Dominicus Gent        

Viering Witte Donderdag 2021

     

Goede avond en welkom iedereen.
Palmzondag is de start van de Goede Week en vanavond zijn we samen om Witte Donderdag te gedenken.
De kleur wit heeft meerdere betekenissen. In oosterse landen betekent wit een kleur van rouw, in andere culturen kan wit hoop, reinheid, onschuld betekenen.
Witte donderdag is een avond vol emoties, stil verdriet. We gedenken het nakende afscheid van Jezus en tonen dankbaarheid om het mooie teken dat Hij ons heeft nagelaten: namelijk het breken en delen van brood en wijn in gemeenschap.
We voelen ons gesterkt en gesteund dat velen met ons vanavond willen nadenken, bidden en delen gedurende deze viering met woord, zang, muziek en stilte.
We steken de Paaskaars aan als teken van Gods aanwezigheid. Onder zijn hoede mogen we de viering starten. Aan tafel worden de kaarsjes aangestoken om licht in de duisternis van deze avond te brengen. Als teken van hoop voor we het lijden en dood van Jezus herdenken en naar aanloop van de belofte dat Hij zal opstaan op de derde dag. Dat hoop en Leven de dood overwint.                                       

 

Vervul dit huis met hart en geest

met aandacht voor de kleinen.

Dat al wie hier naar binnen gaat

hen noemen zal de zijnen.

Wees hier opnieuw verbeeldingskracht

geef taal en toon aan dromen

geef stem aan wat verborgen bleef,

laat hier jouw rijk maar komen.

Wees kracht en troost voor jong en oud,

dat niemand hoeft te vrezen

als hij zich inzet voor jouw rijk,

want dood heet daar ‘verrezen’.

T: Jan van Opbergen  M: ‘Ons is geboren’

 

Evangelie: Lucas 22;7-13

Toen de dag van het ongedesemde brood gekomen was, waarop men het paaslam moest slachten,  stuurde Hij Petrus en Johannes uit met de opdracht: ‘Gaat voor ons voorbereidselen treffen opdat wij het paasmaal kunnen eten.’  Toen zij Hem vroegen: ‘Waar wilt Gij dat wij het gereedmaken?’  antwoordde Hij: ‘Als ge de stad zijt binnengegaan, zult ge een man tegenkomen die een kruik water draagt; volgt hem tot in het huis waar hij binnengaat.  Daar moet ge aan de eigenaar van het huis zeggen: De Meester laat u vragen: Waar is de zaal, waar Ik met mijn leerlingen het paasmaal kan houden?  Hij zal u een grote bovenzaal laten zien met rustbedden; maakt daar alles klaar.’  Zij vertrokken nu, bevonden alles zoals Hij het hun gezegd had en maakten het paasmaal gereed. 

 

Jezus wil met zijn leerlingen Pesach vieren en stuurt ze uit om een geschikte zaal te vinden. De politieke situatie in Jeruzalem is gespannen. Enkele dagen voordien werd Jezus als de verlosser van het Romeinse juk onthaald in Jeruzalem maar al vlug bleek dat het beeld van Jezus als bevrijder niet overeenkwam met het beeld dat sommige joden hierover hadden. Men is ontgoocheld, kregelig en men zoekt een zondebok.

Jezus had beloftes gemaakt en zij zagen die niet in vervulling gaan.

Pesach kwam in aantocht en men viert dit in een joods gezin met een maaltijd die men ‘Sedermaaltijd’ noemt.

We zitten vanavond aan onze tafel van verbondenheid om de maaltijd die Jezus en zijn leerlingen genomen hebben de avond voor zijn lijden en dood te herdenken. Op de tafel staat een schotel met ingrediënten die tijdens de Sedermaaltijd bij een joods gezin terug te vinden is en hun eigen symbolische betekenis hebben.

Bittere kruiden zoals deze mierikswortel die doen denken aan de bitterheid van hun verblijf onder het juk van de Egyptenaren; groene kruiden zoals peterselie, een hoopvol teken van nieuw leven in de lente; een gebraden schaapsbeentje, de maaltijd die de joden de avond voor hun vertrek moesten klaarmaken; schaaltje met zout, de tranen van de Hebreeuwse bevolking; beker wijn; ongedesemd brood zoals deze matsen, brood dat vlug klaar moest zijn omdat er geen tijd was om het deeg te laten gisten; charoset: vruchtenmoes van appelen en noten die na bereiding de kleur van leem krijgen, een herinnering aan de bouwwerken waaraan ze meegeholpen hebben in Egypte; gekookt ei als teken van hoop en heel veel licht dat warmte uitstraalt en uitnodigt tot zachtheid en geborgenheid.

