Dominicus Gent

Viering zondag 22 september 2024

Internationale Dag van de Vrede

Van 21 september tot 2 oktober is het Vredesweek. Pax Christi roept op om meer te investeren in vrede. Om de zachte krachten te versterken. Vele lokale organisaties organiseren activiteiten rond een gemeenschappelijk doel: vrede. Daar stappen we met Dominicus Gent vol overtuiging in mee.
Vrede komt niet vanzelf, daar moeten we aan werken, met elkaar. Vrede is meer dan de afwezigheid van oorlog en hoe dit eruit ziet en tot stand komt, gaat iedereen aan.

Begin deze maand lanceerden we op Bijlichten.be een nieuwe video waarin Dani Leroy zijn licht werpt op Paulus (https://bijlichten.be/paulus-en-identiteit/). Uiteraard hebben jullie allemaal die video gezien. Als dat niet zo is, dan moet je zeker kijken. Het zal je daarin opvallen dat Paulus’ boodschap een pleidooi is voor een volkomen nieuwe, religieus-politieke en universele identiteit. Elkaars gelijkwaardigheid én verschil aanvaarden is hét fundament voor al onze verhoudingen met anderen. En dus ook het fundament voor duurzame vrede maar ook voor een vruchtbaar conflict…
Vrede en conflict, daarrond willen we vandaag vieren, denken en zingen. En Paulus is onze gids.

Hier wordt het land gezocht
Hier wordt het land gezocht waar wij gelijken zijn,
Hier wordt het land gezocht
waar wij gelijken zijn,
niemand apart en geen
kleuren die minder zijn.

Hier wordt de tijd verhaast
dat wij elkaar verstaan, –
handen die wenken en
ogen die opengaan.

Hier wordt de Stem gehoord
die nog niet klinken mag:
mensen die hopen op
ooit hun bevrijdingsdag.

Hier staat een tafel waar
aan ons wordt voorgedaan,
hoe wij genezen van
heersen en misverstaan.

Hier is het woord van Hem
die ons geschapen heeft:
‘Waar is je broeder,
de mens die jou nodig heeft?’

T: Jan van Opbergen M: Jaap Geraedts

Vrede

‘Vrede’ staat deze week centraal, ook in deze viering. Het rijke en veelzijdig Hebreeuwse ‘shalom’ dat we kennen vanuit de Joodse traditie: shalom aleichem – vrede zij met u. Shalom gaat veel verder dan alleen de afwezigheid van oorlog of conflict. Het staat voor vrede, heelheid, harmonie, welvaart, welzijn en rust.

Bij Paulus gaat het in de oorspronkelijke teksten niet over ‘shalom’ maar over “eirēnē”, wat het Griekse equivalent is van “sjaloom”. Het concept van vrede in zijn brieven is rijk en inspirerend. Daar willen een tipje van de sluier oplichten.

Efeziërs 2:14-19
“Want Jezus heeft ons vrede gegeven. Hij heeft van Joden en niet-Joden één volk gemaakt. Eerst stond de wet van Mozes als een muur tussen ons in. We leefden als vijanden van elkaar. Maar Hij heeft die muur weggebroken.”
[…]
“Zo zijt gij dus geen vreemdelingen en ontheemden meer, maar medeburgers van de heiligen en huisgenoten van God”.

613 wetten staan er in de Joodse Talmoed. Paulus heeft het over die massieve muur van wetten die in de weg staan.

Mattheüs maakt het eenvoudiger: ‘Hou van God met heel je hart, met heel je ziel en met heel je verstand. Maar er is een tweede gebod. En dat is helemaal gelijk aan het eerste: Hou van de mensen die naast je leven als van jezelf. En misschien is dat zelfs het belangrijkste gebod.

Paulus deelt dat visioen van een wereld waarin de liefde leidend is. Het visioen van een gemeenschap die ten volle leeft vanuit vrijheid, helder inzicht en daadkracht. Waar gewetensvrijheid en onderlinge liefde de regel zijn. Waar éénheid én verschil niet tegengesteld zijn.

