Dominicus Gent
Viering van zondag 8 november
Ouder worden
Welkom op deze warme zondag. We zijn november en alhoewel de temperatuur niet echt herfst influistert, gaan we het toch hebben over dat proces dat ons in elk seizoen voortstuwt: ouder worden. Niet iets van de oude dag alleen, maar iets van elke dag. In telkens weer een nieuwe omgeving van mogelijkheden en beperkingen, de ervaring van de vorige meenemen om te kennen en te kunnen, te zien en gezien te zijn, aan de slag te gaan. We willen er even bij stil staan, dat niets stilstaat, en leren van de ervaringsdeskundigen hier.
Jezus zelf heeft niet kunnen genieten van een oude dag, maar mocht wel wijze oude mensen ontmoeten op zijn weg. Ook hij wist van loslaten en bevrijd zijn en helemaal aanvaard hebben wat komt nadat de opdracht is volbracht. Laten we het licht van de Paaskaars over deze zondagse ontmoeting schijnen.
Openingslied: Een mens te zijn op aarde
Eerste inbreng: het ouder worden van geboorte tot sterven
Ouder worden doe je elke dag ‘ een beetje’. Het is een natuurlijk proces, in gang gezet vanaf de geboorte. Bij het begin van ‘ nieuw leven’ staan we nog niet stil bij het voortschrijdende proces van ouder worden. Baby, peuter, kleuter, schoolkind, tiener, jong volwassene, al deze verschillende fasen van het leven houden zoveel beloften in van groei, ontwikkeling, sterkte, jeugd, dat we niet graag stilstaan bij het idee dat ieder van ons elke dag een dagje ouder wordt.
De levensduur stijgt elk jaar met enkele dagen en voor 2015 is de gemiddelde leeftijd 80,74 jaar. We hebben onze levensduur kunnen optrekken doordat we de omgeving waarin we leven naar onze hand hebben gezet.
De vooruitgang van wetenschap en technologie, gepecialiseerde geneeskunde en betere zorgomkadering,gevarieerde voeding, meer bewegen,actieve programma’s voor senioren hebben hier een grote rol in gespeeld.
De maatschappij houdt ons voortdurend een ideaal fysiek beeld voor over hoe ouder worden en jong blijven en de reclame steekt een handje toe om te overtuigen dat je jeugd kan kopen en je daardoor gelukkiger gaat voelen met dure crèmes met antirimpelgarantie, botox, facelift, vitaminen, speciale margarines…
Maar is dit de echte invulling van ouder worden ?
De kinderboeken tekenen nog dikwijls oudere personen met een dikke bril, knotje in het haar of met een stok en grote pantoffels…..Deze clichés zijn vandaag niet meer relevant.
Op rust gaan of met pensioen is vandaag niet meer een zetel krijgen waar je gaat inzitten en van je verdiende rust genieten.
Ik zie ouder worden heel wat intensiever, leuker, tijd krijgen om met nieuwe uitdagingen te starten en nog een hele boel meer.
Sociaal en emotioneel hebben we een achterstand op de extra jaren die wij erbij gekregen hebben. Langer leven is een cadeau en toch weten we de ouderdom niet goed naar waarde te schatten.
Op onze maandelijkse bijeenkomsten met onze ‘gezinsgroep’ stellen we vast dat er het laatste jaar de eerste vijftien minuten bijna automatisch gepraat wordt over alle kwaaltjes waar elkeen van ons al mee geplaagd wordt. Het gebeurt spontaan en we zijn niet zo gelukkig telkens in die gewoonte te vervallen. Het betekent wel dat het ons bezighoudt, maar we hebben elkaar meer te vertellen dan het ongemak van pijnlijke knieën, verminderd gehoor, slechte bloeduitslagen voor cholesterol en triglyceriden…
Het lijkt zo of oud worden meer een last dan een zegen is. Is dit ook zo ?
De uitdaging van ouder worden, zegt Anselm Grün, is dit proces aanvaarden, bepaalde gewoontes, emoties kunnen loslaten en zich met dit alles kunnen verzoenen. De kerngedachte is dat wie leert met zijn grenzen omgaat, ook nieuwe deugden zal ontdekken zoals dankbaarheid, zachtmoedigheid , aanvaarding. Reflectie en inkeer kunnen in deze fase van het leven een spirituele tijd van groei en rijpheid zijn die een diepte geeft aan het leven. Innerlijke vrijheid en wijsheid kunnen dan de kans krijgen om te groeien. Ouder worden betekent niet gewoon verder gaan met het leven, maar ook geleidelijk anders omgaan met het leven.
Ik sta altijd versteld en luister verwonderd naar oudere mensen die zo’n rust uitstralen, een vat vol levenswijsheid zijn, kunnen luisteren zonder te oordelen en raad geven op zo’n manier dat het niet bedreigend overkomt.
Hoe oud je daarvoor moet zijn staat nergens beschreven, maar je voelt het aan wanneer iemand echt en authentiek overkomt. Bij zulke mensen wil je vertoeven, wil je vragen stellen, het geheim van hun verzoening met ouder zijn en van hun kracht om hun levenswijsheid over te brengen proeven.
