Dominicus Gent
Viering van zondag 16 november 2025
Mediageletterdheid als spirituele verantwoordelijkheid
Goedemorgen en elkeen van harte welkom jullie allen hier op onze vertrouwde plek in de Blaisantkerk, jullie thuis digitaal met ons verbonden. We vertrouwen jullie voor de schermen en ons allen hier toe aan het licht. De scheppende energie die de nacht verdrijft en ons elke nieuwe dag doet opstaan.
Aansteken van de Paaskaars
Licht,
wij hunkeren naar u wanneer de dagen donker worden
breek ons open voor uw schoonheid
In de kleurrijke wolken ’s ochtend vroeg
wordt niet moe ons aan te porren, voort te duwen
om altijd weer op te staan.
Help ons te onderscheiden
wat belangrijk is en wat vergeten mag worden
wat echt en oprecht is en wat misleidt.
Behoed ons voor verblindend teveel
en help ons zien wat er toe doet.
Mediageletterdheid als spirituele verantwoordelijkheid
We leven in een tijd waarin we dagelijks overspoeld worden door beelden, berichten en meningen. Onze schermen vullen zich met nieuws, entertainment, meningen, likes en verontwaardiging.
En vaak zijn het niet wij die kiezen wat we te zien krijgen — maar algoritmes, gestuurd door commerciële belangen. Niet onze groei of ons geluk staat centraal, maar onze aandacht. Want aandacht is vandaag big business.
De grote mediaconcerns – maar evengoed sociale media – weten precies waar onze zwakke plekken liggen. Ze weten hoe we klikken, hoe lang we blijven hangen, wat ons triggert of verleidt. En terwijl we denken dat we vrij kiezen, zijn we soms vooral gekozen. Gekozen als doelwit.
De vraag is dan: wat doet dat met ons vermogen om zin te ontdekken, om diep te leven, om te onderscheiden wat echt belangrijk is? Krijgen we nog ruimte om te luisteren, om te proeven, om stil te vallen? Of is er alleen ruimte om te scrollen?
In onze geloofstraditie spreken we vaak over exegese of schriftgeletterdheid: leren lezen, verstaan en interpreteren wat de Bijbel ons zegt. Maar vandaag is er óók nood aan mediageletterdheid.
Want de schermen rondom ons zijn de nieuwe ‘schriften’ van onze tijd. Schermen vol verhalen, beelden en overtuigingen die ons vormen. We kunnen die niet zomaar consumeren zonder onderscheid.
En toch… binnen onze geloofsgemeenschappen hoor je daar zelden iets over. We geven catechese. We lezen samen uit de Schrift. Maar zelden leren we hoe je bewust kan omgaan met wat je elke dag binnenkrijgt via je smartphone, televisie of nieuwsfeed.
Wat voedt mijn ziel?
En wat vult enkel mijn tijd?
Wat opent mijn hart – en wat sluit het af?
In Athene sprak Paulus over “de God die niet te vinden is in tempels, door mensenhanden gemaakt.” Misschien zouden wij vandaag zeggen: de God die niet te vinden is in de eindeloze feeds van sociale media, of in de oppervlakkige programma’s van commerciële media.
De vraag is niet of we media gebruiken. Dat doen we allemaal. De vraag is of we toelaten dat ze bepalen wat we belangrijk vinden, wat we geloven, hoe we naar onszelf en de wereld kijken.
Mediageletterdheid wordt dan een spirituele verantwoordelijkheid. Ze vraagt van ons te leren onderscheiden wat ons voedt en wat ons leegzuigt. Ze vraagt moed om stil te staan.
Om te kiezen voor bronnen die diepgang, verbondenheid en hoop bieden.
Zoals Paulus zijn tijdgenoten uitnodigde om voorbij de afgoden te kijken, zo worden wij vandaag uitgedaagd om voorbij de glitter en de oppervlakkigheid te gaan.
Om stemmen te zoeken die waarheid zoeken.
Om verhalen te koesteren die mensen oprichten.