In de nieuwe Bijlichten-video over ‘Paulus en identiteit’ vat Dani goed samen dat de boodschap van Paulus een pleidooi was voor een volkomen nieuwe, religieus-politieke en universele identiteit. En dat al 19 eeuwen geleden…

Vandaag hebben we meer dan ooit nood aan een nieuwe universele identiteit. De brief van Paulus is ook vandaag nog een sterk appel om dat daadwerkelijk op te nemen. Dat doen we in de keuzes die we zelf maken. In de acties die we voeren.

1 Korintiërs 1:3
‘Genade zij u en vrede van God, onze Vader, en van de Heer Jezus Christus.’

Kolossenzen 3:15
“En laat de vrede van Christus heersen in uw harten, waartoe u ook in één lichaam geroepen bent; en wees dankbaar.”

 

Met de meest gruwelijke beelden van oorlog en geweld op je netvlies: hoe praat je in Godsnaam over vrede? Het voelt bijna fysiek onmogelijk. En toch …
In het laatste nummer van Volzin (sept ’24) staat een kort essay onder de titel ‘Vrede’ met een foto van een icoon. Een icoon van de heilige Benedictus geschilderd op hout, enkele planken, scharnieren aan de zijkant. De planken zijn het houten deksel van een munitiekist. Een Oekraïense munitiekist. We kennen het gezegde ‘vloeken in de kerk’ maar dit lijkt me de overtreffende trap. Het heilige verbonden met geweld, vernieling, moord.
Wat blijkt: het deksel van de munitiekist met de icoon is een kunstwerk en maakt deel uit van een kunstproject en een rondreizende expositie (15 landen, 60 steden, 118 locaties)
De tentoonstelling is samengesteld door een kunstenaarskoppel uit Kyiv, Sonya Atlantova en Oleksandr Klymenko. Ze noemen de expositie een meditatie over de Russisch-Oekraïense oorlog (oorlog die begon met de annexatie van de Krim in 2014) De munitiekisten waarvan ze de deksels gebruikten komen van de frontlinie. Op de deksels zijn iconen geschilderd.

Sonya Atlantova: “Elk van deze kisten heeft gevochten. Voor mij persoonlijk is ook het schilderen van een icoon op de munitiekist een bewustwordingsproces over wat er nu eigenlijk gebeurt, en tegelijkertijd laat het mij zien dat geloof, barmhartigheid, schoonheid en menselijkheid blijven bestaan, ondanks alles.” De iconen op munitiekisten laten zien hoe geweld en pijn kunnen worden getransfigureerd tot vrede en verlichting. Ze dragen ook letterlijk bij aan deze transfiguratie want de iconen werden te koop aangeboden. De hele opbrengst gaat naar initiatieven en projecten om Oekraïense militairen en burgers – getroffen door oorlogsgeweld – te helpen. O.a. het Apostle Luke’s Hospital, een medisch vrijwilligersproject aan het front.

Sonya Atlantova: “Was de eerste fase van het project een poging om over de moderne oorlog te spreken in de taal van de traditionele kunst, gaandeweg verschoof de nadruk naar discussies over de rol van vrijwilligerswerk in de context van de oorlog. Het kunstproject overschreed zijn eigen grenzen. De symbolische overwinning van het leven op de dood – het kernidee – is werkelijkheid geworden.”
https://alliance.elegantnewyork.com/11067-2/
https://alliance.elegantnewyork.com/home/painters/oleksandr-klymenko/

Laat de vrede van Christus heersen in uw harten, de zachte krachten waartoe Pax Christi ons oproept.

Wek mijn zachtheid weer,
geef mij terug de ogen van een kind.
Dat ik zie wat is.
En mij toevertrouw.
En het licht niet haat.

