Dominicus Gent

Viering van zondag 3 december

Ben ik mijn broeders hoeder
(eerste viering in een reeks over zorg)

 

Welkom ‘allen’ samen op deze vertrouwde plek. Allen, want vandaag zijn er ook enkele kinderen bij ons die samen een spannend vertelmoment gaan waar maken.
Het is de eerste viering in de advent en tegelijkertijd de eerste viering van een reeks over ‘kwaliteit van zorg’. We starten de reeks met de vraag:”Ben ik mijn broeders hoeder ?”
Laten we eerst onze allergrootste Moeder, het Licht, in ons leven brengen door de paaskaars aan te steken.
Steken we nu ook met het licht van de paaskaars de eerste adventskaars aan. Symbool voor het licht dat we zelf proberen te zijn voor wie in het donker leeft.

Advent en Welzijnszorg zijn in veel gemeenschappen met elkaar verbonden. De campagne ‘1 op 7 haalt de meet niet’ verdiept de spiritualiteit van de adventsperiode en de adventsvieringen nodigen mensen uit tot inzet. Solidariteit en engagement zijn immers tekenen van God in onze wereld. Armoede is en verhaal van 1 op 7, maar dat betekent ook dat er 6 op 7 zijn om hier iets aan te doen.
Voor 1 op 7 mensen in ons land is hun inkomen te klein om het einde van de maand te halen. Hoe hard ze ook hun best doen, ze kunnen de rit niet uitrijden.
In de advent kijken we uit naar Gods nieuwe wereld van gerechtigheid en vrede. Daar zal iedereen de meet halen.

Straks drinken we samen een kommetje soep. Symbool voor het feit dat we deze winter tijd willen nemen voor elkaar – voor goede warme zorg- we willen immers luisteren naar elkaar. Soep doet immers meer dan de maag vullen. Soep vertelt een verhaal. Tomatensoep met balletjes voert mij steeds terug naar mijn kindertijd. Spinaziesoep smaakt naar de gezellige drukte van onze familiefeesten. De soepen van Hoop, Kracht en Warmte vertellen verhalen. Het zijn verhalen die dieper gaan dan de krantenartikels. Ze komen pas naar boven als de tijd zijn werk doet. Warme drank zoals soep (en koffie of thee) doen daarbij wonderen. Ze geven warmte aan de binnenkant en brengen het vertrouwen op temperatuur. Mensen spreken daardoor makkelijker over hun twijfels, hun angsten en hun pijn.  Een kommetje soep is voeding en troost tegelijk.

Mensen in armoede lopen niet te koop met hun problemen. Vaak schamen ze zich voor wat hen overkomen is.
Het is niet omdat alle economische wijzers wat meer in het groen  staan dat het goed gaat met ons land. Een land is niet in vrede als 1 op de 7 mensen het niet haalt. Armoede vreet aan de wortels van onze samenleving.
Mensen in armoede hebben onze, jouw stem nodig als hun leven in de soep draait. De actie van WZZ “soup for the soul” helpt ons hierbij.

 Laten we als wachters op de muren zijn,
geroepen om het zwijgen te verbreken,
een klein begin van opstanding, een teken.

 

Lezing: Genesis 4

De mens , Adam, had gemeenschap met Eva, zijn vrouw, en zij werd zwanger en bracht Kaïn ter wereld. “Met de hulp van de Heer” zei ze, “heb ik het leven geschonken aan een man” . Later bracht ze zijn broer ter wereld, Abel. Abel werd herder, Kaïn werd landbouwer.
Op een keer bracht Kaïn de Heer een offer van wat hij had geoogst. Ook Abel bracht een offer, van de eerstgeboren dieren van zijn kudden koos hij de mooiste uit.
De Heer merkte Abel en zijn offer op, maar voor Kaïn en zijn offer had hij geen oog. Dat maakte Kaïn woedend, zijn blik werd donker.
De Heer vroeg hem:” Waarom ben je zo kwaad, waarom kijk je zo donker? Handel je goed, dan kun je toch iedereen recht in de ogen kijken? Handel je slecht, dan ligt de zonde op de loer, begerig om jou in haar greep te krijgen; maar jij moet sterker zijn dan zij.”
Kaïn zei tegen zijn broer:” Laten we het veld ingaan.” Toen ze daar waren, viel hij zijn broer aan en sloeg hem dood.  Toen vroeg de Heer:” Waar is Abel, je broer?” “dat weet ik niet” antwoordde Kaïn. “ Moet ik soms waken over mijn broer?”
“Wat heb je gedaan?” zie de Heer. “Hoor toch hoe het bloed van je broer uit de aarde naar mij schreeuwt. Daarom: vervloekt ben jij. Ga weg van deze plek, waar de aarde haar mond heeft opengesperd om het bloed van je broer te ontvangen, het bloed dat jij vergoten hebt. Ook al bewerk je het land, het zal je niets meer opbrengen. Dolend en dwalend zal je over de aarde gaan.”
Kaïn zei tegen de Heer:” Die straf is te zwaar, U verjaagt me van deze plek en ik mag u niet meer onder ogen komen, en als ik dolend en dwalend over de aarde moet gaan, kan iedereen die mij tegenkomt mij doden.
Maar de Heer beloofde hem:” Als iemand jou doodt, zal dat zevenmaal aan hem worden gewroken.” En hij merkte Kaïn met een teken , opdat niemand die hem tegenkwam hem zou doodslaan.