Oudere mensen hebben nog zoveel te vertellen.
Oudere mensen kunnen een vat vol wijsheid zijn, elke rimpel kan een boeiend verhaal zijn.Laten we ernaar luisteren en elkaar zegenen zodat we weten wat van waarde is we aan elkaar doorgeven en beseffen dat dit tenslotte goed is.
Lied: Tijd van leven
Om met velen
Brood en ademtocht te delen –
Wie niet geeft om zelfbehoud
Leven vindt hij honderdvoud
Evangelietekst: Lucas 2, 25-40
25 En zie, er was een man te Jeruzalem, wiens naam was Simeon, en deze man was rechtvaardig en vroom, en hij verwachtte de vertroosting van Israël, en de heilige Geest was op hem. 26 En hem was door de heilige Geest een godsspraak gegeven, dat hij de dood niet zou zien, eer hij de Christus des Heren gezien had. 27 En hij kwam door de Geest in de tempel. En toen de ouders het kind Jezus binnenbrachten om met Hem te doen overeenkomstig de gewoonte der wet, 28 nam ook hij het in zijn armen en hij loofde God en zeide:
29 Nu laat Gij, Here, uw dienstknecht gaan in vrede, naar uw woord, 30 want mijn ogen hebben uw heil gezien, 31 dat Gij bereid hebt voor het aangezicht van alle volken:
32 licht tot openbaring voor de heidenen en heerlijkheid voor uw volk Israël.
33 En zijn vader en zijn moeder stonden verwonderd over hetgeen van Hem gezegd werd. 34 En Simeon zegende hen en zeide tot Maria, zijn moeder: Zie, deze is gesteld tot een val en opstanding van velen in Israël en tot een teken, dat weersproken wordt 35 – en door uw eigen ziel zal een zwaard gaan –, opdat de overleggingen uit vele harten openbaar worden.
36 Ook was daar Hanna, een profetes, een dochter van Fanuël, uit de stam Aser. Zij was op hoge leeftijd gekomen, nadat zij met haar man na haar huwelijksdag zeven jaren had geleefd, 37 en nu was zij weduwe, ongeveer vierentachtig jaar oud, en zij diende God onafgebroken in de tempel, met vasten en bidden, nacht en dag. 38 En zij kwam op datzelfde ogenblik daarbij staan, en zij loofde mede God en sprak over Hem tot allen, die voor Jeruzalem verlossing verwachtten.
Tweede overweging
In haar inbreng vertrekt Paule van het standpunt dat ouder worden toch wat sterven is, verlies van kracht en capaciteit en een hele opdracht om je ermee te verzoenen. Bij de neuroloog Oliver Sacks, die eind augustus stierf, klonk het helemaal anders. Hij leek juist verzot op zijn oude dag en in de volheid van het leven voor zijn dood wijdde hij er menig schrijfsel aan. Met de titel `The joy of old age (no kidding)’ is de toon gezet: hij maakt geen grapje als hij aangeeft absoluut uit te kijken naar zijn 80er levensjaren. Hij verwacht dat die net als voor zijn vader – die 94 werd – tot de gelukkigste van zijn leven zullen behoren. Dat hij de diagnose van een zeldzame oogkanker moest verwerken doet daar niets aan af.
Ouder worden gaat aanvankelijk samen met steeds sneller en efficienter worden tot op een punt waarna men alles weer wat langzamer gaat doen en letterlijk meer down to earth, dichter bij de aarde gaat leven. Met elke nieuwe vorm van bewegen komen nieuwe beperkingen en gaan nieuwe mogelijkheden open. Of je van A naar B trekt met de trein, de fiets of te voet, de ervaring is helemaal anders. Wat en wie je onderweg ontmoet ook. Zeker is dat je te voet heel wat kan zien dat buiten het vizier blijft van de anderen die wel sneller verder geraken, maar onderweg ook veel missen. Afhankelijk van het tempo waarop je door het leven reist is er meer of minder tijd voor mensen, een andere aandacht, gaat een eigen wereld open waarbinnen weer zoveel te ontdekken en te beleven valt. Het mag een geluk heten dat we op elk moment van onze tocht samen leven met groepen die jonger en ouder zijn en sneller of trager bewegen dan wij.
Om te kunnen genieten van de nieuw verworven kijk, mag je niet blijven hangen aan het gezichtsveld dat je mist, niet al te veel hunkeren naar het gras aan de overkant dat groener lijkt. Het mooie van ouder zijn is, dat je al vele groene overkanten gezien hebt en dat die drang om elders te zijn dan hier en nu, een groot deel van zijn voedingsbodem kwijt is. Veel zit al in je bagage, en wat je nog echt wil meemaken moet je niet al te snel uitsluiten.
Oliver Sacks legt uit hoe hem op zijn 80e verjaardag vooral een grote dankbaarheid overvalt om alles wat hij heeft mogen ervaren – het goede en het minder goede. Tachtig! Klinkt het met een uitroepteken. `Ik kan het nauwelijks geloven. Hij kijkt echt uit naar de jaren die nog komen mogen, alle kwaaltjes, ongemakken en soms regelrechte pijn ten spijt. De pijn ook van het afscheid nemen van veel vrienden, waardoor de aanwezigheid van hen die er wel nog zijn des te dierbaarder wordt. Niets dat meer oproept tot creativiteit en verbondenheid dan beperkingen.
