‘LopendVuur’ 15.05.2024

Verslag gespreksavond ‘Onbehagen’ met Paul Verhaeghe en Dominique Willaert.
met instemming van Stefaan Segaert (Hart boven hard)

Met dank aan Jef Geldof voor de foto’s

PAUL EN DOMINIQUE.
ALS WIJZE BOEKEN LIVE HELEMAAL TOT BLOEI KOMEN.
Een goed gevulde Blaisantkerk in Gent waar ik voor het eerst kom. Boezemvrienden en hoop-verleners Daniël, Ward en Pieter die ik in de gevangenis leerde kennen zijn er ook. Paul Verhaeghe steekt van wal met een scherpe verkenning van het begrip ‘onbehagen’.

WAT IS ONBEHAGEN?

In de toegemeten twintig minuten slaagt de hoogleraar erin om een vlijmscherpe analyse te maken van de tijd waarin we zijn beland. Hebben we objectief redenen voor onbehagen? Hoe is het gesteld met de kwaliteit van de samenleving op basis van twaalf psycho-sociale indicatoren als huishoudelijk geweld, opname in de psychiatrie, echtscheidingen waar Europa nauwgezet data over bijhoudt?

Wetenschappelijk onderzoek moet ons somber stemmen. Alle indicatoren gaan immers de verkeerde richting uit. We zijn een middenmotor in Europa tussen de Scandinavische landen en Engeland en Duitsland in.
Deze negatieve evolutie hangt voor Verhaeghe samen met een verscherpte sociaal-economische ongelijkheid en de doorgeslagen vrije markteconomie is daar een belangrijke reden van.

Verhaeghe weet met beeldspraak de tijdsgeest en heersende moraal goed te vatten. Waar de mens in de jaren zestig maakbaar was moet hij het vandaag vooral maken. Wie daar niet in slaagt is een loser. En de mens als competitief wezen is ontkoppeld van zijn sociale DNA. We zijn doorgeslagen door meritocratie, hypercompetitie, consumentisme, individualisering … ‘iedereen is de weg kwijt uit het paradijs’ zou Frank Boeijen daarover zingen.

SPIEGELS

Het goede nieuws? Identiteit en samenleving ontstaan in een soort spiegelrelatie met elkaar. En dus kan er ook aan een broodnodige verandering of goede balans tussen die twee worden gewerkt. In 15 jaar tijd kan een systeem worden veranderd.
Dominique Willaert zal daarop voortbouwen. Bij de theatermaker heet het dat we zowel het goede als het slechte in ons hebben en niet per sé deugen om Rutger Bregman wat te ontkrachten. Gelijklopend met Verhaeghe is het voor beide sprekers de culturele omgeving die bepalend is welk van de twee polen er meer of minder centraal zal komen te staan.

VAN HET CAPITOOL …

Dominique Willaert steekt meteen van wal met de bestorming van het Capitool. Die gewelddadige raid fascineerde de spreker en zette hem aan tot het schrijven van ‘Dansen op een ziedende vulkaan’ en daarna was er zijn grondige verkenning naar de Denderstreek.

Geen gebrek aan vaststellingen die ons zorgen moeten baren. Onze kinderen worden overprikkeld door consumptie, het is een vorm van terreur hoe ze bestookt worden om te kopen, om te gokken, hoe porno zo makkelijk bereikbaar is. En het metaplaatje? Een artikel in DS toont aan dat de acht techreuzen (Mega, X, Tik Tok …) extreem-rechts wind in de zeilen geven. Kort samengevat : het internet is in handen van rechts.

Media is gecommercialiseerd, radicaal-rechts is helemaal mainstream, Tom Van Grieken wordt overal met de rode loper onthaald, dat hij een mede-‘architect van de haat’ is schijnt velen te ontgaan. En bovenop dit alles: sociaal-kwetsbare groepen stemmen massaal op Trump, op Vlaams Belang, op Le Pen … tegen hun belangen in.

