Dominicus Gent
Viering van zondag 30 april 2023 

De steen van de waterput (3)

 

Goedemorgen en van harte welkom in deze viering.
De derde en laatste in de reeks over stenen In de bijbelse verhalen.
Vandaag duiken we diep in de geschriften van het Eerste Testament en lezen we een verhaal uit het boek Genesis. Een fragment uit een rijke cyclus die verhalenderwijs filosofeert over onze existentie. Wie zijn mensen met en tegenover elkaar? Hoe gaan hun wegen samen en waardoor weer uit mekaar? Hoe vinden ze een gepaste verhouding? Wanneer laat God zich in hun zoektocht zien? En wat heeft dat dan te betekenen?
We mogen die schat aan doorleefde wijsheid met elkaar delen.

Zoals elke zondag bij het begin van de viering steken we de Paaskaars aan.
Dankbaar voor de eeuwenoude tradities waarbinnen wij ons eigen verhaal mogen schrijven.
En bidden om zegen over de weg die we gaan.

Dat ik aarde zou bewonen,
niet op vleugels als een arend,
niet in schemer als een nachtuil,
niet kortstondig als een bloem

niet op vinnen onder water,
niet gejaagd en niet de jager,
niet op hoeven, niet met klauwen,
maar op voeten twee`

om de verte te belopen,
om de horizon te halen –
en met handen die wat kunnen: kappen,
ruimen, zaaien, oogsten;

met een neus vol levensadem,
met een buik vol van begeren,
met een hoofd niet in de wolken,
wel geheven naar de zon

om te overzien die aarde,
haar te hoeden als een kudde,
haar te dienen als een akker
en te noemen bij haar naam.

Dat ik ben, niet meer of minder,
dan een mens, een kind van mensen,
een van velen, een met allen,
groot en nietig, weerloos vrij

om te zijn elkaar tot zegen,
om te gaan een weg van dagen,
liefdes weg, die ooit zal leiden
naar een menselijk bestaan.

T: Huub Oosterhuis M: Tom Löwenthal

 

Lezing: Gen 29: 1-14

Toen Jakob zijn reis had hervat en verder trok naar het gebied van de Oosterlingen, 2zag hij op een gegeven ogenblik ergens in het veld een put. Drie kudden schapen lagen daar te wachten, omdat uit die put de kudden te drinken kregen. Op de put lag een grote steen, 3en pas als alle herders daar waren samengekomen, rolde men de steen van de opening; zodra men de schapen had laten drinken, legde men de steen weer op de put. 4Jakob vroeg hen: `Broeders, waar komt u vandaan?’ Zij antwoordden: `Wij komen van Haran.’ 5Hij vervolgde: `Kent u dan Laban, de zoon van Nachor?’ Zij antwoordden: `Ja zeker.’ 6Hij vroeg verder: `Hoe maakt hij het?’ En zij antwoordden: `Uitstekend. Daar komt net zijn dochter Rachel aan met de schapen.’ 7Toen zei hij: `Het is nog volop dag en nog lang geen tijd om de kudden bijeen te drijven: geef dus de schapen te drinken en laat ze dan nog wat grazen.’ 8Zij zeiden: `Dat kunnen wij niet voordat alle schapen bijeen zijn: pas dan wordt de steen van de put afgerold en kunnen wij de schapen te drinken geven.’ 9Hij stond nog met hen te praten, toen Rachel aankwam met de schapen van haar vader, want zij was herderin. 10Zodra Jakob Rachel zag, de dochter van zijn oom Laban, met de schapen van zijn oom, ging hij naar de put toe, rolde de steen weg en liet de schapen van zijn oom Laban drinken. 11Daarop kuste Jakob Rachel en weende luid. 12Toen Jakob Rachel bekend gemaakt had dat hij een bloedverwant van haar vader was, de zoon van Rebekka, ging Rachel het gauw aan haar vader vertellen. 13Zodra Laban het nieuws over Jakob, de zoon van zijn zuster, gehoord had, liep hij vlug naar hem toe: hij omhelsde en kuste hem en nam hem mee naar huis. Daar vertelde Jakob Laban alles wat er gebeurd was. 14Toen zei Laban: `Waarlijk, jij bent mijn gebeente en mijn vlees.’ En Jakob bleef een volle maand bij hem.