Om beelden te delen die hoop en richting geven.
Bij Dominicus Gent proberen we aanwezig te zijn in die digitale Areopaag van vandaag. We willen bewust aanwezig zijn in die digitale ruimte. Niet om mee te draaien in de logica van de aandachtseconomie, maar om te getuigen van een andere logica: die van verbinding, dialoog en gedeelde vreugde.
Daarom nemen we onze digitale aanwezigheid ernstig. Met onze aanwezigheid via onze websites en sociale media willen we licht brengen, verhalen delen, gedachten laten resoneren en mensen uitnodigen om samen te zoeken naar zin, gemeenschap en toekomst.
Niet om mee te draaien in de logica van de aandachtseconomie, maar om te getuigen van een andere logica: die van verbinding, dialoog en gedeelde vreugde.
En misschien is dat vandaag ook onze roeping: niet alleen bewuste consumenten van media te zijn, maar geïnspireerde makers van betekenisvolle inhoud. Bijlichters in een digitale wereld die vaak zo lawaaierig is.
Mediageletterdheid is meer dan kritisch denken. Het is een oefening in spiritualiteit. Een weg van bewust kiezen wat je binnenlaat, en van dankbaar delen wat leven geeft.
Laat ons dus leren onderscheiden. Niet om ons af te sluiten van de wereld, maar om er met open ogen, heldere geest en warm hart zelf actief in aanwezig te zijn.
Dat deed ook Paulus op de areopaag in Athene. Hij sprak tot de mensen van zijn tijd, zoekend naar plaatsen, middelen, woorden en beelden die aansluiting vonden bij hun leefwereld. Ook wij staan midden op onze digitale areopaag: tussen scrollen en zoeken, tussen ruis en ontmoeting. Laten we daar, zoals Paulus, getuigen van het Woord dat leven wekt. In de lezing die we nu beluisteren maken we kennis met de mediageletterdheid van Paulus
Bijbellezing (Hand 17, 16-23 )
Terwijl Paulus in Athene op hen wachtte, werd hij pijnlijk getroffen door de vele afgodsbeelden die hij in de stad zag. Hij ging nu disputeren niet alleen in de synagoge met de Joden en de godvrezenden, maar ook dagelijks op de markt met de mensen die daar toevallig waren.
Ook enige Epicurische en Stoïsche wijsgeren kwamen met hem in aanraking. Er waren er die zeiden: “Wat wil die kletser eigenlijk beweren?” En anderen: “Hij lijkt een prediker van hogere wezens die hier onbekend zijn.” Dit kwam omdat hij Jezus en de verrijzenis verkondigde.
Zij klampten hem aan, brachten hem naar de Areopagus en vroegen: “Mogen we weten wat dit voor een nieuwe leer is, die door u voorgedragen wordt?” Gij vertelt dingen die ons vreemd in de oren klinken en we zouden dus graag vernemen wat die betekenen.” Want alle Atheners en de vreemdelingen die in hun stad woonden, verdreven het liefst hun tijd met het vertellen en het aanhoren van de laatste nieuwtjes.
Paulus ging midden op de Areopagus staan en nam het woord.: “Mannen van Athene, ik zie aan alles hoe diep godsdienstig gij zijt. Want toen ik rondliep en bekeek wat gij zoal vereert, ontdekte ik zelfs een altaar met het opschrift: Aan een onbekende god. Welnu, wat gij vereert zonder het te kennen, dat kom ik u verkondigen.
Mediageletterdheid: hoe?
Ik herhaal het graag wat Jan zonet vertelde: mediageletterdheid is een spirituele verantwoordelijkheid. Immers welk wereldbeeld, welk mensbeeld worden er via de media meegegeven? Het is een vraag die zich stelt bij alle media, de meer traditionele zoals kranten en radio, televisie, en evenzeer de sociale media zoals Facebook, instagram, twitter, tiktok enz…En ook de functies als Google, Amazon, Whatsapp of AI.