T. Huub Oosterhuis / M. Antoine Oomen

 

Conflict

Maar het is niet allemaal peis en vree. Paulus staat er om bekend om het conflict niet uit de weg te gaan… Paulus geeft ruimte aan ‘tegenstem’. Hij benadert conflicten niet met angst of vermijding. Hij is overtuigd dat ze, als ze op de juiste manier worden aangepakt, kunnen bijdragen aan de eenheid van de christelijke gemeenschap en bij uitbreiding de maatschappij. Ook de ‘tegenstem’ is een voorwaarde voor duurzame vrede…

 

Galaten 2:11-14 – Confrontatie met Petrus
“Maar toen Petrus te Antiochië gekomen was, weerstond ik hem openlijk[…] Ik zei tot Petrus in tegenwoordigheid van allen: Indien gij, die een Jood zijt, leeft als de heidenen en niet als de Joden, hoe dwingt gij dan de heidenen joods te leven?”

 

Het dispuut gaat over de interpretatie van de christelijke missie. Waren niet-Joodse gelovigen verplicht om zich aan de Joodse wetten te houden… ? Deze discussie dwong de eerste christenen na te denken over een bredere, inclusievere missie, visie en waarden.

Maar wat me hier bijzonder boeit is dat het conflict tussen Petrus en Paulus een fascinerende inkijk geeft in de dynamiek van de vroege christelijke gemeenschappen. Dit conflict illustreert dat meningsverschillen en stevige discussies niet nieuw zijn. Dat ze integraal deel uitmaken van de groei en ontwikkeling van elke samenleving en organisatie. Petrus en Paulus staan tegenover elkaar met open vizier. Dat vind ik een belangrijke attitude.

Conflicten kunnen, als ze goed worden gevoerd, leiden tot duidelijkheid, groei, en een diepere verbondenheid met de kernwaarden. We hoeven dat soort conflicten dus niet uit de weg te gaan. Integendeel, we moeten ons oefenen om die te omarmen. Conflicten moeten er zijn, maar niet ten koste van de waardigheid van de andere. Ze kunnen leiden tot een bredere en inclusieve samenleving. Daar kunnen we zelf concreet toe bijdragen.

Timotheüs 4:2
“Predik het woord; volhard daarin te gelegener tijd, ongelegener tijd; weerleg, bestraf, vermaan met alle lankmoedigheid en onderrichting.”

 

Te gelegener tijd, te ongelegener tijd: als het je goed uitkomt maar ook in minder optimale omstandigheden. Weerleg, bestraf maar doe het gefundeerd en op zijn minst op een humane, constructieve wijze.

‘De Joodse Raad’, een Nederlandse televisieserie in opdracht van de Evangelische Omroep.
Wat is ‘De Joodse Raad’? In een notendop: WOII, de Joodse Raad is een door de Duitsers ingesteld orgaan van Joden die de Joodse gemeenschap moet organiseren en besturen. Zo’n raad bestond in meerdere Europese landen o.a. in Antwerpen. De Duitsers geven hun maatregelen door en de Joodse Raad moet ze uitvoeren. De Joodse Raad, in Amsterdam met als voorzitters Abraham Asscher en David Cohen, wordt zo een doorgeefluik voor anti-Joodse maatregelen in Nederland. In september 1943 worden de leden van de Joodse Raad zelf op transport gesteld naar doorgangskamp Westerbork. Daarmee houdt de Raad op te bestaan.

De Joodse Raad hoopte, door in gesprek te blijven met de bezetter, een vinger in de pap te houden en tijd te kunnen rekken om erger te voorkomen voor de belaagde Joodse gemeenschap.
In vijf afleveringen zien we de lotgevallen van de familie Cohen met vader David als voorzitter van de Joodse Raad en de oudste dochter Virrie, die de kant van het verzet opgaat.
Het doet bijna fysiek pijn om aflevering na aflevering te zien hoe de familie en sommige andere personages voor gruwelijke dilemma’s worden geplaatst. De beslissingen die mensen tijdens de oorlog moeten nemen zijn omgeven door onmenselijke pijn en verdriet. Het is ook het tragische oorlogsverhaal van een vader en een dochter die ieder vanuit hun eigen overtuiging proberen het juiste te doen, en daarbij steeds meer tegenover elkaar komen te staan.
In de serie zien we het grote conflict – de oorlog – maar ook de conflicten in families, tussen mensen, geliefden, buren, … We zien hoe mensen elkaar trouw zijn, of niet.
En toch … ondanks alle ontmenselijking, alle verraad en pijn, nemen mensen risico’s voor elkaar, worden levens gered, wordt (in aflevering 5) nieuw leven aangekondigd. De zachte krachten …

Laten we bidden: God, laat ons niet over aan onszelf.

