Dominicus Gent

Viering van zondag 10 november

Eerste viering in een reeks over zonde en mislukking

Over schuld en mislukking…

Goedemorgen en welkom op deze viering.

We hebben het al zoveel gehoord: een groot  deel van de mensen op aarde heeft honger. Nochtans is er eten genoeg voor iedereen.  De komende twee jaar wil 11.11.11 deze problematiek blijvend onder onze aandacht houden. Ze willen dat we koken van woede om deze onrechtvaardige en mensonwaardige  toestanden. Koken van woede, om er iets aan te kunnen en te willen veranderen door bewust te worden van ons aandeel (onze schuld? ons mislukken?) en vooral door te leren zien dat er andere manieren zijn van hebben, leven, consumeren die die onrechtvaardigheid opheffen.
Schuld hebben, mislukken…daarover willen we het vandaag ook hebben. Want

Jezus van Nazareth heeft ons met andere ogen leren zien naar schuld en mislukking.  Waardoor Hij leven terug mogelijk maakte.
Steken we de Paaskaars aan opdat het kleine vlammetje ons tot inspiratiebron zou worden en het vuur in ons mag aanwakkeren.   

Over schuld en mislukking…

Bij de mens als kwetsbaar beeld van God met ons willen  we in de  nasleep van 11.11.11 even stilstaan, en wel bij de vraag naar schuld en mislukking. Het zijn woorden en begrippen die niet echt goed in de markt liggen vandaag en al helemaal geen aanleiding tot vieren lijken. En toch…  Maar laten we ze eerst wat van nader bij bekijken.

`Schuld en mislukking’, ze wijzen  niet zozeer op een  feitelijke eindresultaat, maar worden in grote mate bepaald door het perspectief, hoe we er tegenaan kijken, en het proces: de weg die gegaan is.  Of een resultaat een mislukking is, hangt af van wat men wil bereiken. Het succes kan wegblijven om velerlei redenen die grotendeels buiten ons liggen: de gezondheid die het laat afweten, men groeit op in kansarmoede of repressieve structuren,  men is te gevoelig aan onrecht om zelf vooruit te geraken, of heeft  gewoon dikke pech (zoals wanneer een tyfoon langs komt).  Al werd ziekte ooit spontaan als het gevolg van zonde geduid, vandaag weten we: een mens heeft daar doorgaans geen schuld aan.

Het begrip schuld slaat hier niet op eenvoudig weg `oorzaak zijn van’, maar voor een bewust gestelde daad  met een desctructief doel of neveneffect, iets dat kapot maakt, gedood wordt.   Het oeroude begrip van zonde in zijn fundamentele betekenis. Als het gaat om een buitengewone daad van een individu, wordt het snel ontmaskerd, maar als het gaat om een manier van werken  en denken die ingeburgerd is in een bepaalde cultuur, dan ligt het allemaal veel complexer. Aan het begrip erfzonde hebben we misschien nog weinig boodschap,  maar er zijn best wel vormen van denken en doen en laten, omgaan met geld en energie en water,… die we haast letterlijk geërfd hebben, met velen delen en die aardig in de buurt komen.  Het vraagt reële moed en doorgedreven aandacht en energie om de vinger op die wonde te leggen en hier als individu tegenin te gaan.  Maar het kan!

Sommigen zijn er meesters in om de paraplu open te trekken en alle verantwoordelijkheid bij anderen te leggen. Anderen nemen dan weer zozeer de schuld op zich dat ze er angstige mensen van worden en het hen paralyzseert. Soms  voelt men zich machteloos, is het alsof niemand er iets kan aan doen.   Naar aanleiding van het voedselthema dat 11.11.11 vandaag en de komende twee jaar op de agenda zet deed ze een bevraging bij de Vlaamse bevolking.  (Ik kan het natuurlijk niet laten om hier enkele cijfers te citeren).   Quasi iedereen (98.7%) was  zich bewust van het hongerproblem in de wereld. Slechts 8.8% volgde het thema op de voet, 55% heeft het gevoel er niets te kunnen aan doen. 30.4% was echt verontwaardigd.

Als mogelijke oorzaken ziet men (in antwoord op multiple choice) zowel corrupte regeringen in het Zuiden als de verspilling van voedsel, een slecht landbouwbeleid in het Zuiden als het Westers consumptiepatroon.  Het goede nieuws is dat 73% beseft dat ons consumptiepatroon een van de oorzaken is en 93% zegt bereid te zijn eigen consumptiegewoontes aan te passen.  Merk op, hier wordt duidelijk naar oorzaken verwezen en geen schuldvraag gesteld, terwijl er toch nieuwe mogelijkheden worden geopend waar we daadwerkelijk kunnen aan werken.

Het mondiaal voedselbeleid is duidelijk een mislukking zolang zoveel mensen honger hebben. Een deel van de oorzaak hangt ontegensprekelijk samen met ons collectief consumptiegedrag.   De oorzaak is niet louter in het Noorden of het Zuiden  te vinden, maar aan alle kanten. Een individu hier en nu met de vinger wijzen, zou niet alleen onterecht  zijn maar ook onproductief. Koken van woede, de nodige verontwaardiging  voelen en van daaruit in constructieve actie schieten: daar kunnen we mee vooruit, dat is een zegen.  Want zelfs als het niet meteen het eindresultaat verandert, dan nog maakt het alle verschil.  Hoeveel liefde zal het schelen of er God of niet God is … zingen we straks bij het tafelgebed.