… NAAR DE DENDERSTREEK

De regio tussen Aalst en pakweg Ninove. Hoe is het gesteld in Denderleeuw, in Herzele, in Geraardsbergen? Het is een vraag die me vanuit Hart boven Hard (omdat ik er ook regelmatig mijn tenten ga opslaan) ook uitermate bezighoudt.
Vaststellingen? Wat viel er te beluisteren bij de oorspronkelijke bevolking en bij de nieuwkomers?
Voor wie het boek niet las (zeker wél doen!) :

1. Veel Vlaams Belang-kiezers zijn in rouw, zijn kwaad, kampen met verdriet

2. De uitzinnige afbouw van dienstverlening heeft daar veel mee te maken. Het NMBS-loket is dicht, de postbode heeft geen tijd meer voor ‘het kleine maar zo o zo essentiële ontmoeten’, de vakbond, de mutualiteit, waar is de mens?, je hebt een app nodig om je papieren te regelen.

3. Migratie is te snel gegaan op veel plekken. In Denderleeuw is in amper tien jaar tijd de bevolkingssamenstelling compleet veranderd… Dat zorgt voor gevoelens van vervreemding, van angst, en ja, er zijn partijen die dat meesterlijk weten uit te buiten. We moeten daar veel zorgzamer mee omgaan. Uitleg geven. In dialoog gaan. Elkaar terug ontmoeten. Maar de volks-en gildehuizen zijn gesloten? (en een ploeg van SAAMO die de Palaver in Denderleeuw warmte inblies is schaamteloos op straat gezet, nvdr)

WAT TE DOEN?

Willaert stelt het scherp: onverschilligheid is misschien wel de ergste kwaal. De middenklasse in Italië zou moeten wakker liggen van de aanval van de fascistische premier Meloni op de LGBTQ+-gemeenschap, op vrouwen, op migranten.
En wat ook Marijke Persoon in ‘Wiens Belang?’ duidelijk analyseert: extreem-rechts wordt door het kapitaal omarmd. De rijken zullen rijker worden, de intimidatiecampagne van het Belang rond linkse leerkrachten is compleet weerzinwekkend, van grondrechten voor de zwakste groepen zal geen sprake zijn, herverdeling staat niet op de agenda, het patronaat kan op beide oren slapen …

UITDAGINGEN VOOR LINKS EN VOOR WAKKERE BURGERS

Betogen is niet genoeg zegt Verhaeghe in de vragenronde. We moeten ons ook organiseren, hij herhaalt het werkwoord drie keer na elkaar.
En waar dromen we van?, vraagt Willaert aan de zaal. Hoe kan een links verhaal weer warmte uitstralen en geestdrift aanwakkeren? Dat klinkt Mouffiaens … Waarom begeestert links zo weinig?
Een sneer ook naar Bart De Wever die de klimaatjongeren meteen venijnig wegzette als pessimistisch, als radicaal, als onverstandig. Terwijl ze uiting gaven aan hun diepe bezorgdheid rond een nakende klimaatcatastrofe . En recenter: de rector van U Gent die niet in dialoog gaat met de studenten rond de genocide in Palestina.

VRAGENRONDE

Ook de vragenronde blijft boeien.
Waarom zetten we niet veel meer in op wat ons als burgers bindt dan op de verschillen? Waarom zijn er zo weinig parlementsleden die zich in de verweesde arbeid(st)er (wit of van kleur) kunnen verplaatsen? Hoe vinden we een goede balans tussen verbondenheid en autonomie? Hoe kunnen competitie en inclusie, solidariteit en zorg weer in evenwicht worden gebracht?

Waarom is het zo pover gesteld met de aandacht voor burgerschap? Wat is het goede leven? Hoe geraken we af van die economische groeidwang , van een altijd maar stijgend bruto binnenlands product dat de armoede alleen maar vergroot? Hoe maken we samen een gemeenschap die veel meer geborgenheid in zich draagt?

UITSMIJTERS

Wat ik meeneem naar Lokeren, fietsend wat filteren van de hoofdboodschap van de avond.
Zich neutraal opstellen is geen optie. Niets is zo gezond als met respect voor andermans mening voor je dromen uit te komen. Ontwaakt! Verzet u!

Het is een misvatting te denken dat (alleen) politici de boel zullen oplossen. We moeten ons burgerschap omarmen, cultiveren, ontwikkelen … we zijn samen actor in verandering.
Het zijn mooie grote slagzinnen die ik vanavond meeneem naar de algemene vergadering van Hart boven Hard in hartje Brussel.

Met dank aan Stefaan Segaert (Hart boven hard)

LopendVuur is een samenwerkingsverband van het dekenaat Gent, de Protestantse Rabotkerk, Dominicus Gent, Effata Gent.