De meeste afbeeldingen van dit Avondmaal geven een ruimte weer met een gedekte tafel waarrond  twaalf mannen rond Jezus verzameld zijn. Kijk even naar de schilderijen van Leonardo Da Vinci en Sieger Köder: vrienden aan tafel, gezellig, pratend maar toch is er een zekere spanning te bemerken. Er hangt onrust in de lucht. Wat staat er nog te gebeuren? Waarom heeft de meester zo aangedrongen om vanavond samen te zijn?

Dit beeld in de schilderkunst is ons allen wel bekend. Maar vanavond willen we jullie een schilderij van Marlene Dumas tonen. Dumas is een Zuid-Afrikaanse kunstenares die in Nederland verzeild geraakt is en nu in Amsterdam woont. Het laatste avondmaal heeft zij wel op een heel speciale manier geschilderd. Niet het traditionele prentje maar een Jezus die alleen voor een tafel staat. Hij is niet omringd door zijn vrienden. Hij staat voor een tafel met een prachtig oranje kleed. Jezus staat alleen voor wat hem te wachten staat. Niemand kan hem helpen. Zijn buikgevoel zegt dat het niet goed afloopt en dat er jacht op hem gemaakt wordt. Je kan niet uitmaken of hij met het gezicht naar de toeschouwer kijkt of je hem op de rug kan bekijken. De eenzaamheid is zo tastbaar aanwezig. Je voelt medelijden, je voelt aan wat het moet zijn als je helemaal alleen staat voor een groot mysterie. Hij moet het alleen doen…. Het doet mij denken aan, als  je bijvoorbeeld geopereerd wordt, dat eenzame gevoel voor een gebeurtenis waar je alleen door moet. Ondanks de steun van iedereen, het meeleven en bemoedigende woorden moet je alleen naar het OK, de operatie ondergaan, de diagnose vernemen en in je eentje alles verwerken.

Wat een hartverscheurende keuze: vlucht hij weg of… is hij consequent en loopt met open ogen zijn lot tegemoet?

Het antwoord kennen we. Hij blijft en geeft zijn leerlingen en ons allen tijdens die avondmaaltijd een mooi ritueel van verbondenheid dat we met elkaar moeten delen en herhalen om zijn engagement nooit meer te vergeten: het breken en delen van het brood en drinken van een beker wijn. Voorbij de tafel merk je in het schilderij heel transparante en lichte kleuren. En in dat wit vlak op het schilderij zijn er figuurtjes te zien. Precies foetussen die zweven in het ijle. Kinderen, foetussen, nieuw leven is een teken van hoop. We kijken hier al verder dan de dood van Jezus die nog moet komen. Er hangt belofte in de lucht, voorbereiding op nieuwe tijden die zullen aanbreken. Vanuit de dood is er nieuw leven, nieuwe toekomst. Het is niet tevergeefs geweest, dat lijden van Jezus. We kunnen opstaan en zullen opstaan als mensen die vrij zijn om te kiezen welke keuzes we in ons leven maken.

Dood is niet dood, dood ben je wanneer je vergeten bent, staat soms op overlijdensberichten. We mogen Jezus niet doodzwijgen. We kijken al uit naar Pasen, wanneer hij terug teken van leven geeft. Een teken van opstanding dat we met heel veel vreugde zullen uitzingen op Pasen.

 

Het leven trekt smalle kringen 

De bloemen verwelken, het licht gaat dood,

en hoort gij de sterren zingen:

Hoe diep is de nacht en hoe diep de dood,

laat glijden, laat glijden uw moede boot.

En tel uw herinneringen.

 

Het leven, de liefde, wat wijn en brood

en duizenden kleine dingen,                                                                                                                                                      zij worden begraven in onze dood,

geborgen, geborgen als in een schoot.                                                                                                                                                      En hoort gij ze daar niet zingen?

 

Ach, diep is de nacht en de dood is groot.

Het leven trekt smalle kringen,                                                                                                                                                     die deinen van morgen tot avondrood,

maar wijder, veel wijder deint onze dood

met duizend herinneringen.

 

T: Filip van de Wouwer M: Raymond Schroyen

 

Evangelie: Lucas 22;14-20

Toen de tijd aangebroken was, ging Hij met de apostelen aan tafel aanliggen. Hij sprak nu tot hen: ‘Vurig heb ik verlangd, eer Ik ga lijden, dit paasmaal met u te eten.  Want Ik zeg u: Ik zal het niet meer eten, totdat het zijn vervulling vindt in het Rijk Gods.’  Daarop nam Hij een beker, sprak een dankgebed uit en zei: ‘Neemt die beker en deelt hem samen.  Want Ik zeg u: Van dit ogenblik af drink Ik niet meer van wat de wijnstok voortbrengt, totdat het Rijk Gods is gekomen.’  Daarop nam Hij het brood, sprak een dankgebed uit, brak het en gaf het hun met de woorden: ‘Dit is mijn Lichaam, dat voor u gegeven wordt; doet dit tot een gedachtenis aan Mij.’  Evenzo gaf Hij de beker, na de maaltijd, terwijl Hij sprak: ‘Deze beker is het Nieuwe Verbond in mijn Bloed, dat voor u wordt vergoten.                                                

 

Jezus zegt: ik heb vurig verlangd dit paasmaal met jullie te eten voor ik ga lijden. Hij wil zijn laatste maaltijd enten op het bestaande Joodse paasfeest, op de rituelen die  zijn leerlingen gewoon zijn en met de symboliek die ze verstaan.

