Dominicus Gent
Viering van zondag 25 oktober 2015
De mededogende blik, de scheppende blik…
Welkom en inleiding
Welkom in deze zondagsviering, waarin we, zoals elke week, samen willen uitkijken naar een betere wereld, een -zoals de bijbel het zegt- gerechtigde wereld, voor ieder mensenkind. Zeker vandaag is die oude droom, die oude belofte, soms zo pijnlijk afwezig…
Dat kijken en uitkijken staat vandaag centraal, het is de tweede in een reeks van drie meditatieve vieringen, waarin we experimenteren met meer stilte in ons samenkomen op zondag. Wees gerust, het oude dominicaanse pad van nadenkend, zoekend in het leven staan, van de bijbel op ons leven leggen, dat pad verlaten we niet. Helemaal niet, we zouden onszelf verloochenen, mochten onze vieringen niet meer de plek zijn waarin we mens en maatschappij bevragen in Jezus’ spoor.
Maar in deze hyperkinetische tijd is het meer dan ooit nodig om echt stil te worden en naar binnen te keren.
Twee weken geleden probeerden we dat te doen rond het thema ‘handen’, vandaag dus rond zien, kijken, onze menselijke blik. Eerst concentreren we ons op twee manieren van kijken die in de bijbel centraal staan: de blik vol mededogen, en de scheppende blik.
Daarin helpen ons twee evangeliefragmenten en twee beelden.
Daarna willen we het stil maken rond een echt beeld, dit levensgrote beeld voor ons, van een mens waarin vele mensen verzameld lijken, en vele verhalen…
Maar laten we ons toewenden tot de Stem die zei: Ik zal er zijn. De grootste onder alle beloftes. De onvoorwaardelijkheid die alle liefde nodig heeft. De hoop die alle leven nodig heeft. Steken we de Paaskaars aan, symbool van steeds weer nieuw leven, hoe uitzichtloos het voordien ook was.
Lied: wek mijn zachtheid weer, geef mij terug de ogen van een kind, dat ik zie wat is, en mij toevertrouw, en het licht niet haat…
Schriftlezing: Marcus 6, 30-34 & Openbaring 21, 1-6
Marcus 6, 30-34
De uitgezondenen kwamen terug bij Jezus, en ze vertelden Hem alles wat ze hadden gedaan en hoe ze onderricht gegeven hadden. Hij zei tegen hen: ‘Ga nu mee naar een eenzame plaats om alleen te zijn en wat uit te rusten.’ Want er kwamen en gingen zoveel mensen, dat ze niet eens de gelegenheid hadden om te eten. Ze gingen in de boot weg naar een eenzame plaats om alleen te zijn. Men zag hen weggaan en velen herkenden hen. Uit alle steden haastten ze zich te voet daarheen en kwamen er eerder aan dan zij. Toen Hij van boord ging, zag Hij een grote menigte, en tot diep in zijn ingewanden werd Hij beroerd door mededogen, omdat ze als schapen zonder herder waren, en Hij begon hen uitvoerig te onderrichten.
Openbaring 21, 1-6
En ik zag een nieuwe hemel en een nieuwe aarde, want de eerste hemel en de eerste aarde waren voorbijgegaan, en de zee was niet meer. En ik zag de heilige stad, het nieuwe Jeruzalem, neerdalen vanuit de hemel bij God, toebereid als een bruid die zich voor haar man heeft versierd. En ik hoorde een grote stem vanuit de troon zeggen: zie, de tent van God is bij de mensen, en hij zal bij hen wonen en zij zullen zijn gemeenten zijn en God zelf zal bij hen zijn; en iedere traan zal hij uit hun ogen afwissen; en de dood is niet meer, noch rouw noch geschreeuw noch moeite: de eerste dingen zijn voorbijgegaan! En die op de troon zat zei: zie, ik maak alle dingen nieuw! En hij zegt: schrijf: deze woorden zijn betrouwbaar en waarachtig! En hij zei tot mij: het is geschied; ik ben de alfa en de omega, het begin en het einde; ik zal de dorstige geven uit de bron van het water des levens, om niet.
Piano
Meditatiemoment
Het mededogend kijken
Zo wordt Maria niet vaak afgebeeld: met een totaal verwrongen mond, wanhopig vechtend tegen wanhoop, of is het woede. Want voor haar ligt de dode Jezus uitgestrekt, haar zoon. En alsof ze hem niet wil zien, kijkt ze weg… Het is een beeld dat ik ooit fotografeerde in een Normandische kerk. Die blik van Maria, met zijn intens lijden, het is die blik waardoor Jezus zich liet raken, tot diep in zijn ingewanden, vertellen ons de evangelies. Tot hij stilstond, al was het te midden van een menigte, en het gelaat wilde zien van wie leed. En luisterde, en in gesprek ging. En door te luisteren genezend was.
De mededogende blik van Jezus is geen goedkoop sentimentalisme. Het is, zoals Bernard in een vakantieviering het zei: zien, bewogen worden, in beweging komen… Beeld van een grotere Barmhartigheid, een waarop we ons leven bouwen willen, in het diepste vertrouwen dat in ons zit.
