Dominicus Gent

Viering van zondag 2 februari 2014 (Lichtmis)

Tweede viering in een reeks over Liefde

Passionele inzet voor kennis, betekenis, een goede wereld…

 

Van harte welkom in deze tweede viering in een reeks van drie over de liefde.  Kan men een mooier thema bedenken? Met drie vieringen kunnen we onmogelijk alles rond krijgen. Om toch maar de zaak bespreekbaar te maken laten we ons leiden door een gedicht van Oosterhuis van drie strofen. Vorige week ging het in de eerste strofe over allerlei soorten liefde. Over de fantastische diversiteit van de liefde tussen mensen. Over genegenheid, liefdadigheid, vriendschap en erotiek.

Vandaag staat de tweede strofe op de achtergrond. Deze luidt:

“Ik versta onder liefde ook: de denkkracht en de intuïtiekracht, de wijsheid en de wetenschap, en alle fantasie en volharding en optimisme waarmee de aarde wordt opgebouwd, steeds opnieuw, tegen alle afbraak in”.

Het is ook de eerste zondag van de maand en dat betekent luxe. Want dan zijn er kinderen en jongeren die de luxe van deze zondagen betekenen. Wij heten hen van harte zeer liefdevol welkom. En we hopen dat ze straks in hun eigen vieringen een beetje meer liefde mogen ontdekken waarmee ze ons aan tafel kunnen verwennen wanneer we terug samenkomen.

Maar laten we eerst het licht ontsteken dat symbool staat voor een liefde die we als voorbeeld en richting in ons eigen leven willen eren: de paaskaars als symbool van de Levende Christus die ons samenbrengt.

En zingen we elkaar welkom toe: “Dit huis is een huis waarde deur open staat”

 

Liefde als passionele inzet en inspiratie

In onze bijzondere reeks over de liefde (natuurlijk ergens altijd wel het thema van  deze vieringen) ging het vorige week over `de duizenden nuances van vriendelijkheid en vriendschap,  … waarmee mensen elkaar bejegenen’. Dat we bij liefde meteen denken aan relaties van mens tot mens is geen verrassing.  Maar in de tweede  strofe heeft Oosterhuis het over een andere dimensie.

Liefde en  {wetenschap/het  werken  aan onze aarde} ziet men  minder spontaan als twee handen op een buik. In de wandelgangen wordt de man of vrouw die passioneel bezig is met denk- en opbouwwerk  gemakkelijk als workaholic en egoïstisch bestempeld. De volksmond zegt wel dat kennen – in  bijbelse zin – gelijk staat aan liefhebben. Maar ze weet evenzeer dat niet  elke menselijke relatie een beleving van liefde is, net zo min als elk denkwerk en bouwwerk aan de aarde.  Daar zijn voorwaarden aan verbonden. Het heeft te maken met de motivatie, de manier van beleven en de finaliteit, de vruchten.

Als een project rechtstreeks een rechtvaardige samenleving aanpakt dan ligt de band met de  liefde voor de hand.  Neem nu Michael Marmot, die straks eredoctor wordt in Leuven. In Londen deed hij jarenlang – gedurende de Thatcherjaren –  onderzoek naar de sociale determinanten van gezondheid, zonder dat iemand er echt op zat te wachten. Het leverde baanbrekende inzichten op over de grote verschillen in gezondheid van de wereldbevolking en de oorzaken daarvan, inzichten waarmee niets werd gedaan. Met het keren van het politieke tij kon hij uiteindelijk vrucht plukken van al die volharding: er kwam actie, beleid en preventie. Als arts helpt hij nu niet langer individuele patiënten maar miljoenen ongeziene burgers, de wereld rond.

Het is diezelfde liefdevolle inzet en inspiratie  die je vindt bij Achieng in  Oeganda en Maggy Barankitse, als ze werken aan toekomst voor een generatie gehavende mensen, bij de uitvinders van een fair trade telefoon, bij de magistraten die het opnemen voor een rechtspraak  die buiten de gevangenismuren blijft, bij collega’s die alle fondsen verliezen omwille van hun inzet voor het aidsonderzoek,….

Die liefdebeleving zie ik ook bij koppige denkers die tegen modestromen in gewoonweg blijven zoeken naar wat echt en waarachtig is – in soms een heel klein stukje van de wereld.   Je kan het zo gek niet bedenken of er is wel iemand gepassioneerd mee bezig. Minuscule wormpjes, nanodeeltjes in de materialen, de distributie  van vogels in de tuinen, een computerscherm bedienen door ernaar te kijken, …

Ik bewonder ze en ben de mensen ontzettend dankbaar die ongeacht de gevolgen voor henzelf tegen de stroom in durven doordenken over hoe onze wereld ineen zit.  Het vraagt zeer zeker fantasie en volharding en optimisme om zo’n weg te gaan.  Op veel applaus moeten die mensen doorgaans niet rekenenen, ook al wordt door hen gebouwd aan het  fundament van ons welzijn.