 

Jakob (Gen 28: 18-22)
Heer, als het niet al te ver is
en als mijn benen het dragen
en als uw hart mijn ster is
dan wil ik het met U wagen.

Als gij onderweg mijn brood zijt
want ik moet per slot toch leven
ja, als gij waarachtig groot zijt
en mij mijn vet zult geven,

Dan loop ik al mijn jaren
op voeten van wel en wee
dan strompel ik op mijn blaren
regelrecht met U mee.

T: Huub Oosterhuis M: Willem Vogel

 
Stenen zijn overal aanwezig. We stoten er ons aan, ze zijn een kiezel in onze schoen, herkenningspunten, vormen muurtjes, steenmannetjes, worden in patronen gelegd in de straten en huizen, we zijn geboren met bakstenen in onze maag. Ze zijn fundament, omheining van bezit, muur om ons te beschermen.
In de Bijbel zijn ze prominent aanwezig, zeker in het verhaal van Jakob, ook in het nieuwe testament. Jezus wordt de hoeksteen genoemd, door de bouwlieden eerst verworpen. De mensenzoon heeft geen steen om zijn hoofd op te leggen. Maar blijven we nu bij Jakob, over wie we dit mooie lied zongen.
Jakob is op de vlucht voor de wraak van zijn broer Esau. Hij ontfutselde het eerstgeboorterecht van zijn broer, in complot met moeder Rebekka. Hij moet vluchten voor de woede van zijn broer en Rebekka stuurt hem naar hààr broer Laban, ook om daar een vrouw te zoeken, want ze houdt niet van de Hethitische vrouwen van Esau. Ze belooft te laten weten als de woede van Esau bekoeld is.
Op zijn weg, nadat de zon al is ondergegaan, neemt Jakob één van de stenen die daar liggen als hoofdkussen en valt in slaap. Daar krijgt hij een droom van een ladder, waar Gods engelen op en af gaan. En van Jahwe die hem belooft dat dit land van hem en zijn talrijke nakomelingen zal zijn, en dat Hij hem zal behoeden. Daar in de wildernis, angstig en alleen in het duister, wordt hij geraakt door het mysterie.
Jakob wordt wakker en is bevreesd en diep geraakt door het gebeurde. Hij zet de steen waarop hij geslapen heeft overeind als een wijsteen en giet er olie over uit en noemt de plaats Betel. Hij doet een gelofte aan Jahweh. Deze steen wordt niet weggerold, maar wordt rechtop gezet als herkenningsteken waar een wondere droom was en een wederzijdse belofte.
Hij trekt verder en komt aan bij de put waar de schapen van Laban en de andere herders komen drinken. De ontmoeting met zijn nicht Rachel lijkt een coup de foudre. Jakob rolt de enorme steen van de put en geeft haar schapen te drinken. Dan kust hij haar en daarna begint hij luid te wenen. Pas dan stelt hij zich voor als haar neef.
Hoe kan Jakob, na een lange zwerftocht door de wildernis een steen wegrollen waarvoor normaal verschillende herders nodig zijn? En waarom doet hij dit?
Zou de steen een metafoor zijn voor de steen die op zijn hart lag door het bedrog, de vlucht en de angst onderweg? Een zware steen van geen toekomst zien ondanks de belofte en de zegen van Jahweh?
Is het de opluchting omdat hij aangekomen is in de omgeving van zijn oom en zich weer veilig kan voelen, dat hij niet meer alleen is in een vijandig en onbekend land? Rolt de steen van zijn hart door de plotse verliefdheid als hij Rachel ziet? Wil Jakob Rachel eer bewijzen omdat zij als jonge vrouw alleen met de kudde misschien telkens als laatste aan de beurt kwam om haar schapen te drenken?
De ontmoeting met Rachel geeft een radicale wending in het leven van Jakob, Zijn omzwerving eindigt hier voorlopig bij Laban. Om warmte blijft hij vele jaren hier. Om warmte worden soms stenen weggerold.