Het Paasfeest bij de Joden is gebaseerd op het uittochtverhaal uit Egypte in het boek Exodus: ik lees een stukje:

“Gedurende zeven dagen moet ge ongezuurd brood eten. Op de eerste dag moet ge het zuurdeeg uit uw huizen verwijderen, want als iemand een van die zeven dagen iets eet dat gezuurd is, dan zal die mens van Israël worden afgesneden.  De eerste en de zevende dag moet ge tot een heilige dag uitroepen. Op deze dagen moogt ge niet werken, behalve dan dat ieder de spijzen die hij nodig heeft mag toebereiden.  Houd het feest der ongezuurde broden in ere, want dit is de dag waarop Ik uw legerscharen heb weggevoerd uit Egypte. Als een eeuwige instelling moet ge deze dag van geslacht tot geslacht in ere houden”

De avond verloopt volgens een orde (seder betekent letterlijk orde) die uit 15 stappen bestaat. Bij de 11e stap wordt pas een volledige maaltijd gegeten.

Op sederavond worden door de aanwezigen, met name door de kinderen, teksten gelezen uit de hagada, (de hagada is het Exodus verhaal), er worden liederen gezongen, vier vragen worden gesteld, die te maken hebben met de centrale vraag waarom deze avond zo anders is dan alle andere avonden (waarom eten wij anders dan alle avonden matze; waarom eten we anders dan alle andere avonden bittere kruiden; waarom dopen we onze groenten tweemaal in, terwijl we dat anders nooit doen; waarom zitten wij anders dan alle andere avonden niet rechtop). Ook worden er vier bekers wijn (of druivensap) gedronken en een maaltijd (de sedermaaltijd) wordt genuttigd volgens een vrij vast patroon. De gehele avond is bedoeld om – op grond van een voorschrift uit de Thora – de Pesachtraditie door te geven aan de jongeren, zij moeten nieuwsgierig gemaakt worden naar de betekenis van de symbolen op de seiderschotel die Paule al toegelicht heeft.

De avond eindigt traditioneel met de wens “Volgend jaar in Jeruzalem”. Daarmee drukken Joden in de diaspora de wens uit terug te keren naar het land van oorsprong.

Jezus wil, op Pesach als de uittocht uit Egypte herdacht wordt, een nieuw ritueel enten: het breken van brood en het uitdrinken en delen van de beker. Hierbij wordt de nagedachtenis gevierd van de doortocht van Jezus door lijden en dood om een Rijk van God te creëren. Zoals de Joden wensen ‘volgend jaar in Jeruzalem’, wensen wij toe dat het Rijk Gods er mag zijn. Waar bij de uittocht gevierd wordt dat het volk wegtrekt uit de slavernij en veertig jaar, een mensenleven, door de woestijn trekt; vieren wij dat Jezus zijn leven geeft, na 33 jaar, door de dood gaat en verrijst, om een begin te maken van het Rijk Gods. Jezus wordt de nieuwe desem in het deeg. Al de oude desem of gist is uit de huizen verwijderd en Jezus is de nieuwe desem.

Het verlangen naar het Rijk Gods en het proberen mee te werken aan de totstandkoming hiervan blijft tot op vandaag op vele plaatsen in de wereld bestaan. Ook al weten we dat er nog een lange weg te gaan is, veel te doen valt, we vieren dit elke zondag maar ook bijzonder vandaag, Witte donderdag, de ‘verjaardag’ van het ritueel van breken en delen van brood en wijn. Hieraan houden wij ons vast in de duistere uren die nu komen gaan.

Ik nodig jullie uit om, zoals we anders aan tafel deden, een gebed uit te spreken voor wat of wie je nauw aan het hart ligt; na elke inbreng luisteren we naar het lied: ‘Dit ene weten wij’:

*

We gaan de nacht in met het mysterie van deze avond, met de verbondenheid met elkaar en met Hem die eeuwen geleden wist wat er zou komen en tot het einde ging:

Onnoembare , Eeuwige,
In de stilte van deze avond
Blijven de vragen vragen.
Als er een antwoord op bestaat
dat naar U verwijst,
is het dat van het leven zelf.
Laat in ons het beeld nog spreken
van die enige mens Jezus,
dat de dingen die Hij deed
opnieuw gebeuren,
dat Hij opstaat in ons hart.
Ent op ons de liefde, die Hij was.

(Kris Gelaude)