Klokkenluiders die ons die  akelige feiten steeds weer onder ogen doen zien,  het ligt niet altijd even comfortabel, maar ze bewijzen ons een dienst. Pierre, Ria, Jan, en nog zovele anderen: dankuwel om ons wakker te houden. De diagnose  laten doordringen opent de weg naar heilzame heling.  Verandering loopt niet gemakkelijk. We zijn hardhoors en moeten er regelmatig aan herinnerd woren dat het anders en  beter kan.

Het is hier al meermaals gezegd:  je moet al aparte ogen hebben om het levensverhaal van Jezus een succesverhaal te noemen. En toch heeft het project zoveel betekend, zoveel in beweging gezet. Beter dat het mislukt dan dat je het niet geprobeerd hebt. Wie nog nooit mislukt is, heeft zich wellicht in te gemakkelijke projecten gestort.

Ook tijdens zijn leven gaf Jezus ons mooie voorbeelden van hoe we met schuldvraag kunnen omgaan.  We ontdekken daaarin dat  noch de ander noch wijzelf de schuldige bij uitstek zijn. Het is dwaasheid om de ander tot de zondebok te maken alsof je je van die conditie kan distantiëren. Daarin zijn we immers gelijken: niemand is zonder zonde, dat hebben we inderdaad met de menselijke conditie geërfd.  Als je wat op je geweten hebt, dan ben je daarin niet alleen. We zullen blijven falen, maar kunnen vallen en opstaan en vooruitgang boeken als we de fouten onder ogen durven zien. Een barmhartige God verdoezelt of ontkent de fouten niet. Hij kent ons en  bemint ons zoals we zijn. Hij zegt: wie zonder zonde is werpe de eerste steen, maar ook  `ga heen en zondig niet meer’.  In een beweging heft hij daarmee de zonde benoemd, gerelativeerd en vergeven, maar niet zonder om herstel te vragen. We luisteren naar het verhaal in Johannes, hoofdstuk 8.

 

Lezing uit Johannes 8, 1-11

1 Jezus ging naar de Olijfberg, 2 en vroeg in de morgen was hij weer in de tempel. Het hele volk kwam naar hem toe, hij ging zitten en gaf hun onderricht. 3 Toen brachten de schriftgeleerden en de farizeeën een vrouw bij hem die op overspel betrapt was. Ze zetten haar in het midden en 4 zeiden tegen Jezus: ‘Meester, deze vrouw is op heterdaad betrapt toen ze overspel pleegde. 5 Mozes draagt ons in de wet op zulke vrouwen te stenigen. Wat vindt u daarvan?’ 6 Dit zeiden ze om hem op de proef te stellen, om te zien of ze hem konden aanklagen. Jezus bukte zich en schreef met zijn vinger op de grond. 7 Toen ze bleven aandringen, richtte hij zich op en zei: ‘Wie van jullie zonder zonde is, laat die als eerste een steen naar haar werpen.’ 8 Hij bukte zich weer en schreef op de grond. 9 Toen ze dat hoorden gingen ze weg, een voor een, de oudsten het eerst, en ze lieten hem alleen, met de vrouw die in het midden stond. 10 Jezus richtte zich op en vroeg haar: ‘Waar zijn ze? Heeft niemand u veroordeeld?’ 11 ‘Niemand, heer,’ zei ze. ‘Ik veroordeel u ook niet,’ zei Jezus. ‘Ga naar huis, en zondig vanaf nu niet meer.’

 

Dat staat met licht geschreven, en dat plant zich voort…

 

Je hebt al haast de hele wereld, alleen nog niet het laatste woord.

Dat staat met licht geschreven, in de geesten van mensen, niet van beesten,

onrecht, en dat plant zich voort.

(Oosterhuis)

Het begin van het lied dat wij net zongen, zal al wel een gevoel weergeven dat de meesten (behalve de superoptimisten) hebben: er is geen nieuws of het gaat over onrechtvaardige toestanden. Banken, ecosysteem, corruptie, verdeling rijkdom, gronden….persoonlijke ervaringen….de lijst is ellenlang.