 

Om warmte

Om warmte gaan wij een leven
gaan wij over de zee,
vliegen wij langs de hemel om
iemand gaan wij een leven met licht en met
donker mee. Vogeltje van de
bergen, waar gaat de tocht naar toe?
Om warmte wil ik zwerven en
komen naar iemand toe.

Om zachtheid gaan wij een leven
gaan wij onder de nacht
kruipen wij onder de hemel om
woorden gaan wij een leven om lachen en
zoenen zacht. Mensje daar in de
verte waar snelt je voetstap heen?
Waar zachtheid is te vinden daar
snellen mijn voeten heen.

Om liefde gaan wij een leven
sterven wij dood na dood
wagen de verste wegen om
jou, op hoop van zegen, mijn liefde, mijn
reisgenoot. Dalen van zwarte
aarde bergen van hemels blauw.
om alles ga ik dit leven om
alles of niets met jou.

T: Huub Oosterhuis M: Wilfred Kemp

 

De gezamenlijke waterput

Het deksel dat Jakob met een geweldige krachttoer van de put haalt, heeft een dubbele functie.
Vooreerst beschermt het deksel het bronwater tegen vervuiling. Er is namelijk de onbedoelde en vooral ongewenste vervuiling door zand of ongedierte maar soms is er ook de opzettelijke vervuiling en zelfs dichtgooien van de bron. Dat was Isaac, de vader van Jakob al overkomen. De strijd om water is blijkbaar al heel oud.

Je moet met meerdere mannen samenwerken om het deksel van de put te halen.
Wat een knap bedachte voorzorgsmaatregel om op die manier de bron als een gemeenschappelijk goed te beheren en zo het water enkel gemeenschappelijk te gebruiken. Geen enkele herder kan het exclusief voor zijn eigen kudde gebruiken. Het samenwerken om het deksel weg te nemen, is dus een garantie voor een eerlijke verdeling van het levensnoodzakelijke bronwater. Het is een manier om samenwerking en solidariteit te bewerken.
De zware deksteen was om beide redenen een primitief maar heel efficiënt middel om de levensader voor de herders en hun gezinnen te beschermen.