Zo is het mededogen in de blik van Jezus, en het is dat mededogen dat geschonden mensen nodig hebben: als een moeder mee verwoest is met haar verwoeste kind, dat iemand dan niet wegloopt, maar haar aankijkt met een blik waarin het zo gekwetste leven gedragen kan worden, zoals ze zelf ook dat broze, kwetsbare kind van haar droeg, in haar schoot.
stilte
Het scheppend kijken
In het dertiende-eeuwse noordportaal van de kathedraal van Chartres vinden we ontroerende beelden over de schepping. Eén van die beelden staat afgebeeld op uw kaartje. Men zet daar meestal het onderschrift bij: Dieu, créant les oiseaux, voit Adam dans sa pensée. Terwijl God de vogels schept heeft hij de mens in gedachte. Daar zijn prachtige commentaren over geschreven vanuit het middeleeuwse denken, maar hier in deze meditatie over het zien, wil ik gewoon kijken en jullie deelachtig maken aan datgene waardoor ik geraakt word.De scheppende God (hier afgebeeld als een liefdevolle Christus – want God zelf mocht men niet afbeelden) heeft Adam de mens naast zich als zijn gedachte. Hij ziet in gedachte de mens en schept daardoor de mens. Naast het mededogende zien, is er het scheppende zien. Zien is scheppen. Je ziet, je fantaseert wat nog niet is en dat gefantaseerde is al een nieuwe schepping. Kijk eens hoe de beeldhouwer erin slaagt om – in steen nota bene – een intimiteit te scheppen tussen God en zijn fantasie, tussen God en mens. Intimiteit zeg ik, géén eenwording, géén fusie. Elk blijft zichzelf. Pure genegenheid waarin de lichamen van God en mens elkaar raken, elkaar nabij zijn. Een tederheid zonder weerga.
“heel lang geleden heb ik jou bedacht / zo had ik altijd iets waar ik naartoe kon leven / en toen jij zei: hier ben ik, was ik niet verbaasd / je was precies zoals ik had verwacht / maar nu pas weet ik dat ik je niet verzonnen heb.”
Moeten wij niet opnieuw leren fantaseren uit liefde? Zien wat nog niet is? En de inhoud van onze gedachte, onze fantasie, ons visioen poëtisch vertolken voor elkaar, zoals de schrijver van het boek Openbaring het ons voordeed? En ik zag een nieuwe hemel en een nieuwe aarde. En ja, ik zie: de hemel trouwt met de aarde. Wij, wij samen zijn Gods bruid. Laten we ons mooi maken!
Dieu, créant les oiseaux, voit Adam dans sa pensée. Terwijl God de vogels schept heeft hij de mens in gedachte. Daar krijg ik kippevel van, van Gods scheppende combine van mens en vogels. Vogels vliegen uit… vrij als een vogel in de lucht… Mensen vliegen uit… vrij als een mens op zijn tocht… Maak me niet vleugellam, span geen net om mij te vangen, maak geen lijmroede waarop mijn pootjes komen vast te zitten. Laat me bewegen, laat me je warmte voelen zodat ik de koude tocht aankan.
Als wij, de mensen, Gods scheppende fantasie zijn, wie of wat is dan onze fantasie? Wat durven wij nog zien? Wie fantaseren wij tot een schepping van liefde?
stilte
Lied: “Gezien van ooit af”
Inleiding tafeldienst
Laten we aan tafel gaan. Brood uitdelen en te eten geven, een beker rondgeven en te drinken geven. Het is barmhartigheid die concreet wordt. Een simpel beeld, een eenvoudig bijna dagelijks gebaar dat ons ooit is voorgedaan en dat we week na week herhalen om niet te vergeten, om de blik scherp te houden, om te blijven zien waar het op aankomt, de waarheid over ons bestaan.
Brood en wijn delen betekent de ander als je naaste zien, hem aanraken met buitengewone aandacht en liefde. Brood en wijn delen is schepping mogelijk maken, de bron van goed doen in elke mens kracht geven, toekomst mogelijk maken, licht brengen waar duister is, leven laten zegevieren boven dood.
Dit gebaar overstijgt het hier en nu, overstijgt deze groep mensen, schept verbondenheid met iedereen ter wereld die hetzelfde doet, met ieder die strijdt voor een rechtvaardige wereld waar leven niet gefnuikt wordt en met de slachtoffers van onrecht.
Dit gebaar overstijgt het hier en nu, overstijgt de tijd en schept verbondenheid met hen die voor ons brood en wijn deelden en in onze herinnering blijven, onze lieve doden.
tafellied: O Heer erbarmend genadig
Onze Vader
Vredeswens
Tegen de brute feitelijkheid in, kunnen we blijven dromen van vrede en gerechtigheid. Die fantasie helpt ons om al de eerste stappen te zetten. In het klein en in het groot. Zo heeft Jezus het ons voorgedaan. Ik wens u allen zijn vrede toe.
Slotlied: Zegening
*
Klik op kleine foto’s om ze groter te zien.