Lied van weg en omweg

Die mij getrokken uit de schoot
mij mens genoemd hebt en geëigend
mijn ogen wende aan het licht

mijn voeten zette dat ik stond
mij hebt doen weten dat ik gaan kon
dat ik zou komen waar Gij zijt

die als ik neerzit aan de kant
van weg en omweg, moe en dorstig,
mij overschaduwt met uw Naam

die toen ik neerlag in het stof
mij hebt omgeven met uw duister
dat geen gedierte mij verslond

die ongezien mij trekt tot U
U zal ik ongezien vertrouwen –
laat mij niet over aan mijzelf.

die ongezien mij trekt tot U
U zal ik ongezien vertrouwen –
laat mij niet over aan mijzelf.

T. Huub Oosterhuis / M. Antoine Oomen

Inbreng gemeenschap: “Vrede is de enige nooduitgang voor de mens”

In de inbreng werd de tentoonstelling van Frans Wuytack genoemd.   
Hier de gegevens voor de tentoonstelling en een foto:

https://vrede.be/nl/kalender/expo-de-terugkeer-van-de-mens

 

Tafeldienst

Hier staan we opnieuw, rond de tafel van gerechtigheid.
Laten we de zachte krachten vieren, de vaak verborgen woorden en daden van allen die werken aan vrede, aan leven voor allen.
In het spoor van Jezus van Nazareth weten we ons verbonden met allen die hongeren en dorsten naar gerechtigheid. Voor hen, voor ons, steken we het solidariteitskaarsje aan.
We gedenken allen die het leven lieten als slachtoffer van oorlogsgeweld.
We weten ons verbonden met onze lieve doden.

O Heer God, erbarmend, genadig, lankmoedig
rijk aan liefde, rijk aan trouw,
bewarend liefde tot het duizendste geslacht.

T. Huub Oosterhuis / M. Antoine Oomen

 

Vredeswens

Klein Leergebed

Geef mij vrede zet mij open
giet de onrust uit mij leeg
dat de adem mij verovert
grote adem van wat leeft

Geef mij vrede laat mij stromen
samen met wat stromen moet
laat uw grote schoonheid komen
leer mij zeggen: het is goed

T: Guido Vanhercke M: Mark joly

Gebed

Wij lopen vooruit
op wat nog niet is
wij spelen in op uw toekomst
zeggen en zingen
alles is goed
wat gij hebt gemaakt
langzaam en moeizaam
in hoop en vrees
werken wij uw belofte uit
bouwen wij
aan een stad van vrede
de nieuwe schepping
waar Gij ons licht zijt
alles in allen.

Geef ons de kracht daartoe
breng ons tot een
gelukkig einde
God.
H.Oosterhuis.

 

Zegening

Bevelen wij elkaar in de hoede van de Eeuwige
Zegene ons de grote NAAM
Met vrede gegroet en gezegend met licht
Met vrede gegroet en gezegend met licht

Voor wie zoeken in de stilte
Naar een vuur voor hart en handen
Met vrede gegroet en gezegend met licht

Voor wie zingen op Gods adem
Van de hoop die niet zal doven
Met vrede gegroet en gezegend met licht

Voor wie roepen om vrede,
van gerechtigheid dromen
Met vrede gegroet en gezegend met licht

Voor wie wachten in vertrouwen
Dat de liefde zal blijven
Met vrede gegroet en gezegend met licht

Het licht van Gods ogen gaat over u op!
De zon van zijn vrede als een nieuwe dag
Met vrede gegroet en gezegend met licht.
Met vrede gegroet en gezegend met licht.

T: Sytze de Vries M: Willem Vogel

 

foto: Käte Kollwitz, foto guido vanhercke