 

Overweging

Het is me wat. De mensheid bestaat amper en daar heb je al problemen. Want geef toe: een eerste dode op aarde, en die is vermoord. Hoopvol perspectief  voor de rest van de geschiedenis. Goe bezig zouden ze in Gent gezegd hebben…
Dit is natuurlijk geen waarheidsgetrouw verslag uit onze vroege geschiedenis, maar een verhaal met een boodschap. En wat wil de verteller ons laten zien met dit verhaal?
Het draait allemaal om het inzicht dat mens zijn “medemens “ zijn is. En dat God zich over de meest kwetsbare mens het eerst buigt. Hem niet laat vallen.
Kaïn is de eerstgeboren zoon: zijn naam betekent: Schepsel. Dat klinkt stevig: met de twee voeten op de grond.
Abel komt een tijdje later op aarde: Lucht betekent zijn naam. Alsof hij een light versie is van wat een mens kan zijn. Wat damp, niets om rekening mee te houden.
Beiden offeren ze de eerste vruchten van hun werk, logisch voor Joden: alles krijg je van Jahweh, dus geef je hem als blijk van dankbaarheid het mooiste terug. Abel een mooi lam, Kaïn de eerste vruchten van het veld. Tot nu toe geen vuiltje aan de lucht.
Maar, God kijkt alleen naar Abels offer. Waarom? Er staat nergens dat Kaïn de mindere kwaliteitsvruchten van zijn land zou geofferd hebben (zoals ons vroeger werd verteld om Kaïn al op voorhand een slechte inborst te geven). Blijkbaar wordt hij meer aangesproken door de ijle, kwetsbare mens, dan door hem die het goed gaat. Iets wat we dikwijls zien terugkeren in Bijbelse verhalen: niet diegene die het in mensenogen maakt komt het eerst bij God, Zijn aandacht gaat steeds naar de minste.
Kaïn kijkt niet met Gods ogen naar zijn broer, hij is jaloers. Zijn blik wordt donker. Hij ziet niet goed meer waarover het gaat. En daardoor verbreekt hij de broederrelatie. Abel is voor hem geen medemens meer maar een concurrent die je uit de weg mag ruimen. Dan zijn de problemen opgelost: Abel weg, God ziet Kaïn terug. Alles weer ok.
Zo loopt het niet. Want als God aan Kaïn zegt dat hij moet oppassen voor de “zonde”, die begerig op de loer ligt om hem in zijn macht te krijgen, dan spreekt de verteller tot alle schepselen, tot alle Kaïns die we zijn. De verteller kent de mensen: het kwade zit mee in ons gebakken en het is een hele strijd om sterker te zijn dan onze slechte neigingen. 

Kaïn verliest de strijd tegen zijn demonen. En op de vraag “ben ik soms mijn broeders hoeder” weet hij verdomd goed wat het antwoord is.  Het is dan ook meer dan rechtvaardig in onze ogen dat Kaïn zijn verdiende loon krijgt: verbanning van het land en verbreking van de familieband. Hij staat alleen. En alleen staan is gevaarlijk: hij is nu op zijn beurt kwetsbaar, niets meer waard,  hij kan op zijn beurt een prooi worden voor anderen. En dan gebeurt er weer iets onverwachts: God laat ook hem niet in de steek: ook aan deze kwetsbare mens mag niet geraakt worden. Hij krijgt een teken  ter bescherming.

De boodschap is dus meer dan duidelijk: je raakt niet aan de kwetsbare mens, hij/zij is je medemens. En je gaat met alle mensen om zoals je zou willen dat men met jou omgaat.
Er is jammer genoeg nog niet zoveel veranderd sedert de tijd van deze verhalen: mensen worden nog steeds door personen, systemen als minderwaardig beschouwd, als koopwaar (denk maar aan de Syrische slavenmarkten, de bootvluchtelingen), als goedkope wegwerparbeiders.  Als consumenten die je van alles kan verkopen, zelfs als dat levensgevaarlijke producten betreft…

Het is dus belangrijk een tegenstem te bieden, en gelukkig zijn er hopen mensen die, elk op hun manier, proberen mensen in hun menswaardigheid te zien en te respecteren. In deze periode van de Advent willen we ons focussen op dit gegeven: mens zijn is medemens zijn in solidariteit. En we kijken dan vooral naar de armoede in ons eigen land. Daartoe roept Welzijnszorg ons op.