Alles wat niet getoond of vermeld wordt, is minstens zo belangrijk als de selectie van wat wel meegedeeld wordt. Denk maar aan de rel rond de reportage van Christophe Deborsu over werkloosheid in Wallonië.
Zit daar één of andere bedoeling achter? Niet noodzakelijk door de participanten, kijkers of luisteraars maar door de verschillende media zelf, wel. Nu eens zijn het kijk- en luistercijfers die bepalen wat we voorgeschoteld krijgen en wat niet en dan weer ongrijpbare algoritmes in dienst van de bedrijven die verzot zijn op verzamelen van zoveel mogelijk gegevens. Want als er iets big business is, dan wel het verzamelen van data. In de strijd om de consument.
De nood aan geletterdheid geldt eveneens wat fake news betreft. Hoe weet je of een bericht betrouwbaar is of niet?
Toch is die problematiek niet nieuw. Herinner je de massavernietigingswapens van Saddam Hussein. Ik zie Rudy Vranckx nog heel overtuigend de plaats aanduiden waar ze opgeslagen lagen. Waarom ook zou hij getwijfeld hebben? Een gerenommeerde nieuwszender als BBC bracht in heel wat documentaires dezelfde boodschap. In 2003 waren die wapens het alibi om Irak binnen te vallen. De wapens zelf werden niet gevonden.
Of recenter, in 2022 het Nord Stream-verhaal: gaspijpleidingen in de Oostzee die Russisch gas naar Europa brengen, worden gesaboteerd. Europese nieuwszenders en leiders wijzen allemaal in dezelfde richting: de Russen hebben het gedaan. Enkele jaren later brengt onderzoek aan het licht dat special forces van Oekraïne het deden (al dan niet in opdracht van president Zelensky).
Maar het moet gezegd: met AI kan het bedrog geperfectioneerd worden.
Toeval of niet, de voorbije week organiseerde het Vaticaan studiedagen over AI. De katholieke kerk wil in dialoog gaan met experten in kunstmatige intelligentie. Bij die gelegenheid bevestigde paus Leo XIV dat technologische innovatie beschouwd kan worden als een menselijke deelname aan de goddelijke scheppingsdaad. Dit brengt echter een grote verantwoordelijkheid met zich mee.
Liefde, rechtvaardigheid en eerbied voor het leven moeten bijgevolg het kompas zijn bij iedere vorm van verdere AI-ontwikkeling. Kunstmatige intelligentie is immers niet alleen een wetenschappelijk project, maar weerspiegelt wie we aan het worden zijn.
De inzet voor ethisch verantwoorde AI-ontwikkeling moet daarom een kerkelijke onderneming zijn, zegt de paus, en mag niet beperkt blijven tot laboratoria. Het is een kans om de dialoog tussen geloof en wetenschap handen en voeten te geven in dit nieuwe digitale tijdperk.
Een boeiende uitdaging. Erg noodzakelijk ook want de hele digitale wereld maakt onuitwisbaar deel uit van ons samenleven. Tenzij je als kluizenaar zelfvoorzienend in de natuur gaat leven, en dan nog…
Deze nieuwe technologieën bieden ontzettend veel mooie mogelijkheden op beter leven voor veel mensen. Ze zijn echter niet in handen van liefdadigheidsinstellingen. We moeten goed beseffen dat op de achtergrond oorlogen gevoerd worden en staatsgrepen gepleegd om toegang te verwerven tot de noodzakelijke grondstoffen om deze technologie te ontwikkelen.
Daarnaast is ook het milieu-impact heel groot. Zowel door de enorme vervuiling die met ontginning gepaard gaat als door het energieverbruik van al die servers die data opslaan en dag en nacht, wereldwijd beschikbaar houden.
