten houden en voelen hoeveel deugd dat doet elke dag samen, en straks op Pinksteren…
Verrijzenis is elke dag bezig, en gaat verder na de dood… Ik vind dit een zeer troostrijke gedachte, te mogen geloven dat goedheid en liefde, dat rechtvaardigheid en zorg niet verdwijnen met de dood, maar zich toevoegen aan die oneindige, eeuwige kracht die liefde is in de wereld. Een kracht die de wereld stuwt en richt, die aanklaagt en oproept, die zich omkeert en luistert, die lesgeeft en uitvindt, die zorg draagt en zingt. Die stuwende kracht is veel en veel groter dan de kracht van vernietiging, al zijn er momenten en tijden dat we soms het omgekeerde denken. Maar nee, zegt Pasen, en ik gebruik het beginvers van een gedicht van Szymborska: “Na elke oorlog is er weer iemand die begint op te ruimen…”
Pasen is Genesis: is weer beginnen opruimen, orde scheppen, leven mogelijk maken, dat op zijn beurt weer ander leven zal mogelijk maken. Het houdt niet op, het zal nooit ophouden. Er is een Liefde (met hoofdletter) die recht doet aan alle inspanningen van mensen om goed te zijn, goed te doen. Mensen geven zichzelf erin weg, letterlijk, en, zegt een psalm met een prachtig beeld, er is een Hand die hen opvangt.
Maar onze ogen blijven gesloten, zien zullen we maar soms, met halve ogen, op kleine verrijzenismomenten. Maar dat is niet erg. Deze wereld wordt gebouwd op weggeven, op vertrouwen dat het goed is en zal zijn, zelfs al weten we het niet zeker, zelfs al wijst veel soms in de tegengestelde richting. We weten niet wat onze goedheid achterlaat in de eeuwigheid van deze wereld, en eigenlijk kan het ook niet anders. Goedheid is geen optelsom, maar ook een geheim. Er is dat mooie joodse verhaal van de 36 rechtvaardigen die op elk moment de wereld redden, maar het van zichzelf zelf niet weten dat zonder hen de wereld verloren is. Ze zijn niet bezig met zichzelf, ze doen wat moet, en net dat redt de wereld rondom hen.
Ik ben de verrijzenis en het leven, zegt Jezus. Hij gebruikt die twee woorden als twee synoniemen. Waar leven is, daar is verrijzenis. Waar verrijzenis is, daar is leven…
We wensen u allen een Zalige Pasen!
Zalig in de betekenis van warm, vervullend, gedragen…
Moge de Levende u zegenen en behoeden.
Moge de Levende zijn aangezicht over u doen lichten en u genadig zijn.
Moge de Levende u vrede geven.
We eindigen deze online-viering
met een improvisatie
van huispianist Marc Joly
op het Klein Paaslied
*
foto’s: Rijksmuseum Amsterdam (Ferdinand Bol), Ingrid Avet, Guido Vanhercke