Oliver Sacks kijkt uit naar de periode in zijn leven waar vele opdrachten en verantwoordelijkheden achter hem liggen, waar men vrij wordt om opnieuw te exploreren, om de gedachten en ideeën en inzichten en gevoelens van een heel leven te verbinden tot nieuwe inzichten en nieuwe verbondenheid. Dat moet zeker geen rentenieren worden, maar geeft veel ruimte voor inzet. Denk aan de vele gepensioneerden die vrijwilligerswerk starten. Of aan Henry Nouwen die na een zeer actief leven met veel reizen in 1986 ging werken als pastor in een van de gemeenschappen van de ark in Canada, die een thuis biedt aan mensen met een verstandelijke beperking. Daar leerde hij Adam kennen; een meervoudig gehandicapte jongeman. Nouwen ging helpen met de verzorging van Adam en werd zijn vriend. In 1996, na het overlijden van Adam en vlak voor zijn eigen dood, schreef hij het boek: Adam, God’s Beloved.
Er zijn zo van die dingen waar een mens pas op later leeftijd toe in staat is. Dani heeft het gevoel dat zijn grijze haar figuurlijk deuren opent als hij als hulpaalmoezenier in de gevangenis werkt. Kristien Hemmerechts zegt: Ik denk dat je een betere docent bent als je ouder bent. Daarvóór ben je nog zo hard bezig met jezelf te bewijzen, te tonen wat je allemaal wel weet. Pas met de jaren verdwijnt die onzekerheid en kan je je helemaal richten op de studenten. Paus Franciscus bekent dat hij als jonge overste van de Jezuïeten beslissingen heeft genomen waar hij nu spijt van heeft. Zijn inzicht over de betekenis en het belang van mededogen is bijvoorbeeld met de leeftijd gegroeid. Zoiets komt niet uit het niets gevallen natuurlijk, maar als de vrucht van een volgehouden blik in de richting aangegeven door het Evangelie.
Jezus heeft niet het geluk van de oude dag gekend. Er wordt wel verteld over ontmoetingen, al van in het prille begin, met oude mensen die even onopvallend als indrukwekkend zijn. Bij de opdracht in de tempel bijvoorbeeld zijn het de oude Simeon, een rechtvaardig man vol van de Heilige Geest, en Anna, de profetes die in de tempel dient en weduwe is van 84 jaar, die het kind van God herkennen en aanraken. Simeon begrijpt dan al dat dit een bijzonder geschenk is, niet alleen voor hemzelf, maar ook voor Israël, zelfs de hele wereld. Hij beseft dat hij de grote openbaring meemaakt waar hij nog naar verlangde en is vervolgens klaar om te sterven.
Wie weet wat ons nog allemaal te wachten staat. Waar kijk je naar uit, wat wil je graag delen en waar ben je dankbaar om nu je ouder wordt. We horen het graag in de inbreng. En misschien brengt ook dit stukje tekst uit het bekende gebed van een non in de 17de-eeuw inspiratie:
Ik durf niet te vragen om een beter geheugen maar wel om een toenemende bescheidenheid en een mindere zelfverzekerdheid als mijn geheugen in conflict komt met dat van anderen. Geef me het schitterende inzicht dat ik er af en toe naast kan zitten…
Schenk me het vermogen om op onverwachte plaatsen goede dingen te ontdekken en in mensen die niet opvallen, kwaliteiten te zien. En Heer, schenk me de gratie zed at goed te kunnen vertellen.
Lied: Tijd voor Liefde (we waren jong, we werden oud…)
Inbreng gemeenschap
Inleiding tot het tafelgebed
We gaan aan tafel om brood en wijn te zegenen en onder elkaar te delen. Een eeuwenoud gebaar dat van generatie tot generatie is doorgegeven en waardoor we ons hier verbonden voelen met elkaar.
Maar eerst steken we de kaarsjes aan om de mensen te gedenken die gestorven zijn, alsook het solidariteitskaarsje om een teken te stellen dat de cirkel van leven zich telkens weer hernieuwt.
Vredeswens
Laten we elkaar de vrede wensen in de geest van Gerhard Eberts.
Gelukkig ben je als het leven je blik verscherpt heeft
zonder je wanhopig te maken.
Gelukkig ben je als je dwaasheden getrotseerd hebt
zonder hard te worden.
Gelukkig ben je als je het klagen gelaten hebt
zonder bitter te worden.
Gelukkig ben je als je erin slaagt oud te worden
zonder een mens uit het verleden te zijn.
Gelukkig ben je als je de kleinkinderen leert van God te houden
zonder hen dringend aan te porren.
Gelukkig ben je als je van je kinderen houdt
zonder hun partners te kwetsen.
Gelukkig ben je als je niet van het verleden leeft
maar van de toekomst die God je schenkt.
*
foto: pater Guus Snijkers zaliger