Ik hoop heel hard dat ook het einde van dit lied in jullie leeft: het geloof dat er mogelijkheid is om dingen te keren, zelfs al is dat nietig op zich. Dat het aanstekelijk werkt, dat het niet uit te doven is.
Het evangelie van daarnet geeft ons, zoals Els al ze, een manier van leven aan die een opening biedt tegen pessimisme, verlamming, culpabiliseren en daarmee verbonden machtsverhoudingen van goeden en slechten, schuldigen en onschuldigen.
Dat is misschien wel de kern van de Blijde Boodschap: je wordt niet veroordeeld als je je eigen tekortkomingen ziet, aanvaardt en probeert niet te hervallen,

Niet alleen Jezus laat ons zien dat je je niet hoeft neer te leggen bij bestaande toestanden in het idee dat je als enkeling toch niets verandert. Natuurlijk moet je geen wonderen verwachten, dingen keren niet zomaar om. Maar zelfs een tanker kan zich draaien…
Je hebt natuurlijk onze grote namen die vanuit hun koken van woede dingen in gang gezet hebben. Er zijn organisaties die de vinger op de wonde leggen, acties ondernemen, proberen mensen bewust te maken over wat en waar het misgaat: 11.11.11, Artsen zonder grenzen, WZZ, BD  Wereldwinkels…..achter al die organisaties zitten mensen die zich verenigen, die hun krachten bundelen.
Maar ook ‘gewone’ mensen  kunnen inspirerende voorbeelden zijn: vanuit een consequent kiezen voor een bepaald doel (je hebt tenslotte als mens maar een beperkte actieradius) ben je soms ongewild of onbedoeld een inspiratiebron van hoe iets doorbroken kan worden. Ik denk bv aan Steven (beter bekend als de low impact man) die vanuit zijn verontwaardiging over onze grote voetafdruk probeerde een half jaar zijn voetafdruk zo klein mogelijk te houden. Aanvankelijk was dat een privéproject, maar het kreeg media-aandacht en plots was zijn “low impact idee” in de aandacht . Het deed mensen nadenken, confronteerde hen met hun stijl van leven en inspireerde hen om ook zo iets te proberen. Hoe was dat ook weer van dat kleine steentje?
Of aan Maggy Barankitse, die zich niet liet verlammen van angst voor mogelijke gevolgen en kinderen redde van een leven zonder toekomst.
Maar (om jullie een riem onder het hart te steken) iedereen kan zo’n vlammetje tonen. Gewoon leven zoals je denkt dat je het best leeft volgens jouw aanvoelen en jouw verantwoordelijkheidsgevoel en waarden is soms ook al een teken. Ik denk dat iedereen wel zo mensen rondom hem/haar kent die hen inspireren en zelfs motiveren om je leven anders te organiseren zodat er meer ruimte komt voor kansen voor jezelf en voor anderen.
Zelf vond ik het leuk dat een buurman ons vertelde (jaren geleden) dat hij en zijn vrouw besloten dat zij niet meer zou gaan werken, om meer tijd te hebben voor de kinderen. Schoonmoeder had gezegd dat dat toch wel om financiële moeilijkheden vragen was. Waarop hij haar antwoordde dat als wij dat konden, zij dat ook wel zouden kunnen. En wij hadden gewoon gekozen dat er maar een zou werken en de ander voor het huishouden en de kinderen zou zorgen…
Wat de wereld en onze collectieve schuld aan zoveel wat er misloopt betreft : een paar weken  geleden waren we op de Dokken in Gent op het Fair Festival . Een gebeuren met allerlei activiteiten, standen, rond een andere, milieubewustere manier van leven. Het krioelde daar van de jonge mensen. Wij hebben niet veel leeftijdsgenoten gezien (waar zitten al die geitenwollen sokken van vroeger?) Ik moet eerlijk zeggen dat ik mij een stuk opgelaten voelde dat er zoveel jonge mensen begaan zijn met een eerlijker , rechtvaardiger wereld en daar ook stappen voor zetten die gevolgen hebben voor hun eigen leven.

Het komt erop aan je ogen en hart te blijven openstellen, te blijven geloven dat het anders kan, soms de moed en zin bij elkaar te  zoeken, je te laten bemoedigen, zielsgenoten te vinden om je telkens weer te laten herscholen tot medemens.

Tafelgebed

Weten dat je niet alleen leeft,

weten dat je je leven ook krijgt,

weten dat je maar bent wie je samen bent met anderen
houdt ook in dat je leven kan geven.
dat je anderen zichzelf kunt laten zijn
dat je ze een plaats kunt gunnen in jouw leven, in hun eigen leven.
Dat kan je nog het best zichtbaar maken

door met hen te delen wat leven geeft,
eten en drinken
en jezelf: je aandacht , je zorg, je liefde voor hen.

Jezus heeft dat beseft toen zijn leven van hem zou worden afgenomen.

Maar in plaats van het te laten afnemen, heeft hij het gegeven:
tevoren heel zijn leven al, en die avond opnieuw

in het delen van eten en drinken, brood en wijn.
Neem en eet hiervan: hiermee geef ik leven aan jullie- dit ben ik: mijn lichaam. Neemt en drinkt hiervan: hiermee geef ik leven aan jullie- dit ben ik: mijn bloed Doen jullie nu hetzelfde.

Onze Vader

Vredeswens

Weet hebben van je eigen beperkingen en falen , die aanvaarden, kan soms maar als je mensen tegenkomt die je niet vastpinnen op wat misging. Dat ervaren boort een bron aan van Liefde voor jezelf en anderen. Helpt jou om die keuzes te maken die leiden naar een goed leven voor iedereen, helpt op die manier vrede te vinden in jezelf en vrede rondom jou te bewerkstelligen.
Wensen we elkaar die vrede toe.