Bronnen dienen blijkbaar beschermd te worden. Mensen hebben immers de neiging hun eigenbelangen te laten voorgaan op die van anderen. Daar gaat het verhaal over de tweeling Jakob en Esau immers over.
Hoe doen we dat vandaag? Hoe gaan we vandaag om met deze onontbeerlijke bron van leven? Hoe stellen we grenzen aan egoïsme en eigenbelang?
Zolang er maar water uit de kraan stroomt stellen we ons niet teveel vragen bij het belang van water. Het is eerder uitzonderlijk dat we het water, het teveel of het tekort eraan, als levensbedreigend ervaren. We hielden het niet echt voor mogelijk dat in eigen land overstromingen mensenlevens zouden kosten, tot de waterbom op 14 juli 2021 in Wallonië. Meer dan 30 mensen verdronken in het kolkende water. In heel veel landen is die dreiging door teveel of te te weinig water helaas dagelijkse brute realiteit. En ze treft wereldwijd heel veel mensen. Zowel door jarenlange droogte als door verwoestende overstromingen.
De rampenlijst is lang:1 op 3 mensen hebben geen drinkbaar water. De Wereldgezondheidsorganisatie voorziet dat er tegen 2030 700 miljoen vluchtelingen zijn ten gevolge van waterschaarste.
Welke dekstenen kunnen een solidaire verdeling van water bewerken? Welke maatregelen kunnen de waterschaarste en de verspilling tegengaan en de levensbron voor de eenieder wereldwijd openstellen?
Een ander aspect is de vervuiling van het water, van rivieren, van grondwater, van oceanen….
De plastieksoep, de pesticiden, meststoffen, pfas, zware metalen, de gevolgen van mijnbouw en ontginning, van industriële productieprocessen, de onverzadigbare consumptie in de rijkere sectoren van de bevolking….
8 jaar geleden stelde paus Franciscus reeds in de encycliek Laudato si : Een bijzonder ernstig probleem is dat van de kwaliteit van het water dat beschikbaar is voor de armen en dat iedere dag veel doden ten gevolge heeft. Onder de armen komen ziekten in verband met water veel voor, inclusief die welke worden veroorzaakt door micro-organismen en chemische middelen. Dysenterie en cholera, die te wijten zijn aan ontoereikende sanitaire voorzieningen en waterreserves, zijn een belangrijke factor van leed en kindersterfte. De waterhoudende grondlagen worden op veel plaatsen bedreigd door de vervuiling die wordt veroorzaakt door sommige activiteiten op het gebied van het delven van grondstoffen, van landbouw en industrie
Welke dekstenen zijn er nodig om het water te beschermen? Welke innovatieve technologieën om de vervuiling niet enkel tegen te gaan maar ook te keren? Hoe kan water duurzaam geëxploiteerd worden? Welke wetgeving is hiervoor nodig?

En tenslotte stelt zich de vraag naar het eigenaarschap van de bron. Ik citeer opnieuw uit de encycliek Laudato si:
op sommige plaatsen wordt de tendens steeds sterker om deze schaarse hulpbron te privatiseren, te veranderen in koopwaar, onderworpen aan de wetten van de markt. In werkelijkheid is de toegang tot veilig drinkwater een wezenlijk, fundamenteel en universeel recht van de mens (…) Sommige studies hebben het gevaar gesignaleerd dat men binnen enkele decennia acuut te maken zal hebben met waterschaarste, als men geen urgente maatregelen neemt. (…) Het is te voorzien dat de watercontrole door grote internationale ondernemingen verandert in een van de belangrijkste bronnen voor een conflict in deze eeuw.
Is het dan toch vooral de steen voor ons hart die weggeduwd moet om al wat leeft en al wie leeft, toegang te gunnen tot de levensnoodzakelijke bronnen: licht, lucht, grond en water? Onze persoonlijke inzet is onontbeerlijk maar ontoereikend. Dirk Holemans schrijft deze week: Het is duidelijk dat het huidig economisch systeem, maar ook het politiek systeem dat de dramatische achteruitgang van ons ecologisch kapitaal faciliteert en promoot, onze toekomst bedreigt. Het komt er dus op aan de systeemfouten die evengoed in het politiek-bestuurlijk systeem als in de economie zitten, aan te pakken. Een recente studie van het planbureau toont aan dat de huidige ontwikkeling in ons land onhoudbaar is.
We bidden dat deze maatschappelijke transformatieprocessen zouden gebeuren en met het lied van grond en vuur zingen we onze hoop uit dat dit omvormingsproces alvast aan onszelf gebeurt.

 

Lied: Van grond en vuur

Van grond en vuur zult Gij ons maken,
hoog op rotsen, aan levend water,
van geur en smaak, van licht en stem,
uw evenbeeld.

Volk dat in duisternis gaat,
mensen met stomheid geslagen,
het zal geschieden, zegt Hij,
dat zij weer glanzen als nieuw.

Van licht en stem zult Gij ons
maken, uw evenbeeld.

Niet meer beklemd en verdeeld,
niet meer in woorden gevangen,
één en gekend en bevrijd
eindelijk mens zal ik zijn.