In diezelfde geest denk ik aan  Hannah Arendt die bij het verslaan van het proces tegen Eichmann doordacht over de banaliteit van het kwaad, aan Galileo die de  aarde rond de zon  zag draaien, aan Luther die de   bijbel  in vertaling  wou laten lezen,  Pete Seeger (deze week gestorven) die bleef hameren op vreedzaam protest, aan Snowden, Dirk Barrez en vele toegewijde journalisten die het echte verhaal zoeken achter de NSA, de bankencrisis, Sjotsi, Oekraïne,  de relatie tussen Putin en de  Orthodoxe kerk, … en ga zo maar door.  Stuk voor stuk gedreven mensen die met volharding hun denkkracht en intuïtie inzetten – vaak hun  leven geven- voor de opbouw van de aarde tegen alle afbraak in. Het is geen gemakkelijke weg.  We zagen dat in het verhaal van Jezus. Is het ook aan ons gegeven – op grote of kleine schaal. ?

In zijn boek over Liefhebben  ziet Erich Fromm voor de beoefening van elke kunst een grondhouding met nood aan zelfdiscipline, concentratie, geduld en toewijding.  Maar om liefde te kunnen beoefenen moet men bovendien zijn narcisme overwinnen. Tegenover narcisme (dat in alles het eigen ik centraal stelt) staat objectiviteit: mensen en dingen kunnen zien zoals zij zijn.

Als je hoort hoe steeds meer jongeren schoolmoe zijn  of anders de weg moeilijk vinden in deze complexe wereld, dan weten we ook van de mateloze inzet van  heel wat ouders, leerkachten, begeleiders die zoeken naar wegen om de jongeren te bereiken. Het vraagt nederigheid om onze eigen  regels , ideeën, en preconcepties in vraag  te laten stellen.   Om het met de woorden van Rik Torfs te zeggen:  strenge regels vloeien niet voort uit een subtiel ethisch aanvoelen, maar uit de afwezigheid ervan.  Hij voegt eraan toe: we beleven tijden van ethisch fundamentalisme. Wie nog geen maagd is, moet het dringend worden.

Het goede nieuws is dat het opbouwwerk niet voorbehouden is voor enkelingen, nerds of genieën, maar elk van ons dit aankan op zijn plek. Allerlei werkers zijn nodig om het totaalproject van een aarde waar het goed is om wonen te laten slagen. In de brief aan de Korinthiërs lezen we straks: 7 Maar aan ieder van ons wordt de openbaring van de Geest gegeven tot welzijn van allen. 8 Aan de een wordt door de Geest een woord van wijsheid gegeven; aan een ander een woord van kennis, krachtens dezelfde Geest.

En geven we ons dan alvast over aan het lied van al die talenten die we voor de beoefening van de liefde kunnen aanspreken `niet om het te begraven in vruchteloze vrees, maar om het uit te dragen naar wie er ons om vragen. Zo werkt in ons de geest..

 

Liefde als passionele zoektocht naar betekenis

Gent telt zo’n 250 à 300 duizend inwoners. Antwerpen enkele meer. Twee belangrijke centra in het Noorden van België met een culturele uitstraling en tevens plaatsen van belangwekkend wetenschappelijk onderzoek.  Het zijn levendige steden die voor complexe uitdagingen staan. De christenen die er wonen vormen een kleine minderheid. Bijna te verwaarlozen. Toch zijn er boeiende gesprekken gaande, zowel van filosofische aard als er hier en daar onder verschillende religies gezocht wordt naar verstandhouding en samenwerking. Verwacht wordt evenwel dat het impact van religie steeds verder aan het wegebben is.

Met zijn circa vierhonderdduizend inwoners is Korinthe ten tijde van Paulus één van de belangrijkste steden van het Romeinse imperium. De stad geniet een uitzonderlijk  economisch belang gezien zijn positie als belangrijke zeehaven. Alle mogelijke culturele en religieuze praktijken bloeien er door elkaar.  Alle vormen van amusement en vertier zijn aanwezig. Vooral in de havenbuurten. De christelijke gemeenschap vormt er een onooglijk groepje waarbinnen zich bovendien allerlei spanningen en rivaliteiten voordoen. Aan die gemeenschap geeft Paulus zijn mening te kennen betreffende de voortgang van de gemeente.