Maar als je er niet kan aan ontsnappen dan kan je er beter op een goede manier leren mee omgaan. Ik wou dat hiervoor een handleiding zou bestaan. Wat kan dat allemaal inhouden? Schermtijd beperken, onafhankelijke media lezen en financieel ondersteunen, kritische vragen stellen, weerbare consumenten worden…
In dat verband werd ik aangenaam verrast door de reeks ‘In hemelsnaam’ die nu op VRT uitgezonden wordt. Je ziet er prachtige wijze vrouwen getuigen van hun geluk in hun tegendraadse manier van leven. Er is ruim de tijd voor gesprek. Er is oog voor de wederzijdse zorg en het opnemen van verantwoordelijkheid in het concrete dagelijkse leven. Je merkt dat vrijheid gevonden wordt in de sobere levensstijl. En je ontdekt de grote maatschappelijke betrokkenheid van de zusters, ook al lijken ze op het eerste zicht ‘wereldvreemd’ te leven. Je zou kunnen stellen dat de zusters van Brecht het gewaagd hebben zich op de Areopaag te begeven. Het risico durfden nemen. Ze laten zich niet wegzetten als een exotische mensensoort. Ik vind dit een indrukwekkend getuigenis. En het is een verfrissend beeld van een medium dat vaak zoveel banaliteit serveert.
Tafeldienst
We gaan aan tafel.
De tafel is de plek waar woorden en stilte elkaar ontmoeten. Waar we luisteren, delen en soms ook botsen. Een plek van communicatie in de meest menselijke zin.
Vandaag, in een tijd waarin schermen vaak onze gesprekken vervangen, herinnert deze tafel ons eraan hoe wezenlijk het is om werkelijk aanwezig te zijn bij elkaar. Om te spreken vanuit het hart, te luisteren met aandacht, en brood te breken als teken van verbondenheid.
Zoals Jezus ooit aan tafel ging met zijn vrienden, met al hun vragen en verschillen, zo mogen ook wij hier aanzitten met alles wat ons bezighoudt. Deze tafel is onze tegenstem tegen oppervlakkigheid, een plek waar echte ontmoeting mogelijk blijft.
De bloemen en de kaarsen op de gedekte tafel verbinden ons met hen die niet meer aanzitten, maar toch nog levendig aanwezig zijn in onze herinneringen. En met allen ter wereld die aanzitten aan de tafels van verbondenheid.
Tafelgebed: Gij die weet wat in mensen omgaat, aan hoop, plezier, drift, onzekerheid…
Onze Vader
Vredeswens
Vrede groeit aan tafel, waar mensen elkaar echt zien. Waar woorden zacht worden en stilte mag spreken. Waar luisteren belangrijker is dan overtuigen, en breken belangrijker dan bezitten.
Moge wij telkens opnieuw tafels bouwen van openheid en aandacht. Plaatsen waar verbondenheid tastbaar wordt en vrede menselijk nabij. We wensen elkaar de vrede.
Communie
Slotgebed
Midden van de stroom beelden en woorden die ons overspoelt,
vragen wij om helderheid.
Zoveel stemmen trekken aan ons,
maar zo weinig raken ons werkelijk.
Leer ons onderscheiden,
zodat we niet leven als mensen die geleefd wórden,
maar als mensen die kiezen voor wat waarachtig is
en wat ons dichter bij elkaar en bij U brengt.
Zoals Paulus op de Areopaag zoeken ook wij
naar wat werkelijk draagt—
niet de afgoden van snelheid, lawaai en consumptie,
maar de stille kracht die ons richt en grondt.
En leer ons ook aanwezig te zijn
op de digitale areopaag van deze tijd,
niet om mee te draaien
in de logica van de aandachtseconomie,
maar om online te getuigen van een andere weg:
verbinding, dialoog en gedeelde vreugde.
Moge het lied, waarmee we deze viering uitzingen,
ons helpen om los te komen
van alles wat ons verstrikt of verstrooit,
om opnieuw te voelen waar licht onder onze schors zit,
waar iets in ons op springen staat.
Dat we, ontworteld en opgewaaid,
mogen groeien naar U toe,
met een vrij hart, een heldere geest
en een aandacht die niet verkocht maar geschonken is.
*
(Beeld bij Paulus is AI…)