We kunnen de wereld niet zomaar veranderen. En laten we wel zijn: armoede zal nog niet zo snel de wereld uit zijn. Maar, dat “kleine” initiatieven van mensen in kansarmoedewerkingen een wereld van verschil kunnen uitmaken voor individuen, wil ik graag aantonen door twee ervaringen in Toontje. Dat is de werking met en voor kansarmen bij ons in Gentbrugge. Toen ik stond te wachten om foto’s te nemen van de werking, sprak er mij spontaan een vrouw aan. Ze vertelde dat de mensen in Toontje haar een thuis gegeven hadden, een plaats waar ze zichzelf mocht zijn, een plaats waar ze in contact kwam met anderen, een plaats die haar weer zin gegeven had om af en toe iets te doen met en voor anderen. Eenzelfde verhaal hoorde ik vorige week van een man, wiens fotowinkel failliet was gegaan en waardoor hij in armoede was verzeild. Dat dit afmat, afstompt, je je eigenwaarde doet verliezen. Maar dat hij terug recht gekomen was door het contact, de steun van de vrijwilligers en de bezoekers van Toontje.

Vele van dergelijke initiatieven worden gesteund door de opbrengst van giften en van de soep-op-de- stoep-acties. Hoe klein ook, we kunnen solidair zijn, elkanders hoeder en broeder.

Inleiding tafelgebed 

Met een handvol kleine en machteloze mensen is het begonnen. Vanuit hun onmacht, hun angst en ontgoocheling hebben zij hun handen in elkaar geslagen. En vanuit een diep vertrouwen zijn ze op weg gegaan. Waarheen? Ze wisten het zelf niet. Ze zouden wel zien. Ze deelden wat ze hadden, brood en wijn, huis en goed. Uit hun gezamenlijk bidden haalden ze de kracht om te blijven doorgaan. Ze hielden de droom levendig die Jezus in hen had gewekt. Vanuit deze verbondenheid zetten ze de kleine dagelijkse stappen die haalbaar waren. En dat was al heel wat!
Zo groeide nieuw leven in een stervende wereld. Waarom zou dat nu niet kunnen?  Laten we ook vandaag breken en delen, zijn wat niet kan, doen wat ondenkbaar is. In dit breken en delen gaat onze aandacht ook uit naar alle mensen uit onze gemeenschap die hier vandaag niet zijn en aar alle mensen waar ook ter wereld die inzet opbrengen om te breken en te delen. En dankbaar gedenken we onze lieve doden.

De laatste avond dat Jezus met zijn vrienden aan tafel zat, gaf hij hen een teken dat zijn hele leven samenvatte in een simpel gebaar: ten volle mens zijn is medemens zijn voor de ander. Is breken en delen van wat je hebt, van wie je bent, is ontvangen en geven. Dan pas is er leven mogelijk zoals God het heeft bedoeld.
Hij nam daarvoor brood in zijn handen, zegende het en brak het. Neem hiervan zei Hij, neem en deel dit brood met elkaar. Dit is mijn lichaam, dit is de essentie van mijn zijn.
Daarna nam hij een beker met wijn, gaf hem rond en zei: drink hiervan, de vreugde van het delen is als mijn bloed dat je adem en zuurstof geeft. Zo kan je leven zoals ik je heb voorgedaan, verbonden met mijn bloed, met mijn leven.
Telkens je deze tekenen stelt zal ik bij je zijn.

Onze Vader

Vredeswens   

Moge het delen van dit brood en deze beker ons hart versterken. Dat wij vol hoop meewerken aan een nieuwe wereld, waar elk mens de meet haalt – waar brood, recht, rechtvaardigheid en vrede is voor, iedereen. Wensen we elkaar de vrede toe

Communie

Slottekst

Krom
is onze samenleving.
Krom van zinnen en gedachten,
tegensputterend, geweldig,

vaak onrechtvaardig
Geen plaats voor de kleinen

voor de zwakken en de gekwetsten
Krom blijft het pad van de mensen.

Recht
willen we de wereld.

Rechtvaardig en oprecht.
Vechtend, bewust en overtuigend.
Met ruimte voor kinderen

rechten voor vrouwen.
Recht
is de hoop van de mens.

Wat krom is,
maakt Hij rechtvaardig   

gebrokenen richt Hij op
ontheemden zijn Zijn vrienden
en kleinen maakt Hij groot.
De wereld vertrouwen we toe
aan deze nieuwe verwachtingstijd.

 

(schilderij Laszlo Mathe)