Ik denk bij mezelf: chapeau, Paulus. Welk een weg heeft hij niet afgelegd. Geboren als volbloed jood, behorend tot de stam van Benjamin, Saulus genoemd naar koning Saul (de allereerste koning van de joden). Paulus die zichzelf Hebreeër noemt, zijn vorming genoten heeft bij de beroemde joodse rabbijn Gamaliël te Jeruzalem, toegewijd met hart en ziel aan de joodse traditie die hij van huis uit heeft meegekregen. Hevig gekant tegen die nieuwe beweging die zich beroept op Jezus van Nazareth. En hoor hem nu eens bezig. Hij vertrouwt er blijkbaar op dat de mensen die hij voor zijn visie heeft weten te winnen voldoende zin voor samenhorigheid ontwikkelen. Dat ze er in zullen slagen elkaar op te bouwen en niet mekaar af te breken. Dat de geest van Jezus allen bezielt.

Het kan niet anders of hij moet op een of ander moment bijzonder onder de indruk gekomen zijn van die nieuwe beweging.  Hij moet zich hebben afgevraagd waar de aantrekkingskracht van deze beweging vandaan kwam. Na een turbulente periode van zoeken waarbij hij een indrukwekkend parcours aflegt, bekent hij zich tot deze beweging. Meer nog: hij wordt er de grote promotor van die zijn nieuwe inzichten uitdraagt naar Cyprus en Klein Azië, naar Griekenland en Rome.

Paulus interpreteert zijn nieuwe inzichten als openbaring. Ook de joodse wet was door openbaring ontvangen. Maar blijkbaar is deze nu overstegen. Klaarblijkelijk gaat openbaring hand in hand met de betekenis die mensen ervaren. Zo was het bij Paulus. Zo is het gegaan in de verschillende christengemeenschappen die kort na Jezus’ dood zijn ontstaan. Bij Marcus, anders dan bij Matteus, anders dan bij Lucas en anders bij Johannes. Er is niet één betekenis die het Jezusgebeuren tot uitdrukking brengt. Er is een hele waaier aan betekenissen die de werkelijkheid openbaart. Betekenissen openbaren de werkelijkheid. Er is niet zoiets als dé openbaring die betekenis geeft aan ons leven. Het zijn de betekenissen die wij op het spoor komen, die wij vinden, die de werkelijkheid openbaren.

Zo mogen we ook onze eigen geschiedenis verstaan. Als KUC-Dominicus zijn we een weg gegaan die zich stap voor stap aan ons ontvouwd heeft. Mag het enthousiasme genoemd worden? (Bezeten door God!) In het proces dat we gegaan zijn hebben verschillende talenten meegespeeld, die ook spanning en vuurwerk veroorzaakten zoals het in de gemeente van Korinthe ook meer dan eens gespetterd heeft. Maar er is, bij alles, iets wat mensen blijft samenbrengen. Dat kan niet zonder de liefde van een blijvende inzet. Het kan niet zonder zorg en betrokkenheid op elkaar. Ook al gaat het alleen maar met vallen en opstaan. Er is een levende liefde die deze beweging gaande houdt. Er wordt heel wat energie geïnvesteerd in het intellectuele werk om de eerlijkheid en de waarachtigheid van deze beweging op het spoor te houden. Er is lef nodig geweest om de stappen te zetten die wijzelf in 1982, bij de start, voor onmogelijk hadden gehouden, maar die we nu vanzelfsprekend vinden. Het vergt voortdurende aandacht om openheid naar andere levensovertuigingen levend te houden.

Het ging van bij de aanvang van deze vieringen om de vraag in welke zin ons samenkomen hier een authentieke betekenis mag genoemd worden die ons het Jezusgebeuren openbaart. En hoe deze betekenis vruchtbaar kan zijn voor zoekende mensen. Vooral voor mensen die zich kerkelijk in de kou voelden staan. Ik beschouw dit als een roeping. Een uitdaging voor deze gemeenschap als een plek van betekenis in deze stad.

 

Inleiding tot het tafelgebed

En laat ons dan aan tafel gaan. We brengen het brood en de wijn aan, als symbool van een gedeelde wereld  waaraan we willen werken, zodat het goed is om wonen voor all mensen,  de meest kwetsbaren eerst.  We ontvangen het voedsel dat we in alle veiligheid kunnen smaken dankzij de inzet van  vele schakels in de keten:  van de boer op het land over de vrachtwagenchauffeur  tot de geneticus in het labo voor voedselveiligheid.

We gedenken hier ook zij die ons op de weg zijn voorgegaan: onze geliefde doden. En allen die van veraf of dichtbij meewerken aan diezelfde droom, op wier inzet wij vaak ongezien en ongekend mogen rekenen.

Wij danken U God  rijk aan liefde, rijk aan trouw,  voor het samenzijn in deze gemeenschap, bewaar de liefde tot het duizendste geslacht…

 

(tekening: Durer: de handen van Nicolaus Kratzer, vriend van Erasmus, More)