Van licht en stem zult Gij ons
maken, uw evenbeeld.

Daar staat de stoel van het recht,
daar zal staan de tafel der armen,
dan is de dag van het lam,
zie, Ik kom haastig, zegt Hij.

Van grond en vuur zult Gij ons maken,
hoog op rotsen, aan levend water,
van geur en smaak, van licht en stem,
uw evenbeeld.

T: Huub Oosterhuis M: Antoine Oomen
 

Uitnodiging tafeldienst 
 
Dank voor jullie inbreng. We gaan aan tafel en we herinneren de mensen die gestorven zijn en steken kaarsjes aan voor hen. We denken ook aan iedereen die er niet bij kan zijn vandaag omdat het niet meer lukt om naar de kerk te komen. En we steken een kaars aan in verbinding met iedereen die ergens het breken van brood en delen van de beker mogelijk maakt.
Groot mysterie,
Gij brengt ons bijeen om ons te voeden en onze dorst te lessen.
Ge voedt ons met de herinnering en deelname aan uw breken van brood en leven. We mogen leren en ervaren dat dit het meest wezenlijke is: breken en delen wat we hebben.
Gij lest onze dorst naar waarheid en waarachtig leven en ge ging ons voor in het leven naar de wet van de liefde. Niemand heeft u ooit gezien, liefde is uw naam.
Zingen wij dit tafelgebed samen.

Tafelgebed
Niemand heeft U ooit gezien. Liefde is uw naam.

Brood des levens heet die knecht die uw kind genoemd wordt, Jezus, kind uit Nazareth.

Liefde, zegt Gij, is te doen. Werk in ons, dat wij U doen. Licht ons op, dat wij U zien.
Dat wij leven wat geleefd moet. Dat wij doen wat moet gedaan: recht voor ieder mensenkind.

Brood voor ieder kind van mensen. Vrede, en een nieuwe wereld. En de dood zal niet meer zijn.

T: Huub Oosterhuis M: Antoine Oomen

 Moge het delen
van dit brood en deze beker
ons sterken in de hoop
dat een nieuwe wereld komen zal
waar brood en recht en liefde is
genoeg voor allen.

Onze Vader 

Vredeswens 

Communie  

Gebed : Om water  

Moge mij schoonwassen
alle regenwater van de toekomst
mogen mij afspoelen alle stortbuien
van de komende eeuw.

Dat, op een goede dag, ik op mijn hoofd krijg
de ene waterval na de andere.

Alle voorraden, die gij, hemel,
in uw mededogen hebt bewaard voor steppe
en woestijn: geef maar aan mij.

Mogen ook de golven
van de zee over mij heen slaan en zijn
branding mij beuken.

Moge de wervelwind opsteken
en mij ontrukken vloer en dak
en alles wat ik om mij heen
verzameld heb.

Dat het zal weg zal waaien alle stofgoud
en roest waaronder ik ben bedolven.

Dan kome tot mij
die de bronnen slaat, die alle water van de
wereld weet te vinden.

Hij moge van mij maken een bron
die zacht en vrolijk stroomt. Dat ik mij
geven mag aan de wortels van het gras
en van de bloemen.

T: Huub Oosterhuis M: Tom Löwenthal

 

Blijf verbonden met de gemeenschap van Dominicus Gent:
via de nieuwsbrieven: https://www.dominicusgent.be/nieuwsbrief/
via Facebook ( https://www.facebook.com/Dominicus-Gent-324436994242688/)
Abonneer u nu op ons nieuw online platform: http://Bijlichten.be 
Ga er in gesprek met de auteurs van de filmpjes!

Indien u meent dat voor een bepaald object het auteursrecht van de auteur of zijn/haar erfgenamen, of het recht op afbeelding geschonden werd, neem dan contact op met ons zodat de situatie kan worden rechtgezet.